Nadciśnienie tętnicze - objawy, przyczyny, leczenie, dieta
Nadciśnienie tętnicze to podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy. Objawy nadciśnienia we wczesnym etapie choroby są niezauważalne lub mało charakterystyczne, jednak mimo to należy je znać. Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego? Jak rozpoznać jego objawy? Na czym polega leczenie nadciśnienia?
Spis treści
- Normy ciśnienia i klasyfikacja nadciśnienia tętniczego
- Objawy nadciśnienia tętniczego
- Przyczyny nadciśnienia
- Nadciśnienie w ciąży
- Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego
- Leczenie nadciśnienia tętniczego
- Czy można przestać brać leki na nadciśnienie?
- Dieta na nadciśnienie tętnicze
- Nadciśnienie tętnicze - jak mu zapobiec?
- Nadciśnienie tętnicze - skutki
Nadciśnienie to podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy. Nadciśnienie tętnicze można rozpoznać, jeśli średnie wartości ciśnienia tętniczego (wyliczone co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas co najmniej dwóch rożnych wizyt u lekarza), są równe lub wyższe niż 140 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i/lub 90 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego. To idealne ciśnienie krwi wynosi 120/80 mm Hg.
Nadciśnienie tętnicze jest chorobą cywilizacyjną i pozostaje najważniejszym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci na całym świecie.
Wysokość ciśnienia tętniczego ma związek ze śmiertelnością i zapadalnością na choroby układu krążenia:
Dane z ostatnich 20 lat wskazują na wzrost rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego w Polsce. Według badania NATPOL 2011 rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród osób w wieku 18-79 lat wzrosło w ciągu 10 lat z 30 do 32 proc., czyli do około 9 milionów osób.1
Normy ciśnienia i klasyfikacja nadciśnienia tętniczego
-
ciśnienie tętnicze
| Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg) | Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg) | |
| Optymalne | <120 | <80 |
| Prawidłowe | 120—129 | 80—84 |
| Wysokie prawidłowe | 130—139 |
85—89 |
-
nadciśnienie tętnicze
| Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg) | Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg) | |
| Stopień 1 (łagodne) | 140—159 | 90—99 |
| Stopień 2 (umiarkowane) | 160—179 | 100—109 |
| Stopień 3 (ciężkie) | ≥180 | ≥110 |
| Izolowane skurczowe | ≥140 | <90 |
Objawy nadciśnienia tętniczego
Jednak niezależnie od przyczyny nadciśnienie tętnicze przez wiele lat przeważnie nie daje żadnych objawów. Czasem zaś występują objawy, które mogą pojawiać się także przy innych schorzeniach, dlatego nazywa się je niespecyficznymi dla nadciśnienia tętniczego.
Można jednak przyjąć, że im więcej takich objawów obserwujesz u siebie, tym większe jest prawdopodobieństwo, że cierpisz na nadciśnienie tętnicze.
Objawy nadciśnienia:
- ucisk w głowie – pojawia się okazjonalnie i zwykle ma charakter tępego bólu głowy
- zawroty głowy
- zmęczenie
- krwawienie z nosa
- zaburzenia snu
- nerwowość
- dolegliwości serca – przy nadciśnieniu odczuwa się wyraźne łomotanie serca, uczucie ucisku lub ciasnoty w jego okolicy
- duszność
Warto zatem sprawdzać, czy ciśnienie jest w normie, bo gdy objawy zaczną się na siebie nakładać, może być zbyt późno na zniwelowanie strat, jakie z tego powodu poniósł organizm.
Przyczyny nadciśnienia
U około 95 proc. chorych na nadciśnienie rozpoznaje się jego pierwotną postać - nadciśnienie tętnicze pierwotne. Oznacza to, że nie można w sposób jednoznaczny ustalić przyczyny nadciśnienia tętniczego, ani jej usunąć.
U pozostałej części pacjentów z nadciśnieniem tętniczym można ustalić jego przyczynę - jest to choroba, której jednym z objawów może być podwyższone ciśnienie tętnicze. W takim przypadku rozpoznaje się wtórne nadciśnienie tętnicze.2
| Częste przyczyny nadciśnienia wtórnego | Rzadkie przyczyny nadciśnienia wtórnego |
|
|
Oprócz nadciśnienia pierwotnego i wtórnego wyróżnia się także nadciśnienie tętnicze oporne, które definiuje się jako ciśnienie krwi utrzymujące się powyżej wartości docelowych pomimo jednoczesnego stosowania 3 leków hipotensyjnych z różnych grup (najlepiej, by jednym z nich był diuretyk) w optymalnych dawkach.
