SIBO – jak leczyć? Dieta w SIBO

SIBO to zespół przerostu flory bakteryjnej w jelicie cienkim. Objawy SIBO to przede wszystkim bóle brzucha po posiłku, nadmierna ilością gazów, silne biegunki lub zaparcia. Jeśli te symptomy są dla ciebie znajome, zobacz, jak możesz zmniejszyć swoje dolegliwości przy pomocy diety. Jakie jeszcze są metody leczenia tego schorzenia?

Spis treści

1. Jakie są objawy SIBO?
2. Dieta przy SIBO – dieta Low Fodmap
3. Dieta elementarna w SIBO
4. Dieta SCD
5. SIBO – sposoby leczenia
6. Leczenie farmakologiczne SIBO
7. Leczenie ziołowe SIBO

SIBO to nadmierny przerost bakterii w dwunastnicy i jelicie cienkim. Bakterie te mogą rozrastać się w tych miejscach z różnych powodów, m.in mogą być wynikiem migracji z jelita grubego do cienkiego. U zdrowego człowieka liczba bakterii w jelicie cienkim nie jest zbyt duża. Zdecydowana większość bytuje w jelicie grubym, gdzie ma do spełnienia ważną rolę – rozłożyć resztki pożywienia i wyprodukować korzystny dla organizmu kwas masłowy, wytworzyć witaminy z grupy B i witaminę K, eliminować patogeny. Problem pojawia się, gdy bakterie z jelita grubego przedostaną się do jelita cienkiego. Wtedy mogą pojawiać się nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Jakie są objawy SIBO?

Produktem ubocznym metabolizmu bakterii jest metan, wodór oraz siarkowodór, czyli gazy, które w jelicie grubym nie przysparzają problemów. Jednak jeśli bakterie z jelita grubego przejdą do jelita cienkiego, wspomniane substancje są powodem:

• wzdęć,
• kolek,
• bólu brzucha.

U zdrowego człowieka w jelicie cienkim nie występują żadne gazy, a jedynie trawiony pokarm. Dlatego nagły przerost bakterii w nieodpowiednim odcinku przewodu pokarmowego nastręcza aż tyle trudności i jest przyczyną dyskomfortu w jamie brzusznej.

Dolegliwości, jakie mają osoby cierpiące na SIBO, bywają tak krępujące, że często chorzy wycofują się z życia towarzyskiego, gdyż każde spożycie niekorzystnych dla nich pokarmów (karmiących bakterie w jelicie cienkim) kończy się wizytą w toalecie lub nadmiernym oddawaniem gazów.

Dieta przy SIBO – dieta Low Fodmap

Jedną z diet zalecanych przy SIBO jest dieta Low Fodmap, w której ogranicza się ilość nadmiernie fermentujących oligosacharydów oraz tych substancji, które mogą zwiększyć znacznie rozrost bakterii znajdujących się w dwunastnicy oraz jelicie cienkim lub doprowadzać do zbyt dużej fermentacji w jelicie grubym.

Podczas stosowania tej diety należy unikać:

• spożycia cukru oraz słodyczy,
• produktów obfitujących we fruktany np. cebuli, czosnku, inuliny,
• roślin strączkowych, gdyż zawierają galaktozo-oligosacharydy,
• produktów mlecznych z laktozą (laktoza to cukier mleczny, którego trawienie jest upośledzone przy SIBO),
• fruktozy (obecna jest nie tylko w owocach, ale w wielu dodatkach do żywności zawierających syrop glukozo-fruktozowy np. słodkich napojach, serkach, słodyczach. Unikać się też powinno miodu oraz melasy),
• Słodzików, występujących np. w gumach do żucia, ponieważ zawierają poliole.

Diety Low Fodmap nie powinno się stosować przez cały czas, choć wielu pacjentów odczuwa dużą ulgę eliminując produkty będące przyczyną ciągłych wzdęć i gazów. Dąży się do tego, aby w I fazie diety (trwającej około 6 tygodni) unikać wszystkich produktów zakazanych, potem w II fazie włączać po kolei produkty z poszczególnych grup i obserwować, jak reaguje na nie organizm.

To bardzo ważne, by ustalić indywidualną tolerancję na pokarmy. Może się bowiem okazać, że reagujemy źle tylko na jeden z produktów zawierających fruktozę np. tylko miód, a owoce nie sprawiają nam problemów.

W fazie III rozszerza się dietę do możliwie jak największej liczby produktów. Najlepiej, aby stosowanie diety Low Fodmap szło w parze z leczeniem ziołowym lub farmakologicznym, bo tylko wtedy może dać rzeczywiste rezultaty w postaci redukcji SIBO.