Wyróżnia się również nadciśnienie tętnicze złośliwe. Jego cechą charakterystyczną jest to, że w szybkim tempie doprowadza do niewydolności wielu narządów (w tym serca i mózgu), co jest stanem zagrożenia życia.
Istnieje także "nadciśnienie białego fartucha” (zespół białego fartucha) rozpoznaje się przy podwyższonych wartościach ciśnienia tętniczego na terenie placówki medycznej, podczas gdy pomiary przeprowadzane poza nią pozostają w granicach ustalonych za prawidłowe.
Uważa się, że w rozwoju tego zjawiska istotną rolę odgrywa reakcja lękowa, będąca wynikiem obecności personelu medycznego podczas badania ciśnienia tętniczego.
Nadciśnienie tętnicze, Poradnik dla pacjenta - Konrad Kokurewicz
Skuteczne sposoby na nadciśnienie
Nadciśnienie w ciąży
Cierpię na nadciśnienie tętnicze pierwotne. Jestem teraz w w 24 tygodniu ciąży. Obecnie przyjmuję leki, w związku z tym ciśnienie utrzymuje się w normie. Obawiam się jednak porodu, ponieważ stres i duży wysiłek fizyczny powodują u mnie duży wzrost ciśnienia. Czy w moim przypadku lepszy jest poród naturalny czy też cesarka?
Dr n. med. Barbara Grzechocińska ginekolog - położnik, endokrynolog: nadciśnienie tętnicze dobrze wyrównane nie jest wskazaniem do cięcia cesarskiego, jest natomiast wskazaniem do znieczulenia porodu. Każda operacja (w tym cięcie cesarskie) stanowi większe zagrożenie wystąpieniem poważnych powikłań niż poród drogami natury.
Natomiast wskazaniem do cięcia cesarskiego jest bardzo wysokie, nie poddające się leczeniu ciśnienie tętnicze. Jest kilka poważnych powikłań nadciśnienia tętniczego w ciąży. Najczęściej zdarzają się one u kobiet, które nie wykonują badań kontrolnych i nie są leczone. Nie można więc ani wcześnie rozpoznać ryzyka wystąpienia powikłań ani im zapobiec.
Radziłabym więc stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego, zwracać uwagę na wszystkie niepokojące objawy i informować o nich lekarza, a na pewno zostaną podjęte odpowiednio wcześnie działania zapobiegające wystąpieniu powikłań.
Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego
Podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego jest prawidłowo wykonany pośredni gabinetowy pomiar ciśnienia tętniczego.
Jak wspomniano, nadciśnienie tętnicze można rozpoznać, jeśli średnie wartości ciśnienia tętniczego (wyliczone co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas co najmniej dwóch rożnych wizyt u lekarza), są równe lub wyższe niż 140 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i/lub 90 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego.
Sprawdź: Prawidłowe ciśnienie krwi. Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie w domu?
Każdy pacjent w chwili postawienia rozpoznania nadciśnienia tętniczego powinien przejść pełne badanie kliniczne obejmujące dokładne zebranie wywiadu, badanie przedmiotowe oraz wskazane testy laboratoryjne i inne badania diagnostyczne.1
Pacjentami z nadciśnieniem zajmują się - kardiolog, hipertensjolog lub lekarz POZ. Leczenie nadciśnienia tętniczego trwa do końca życia.
U każdego pacjenta należy przeprowadzić pełne badanie przedmiotowe ze szczególnym zwróceniem uwagi na wykrywanie patologii wskazujących na nadciśnienie wtórne oraz obecność powikłań narządowych.
Należy odnotować masę ciała, wzrost pacjenta oraz obliczyć wskaźnik masy ciała (badanie powinno uwzględniać pomiar obwodu talii).
Badania na nadciśnienie
Wśród badań dodatkowych należy wyróżnić:
- podstawowe (konieczne do wykonania u każdego chorego z nadciśnieniem tętniczym)
- morfologia krwi
- stężenie glukozy na czczo
- stężenie sodu
- stężenie potasu
- stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL oraz triglicerydów
- stężenie kreatyniny i oszacowanie wielkości filtracji kłębuszkowej
- stężenie kwasu moczowego
- badanie ogólne moczu i ocena albuminurii
- elektrokardiogram
- rozszerzone (wykonywane u chorych, u których elementy wywiadu, badania przedmiotowego lub badań dodatkowych podstawowych wskazują na konieczność poszerzenia diagnostyki. Badania rozszerzone obejmują m.in.