Produkty zakazane w I fazie diety Low Fodmap to:

• Produkty zawierające fruktozę, takie jak: gruszki, jabłka, brzoskwinie, mango, arbuzy, owoce w syropie, owoce suszone, jak również słodzone syropem glukozowo-fruktozowym, koncentraty owoców, napoje gazowane, miód, syrop z agawy, szparagi, karczochy, groszek cukrowy.
• Produkty z laktozą takie jak: mleko, mleko w proszku, mleko skondesowane, słodkie twarożki np. mascarpone, lody śmietankowe, lody na bazie mleka.
• Produkty z GOS (galaktooligosacharydy): fasola, groch, brokuły, cebula, soja, soczewica, suche strączkowe.
• Produkty z FOS (fruktooligosacharydy): szparagi, brukselka, brokuły, cykoria, karczochy, czosnek, cebula, por, żyto, kuskus, pszenica durum, prebiotyki na bazie inuliny.
• Produkty zawierające poliole: awokado, kalafior, słodka kukurydza, grzyby kapeluszowe, arbuzy, brzoskwinie, jabłka, gruszki, morele, śliwki, śliwki suszone, wiśnie, substancje słodzące takie jak: ksylitol czy sorbitol.
• Przetworzone mięsa z dodatkami: odrzucamy konserwy, mięsa w gotowych marynatach, wędliny, kiełbasy.
• Pieczywo pszenne, żytnie, w tym również płatki śniadaniowe, rogaliki, czy herbatniki.

Produkty dozwolone w I fazie Low Fodmap:

• Produkty bez laktozy np. mleko bez laktozy, ser żółty, napoje roślinne.
• Owoce takie jak: truskawki, jagody, maliny, kiwi, porzeczki, cytrusy, ananas.
• Warzywa: wszystkie oprócz wymienionych powyżej w liście zakazanych. Dopuszczalne są więc np. marchew, pietruszka, seler, szpinak, ogórki, koperek, pomidory, sałata masłowa, cukinia, kapusta pekińska, papryka, ziemniaki.
• Z orzechów dopuszczalne są: włoskie, macadamia, ziemne.
• Mięsa bez dodatków, jajka, owoce morza.
• Pieczywo orkiszowe, chleb bezglutenowy, płatki kukurydziane, płatki jaglane, płatki owsiane.
• Komosa ryżowa, kasza jaglana, kasza gryczana, ryż, owies, mąka ziemniaczana.

Czytaj też: Dieta FODMAP pomocna w zespole jelita drażliwego

Dieta elementarna w SIBO

Jedną z propozycji diety w przypadku osób cierpiących z powodu SIBO jest dieta elementarna, którą zazwyczaj stosuje się u niemowląt lub u osób ciężko chorych przebywających w szpitalu, nie mogących żuć samodzielnie pokarmu. Polega na podawaniu gotowych mieszanek odżywczych, które zawierają zbilansowane proporcje białek, tłuszczów, węglowodanów, minerałów i witamin.

Dieta elementarna jest wykorzystywana przy SIBO, gdyż wychodzi się z założenia, iż dobrze skomponowane składy mieszanek są lepiej i szybciej wchłaniane niż pokarm, który gryzie się samodzielnie. Mogą więc lepiej odżywiać wychudzone i niedożywione osoby z przerostem flory bakteryjnej.

Przyspieszone wchłanianie może spowodować również, że przyswajanie składników odżywczych odbywa się na tyle prędko, że bakterie bytujące w jelicie cienkim nie nadążą posilić się resztkami pokarmu (a dzięki temu nie rozrosną się i nie będą tworzyć nadmiaru gazów).

Szybsze trawienie pokarmu może też uaktywniać ważny mechanizmu czyszczący jelita, a mianowicie – migrujący kompleks mioelektrycznego (MMC). Jego upośledzenie często jest jedną z przyczyn pojawiania się SIBO. Z kolei jego usprawnienie i wymiatanie przez niego resztek pokarmowych z jelita, może poprawić stan chorego z przerostem flory bakteryjnej.

Choć badania wykazują, że u pacjentów, którzy stosowali przez 14 dni elementarną (tyle należy ją stosować) nastąpiła znaczna redukcja wodoru, i że ten rodzaj żywienia dał aż 80-84 % skuteczności w zmniejszeniu produkcji gazów przez bakterie, to jednak należy zastanowić się, czy przeciętny człowiek jest w stanie pozostać na takiej diecie przez 2 tygodnie. Jeśli nie, nawet nie ma sensu rozpoczynać diety.

Dieta SCD

Kolejną dietą, która może przynieść korzyści w poprawie funkcjonowania jelit przy SIBO, jest dieta SCD. Wyklucza ona spożycie węglowodanów złożonych takich jak:

• polisacharydy,
• skrobia,
• czy disacharydy.

Dopuszcza natomiast spożycie produktów z zawartością cukrów prostych takich jak:

• owoce,
• niektóre warzywa,
• czy miód.

Istotnym elementem tej diety jest rezygnacja z nabiału mającego w składzie laktozę, za to cenione są fermentowane produkty mleczne.

Jednak przy SIBO spożywanie jogurtów może powodować problem i powodować nasilenie dolegliwości. Kwestia polecanych w tej diecie probiotyków może być również kłopotliwa, gdyż większość produktów wieloszczepowych pogarsza sytuację chorego.

Czasem sprawdzają się probiotyki jednoszczepowe z Bifidobakteriami, ale jest to kwestia bardzo indywidualna.

To, co jest na pewno korzystne w diecie SCD, to nacisk na spożycie kwasów omega-3 o działaniu przeciwzapalnym, które mogą wspomóc organizm w regeneracji.

Korzystna dla poprawy stanu jelit jest też tekstura serwowanych pokarmów. Ponieważ SCD dąży do odciążenia jelit, wiele dań jest blendowanych i miksowanych, co ułatwia wchłanianie składników odżywczych.

Podsumowując: w diecie SCD rezygnuje się z produktów zbożowych, dozwolone są za to:

• owoce,
• warzywa,
• miód
• oraz nabiał bez laktozy.

Można też spożywać:

• jajka,
• mięso,
• orzechy,
• masła
• i oleje.

Rezygnuje się całkowicie z żywności przetworzonej, konserwowanej.

SIBO – sposoby leczenia

Sama dieta nie wystarczy, aby pozbyć się nadmiaru bakterii z naszych jelit. Głównym czynnikiem, który może sprawić, że nasze objawy miną, jest zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego lub ziołowego.

Musi się ono jednak odbywać pod okiem specjalisty, gdyż zarówno wdrożenie leków, jak i preparatów ziołowych, jest obarczone ryzykiem skutków ubocznych wynikających z zastosowania niewłaściwej dawki lub złego ich zestawienia.

Leczenie farmakologiczne SIBO

W zależności od tego, z jaką formą SIBO mamy do czynienia (czy z zaparciową, czy biegunkową lub też mieszaną), stosuje się inne rodzaje leczenia.

W przypadku przewagi biegunek, najczęstszym lekiem jest antybiotyk o nazwie rifaksymina.

Przy zaparciach i postaci mieszanej będzie to rifaksymina połączona z neomycyną lub metronidazolem.

Po zakończeniu leczenia farmakologicznego, którego dawki i czas trwania ustala lekarz, można zastosować prokinetyki, aby zapobiec nawrotom SIBO oraz wdrożyć odpowiednie dla tego schorzenia probiotyki.

Prokinetyki, czyli substancje przyspieszające opróżnianie żołądka lub jelit, mogą być farmaceutykami lub środkami naturalnymi wydawanymi bez recepty.

Do najbardziej znanych leków prokinetycznych zalicza się erytromycynę, itopryd, a z naturalnych np. imbir.

Jeśli chodzi o stosowanie probiotyków, przy SIBO należy być bardzo ostrożnym, często w grę wchodzą jedynie preparaty z Bifidobacteriami oraz szczep Saccharomyces boulardii.

Leczenie ziołowe SIBO

Jeśli ktoś nie chce się zdecydować na leczenie farmakologiczne, może spróbować kuracji ziołowej. Musi jednak przeprowadzać ją pod okiem dietetyka lub lekarza, aby uniknąć działań niepożądanych, czy nawet zatrucia.

Jest bardzo wiele ziół, które mogą pomóc przy przeroście flory bakteryjnej. Można tu wyróżnić:

• berberynę,
• olejek z oregano,
• olejek z tymianku,
• kwas kaprylowy,
• alicynę (czosnek),
• pau d’arco,
• gorzknik kanadyjski,
• miodlę indyjską,
• neem,
• triphalę,
• imbir,
• cynamon.

Przy postaci zaparciowej SIBO można stosować połączenie allicyny i berberyny.

Przy postaci biegunkowej np.: berberyne plus olejek z oregano, a przy mieszanej:

• allicynę,
• berberynę,
• olejek z oregano połączone z miodlą indyjską.

Czytaj też: 

• Czy wzdęcia mogą oznaczać, że ktoś ma zespół SIBO? Odpowiada gastroenterolog [VIDEO]
• Mikrobiom - czym jest i jakie pełni funkcje?

Dominika Wilk