- echokardiograficzne badanie serca
- USG tętnic szyjnych
- USG tętnic nerkowych
- ocenę albuminurii
- specjalistyczne - mają na celu wykrycie niektórych powikłań narządowych (np. rezonans magnetyczny u osób z podejrzeniem encefalopatii nadciśnieniowej), zwykle są konieczne dla ustalenia lub wykluczenia wtórnych postaci nadciśnienia tętniczego
Leczenie nadciśnienia tętniczego
U wielu chorych wystarczy sama zmiana stylu życia - bez przyjmowania leków - do osiągnięcia zadowalających wartości ciśnienia tętniczego.
Wszyscy - poza chorymi z nadciśnieniem tętniczym ciężkim (ciśnienie skurczowe ≥ 180 mm Hg; ciśnienie rozkurczowe ≥ 110 mm Hg), u których od razu należy włączyć leki - powinni przez kilka miesięcy stosować leczenie niefarmakologiczne.
Pojęcie niefarmakologicznego leczenia nadciśnienia obejmuje:3
- walkę z otyłością i nadwagą
- odpowiednią dietę z obniżoną zawartością soli (ograniczenie spożycia soli do 4,35-6 g/dobę powoduje przeciętny spadek ciśnienia tętniczego o 2-8 mm Hg)
- podjęcie aktywności fizycznej (regularna aktywność fizyczna pozwala obniżyć ciśnienie tętnicze o 4-9 mm Hg)
- zaprzestanie palenia tytoniu
- zmniejszenie spożycia alkoholu
- walkę ze stresem
Gdy mimo wprowadzenia odpowiednich zmian stylu życia nie możesz osiągnąć zaplanowanego obniżenia ciśnienia konieczne okazuje się przyjmowanie tabletek. Lekarze dzielą leki przeciwnadciśnieniowe na kilka typów, zależnie od sposobu lub miejsca ich działania w organizmie człowieka.3
Leki na nadciśnienie:
- leki moczopędne (inna nazwa to diuretyki)
- beta-blokery
- inhibitory konwertazy angiotensyny (w skrócie IKA)
- leki blokujące kanały wapniowe (inaczej: antagoniści wapnia)
- alfa-blokery
- leki bezpośrednio rozszerzające naczynia, tak zwane wazodylatatory
- leki działające na centralny układ nerwowy
Leki każdego z powyższych typów w podobnym stopniu obniżają wartości ciśnienia, ale decyzję, który z nich zastosować, zawsze podejmuje lekarz.
Czy można przestać brać leki na nadciśnienie?
Od roku biorę tabletki na nadciśnienie, które miałam prawdopodobnie na tle nerwowym. Teraz jestem już spokojna, bo powód moich nerwów zniknął. Mam aparat do mierzenia ciśnienia, robię to zawsze rano i od paru tygodni moje ciśnienie jest na poziomie 120/80. Mam 48 lat. Proszę napisać, czy dalej muszę brać leki na nadciśnienie, skoro już go nie mam? Czy podwyższony puls jest objawem jakiejś choroby?
Odpowiada dr Krystyna Knypl, internista, hipertensjolog:
Przedstawione dane wskazują jedynie na to, że jest Pani prawidłowo leczona, skoro ciśnienie jest 120/80 - ale nie na to, że nadciśnienie ustąpiło. Trwałe ustąpienie nadciśnienia może wystąpić jedynie w bardzo rzadkich przypadkach - na przykład gdy jego przyczyną jest zwężenie tętnicy nerkowej i zostanie to zwężenie usunięte operacyjnie. Ponad 95-97 proc. ludzi ma nadciśnienie pierwotne, które nie ustępuje na trwałe.
Wiadomo, że po odstawieniu leków w przypadku nadciśnienia pierwotnego dochodzi zawsze do nawrotu choroby - po około roku od odstawienia leków zwykle większość ludzi ponownie musi wracać do przyjmowania tabletek. Ponieważ ma Pani 48 lat, należy brać pod uwagę fakt, że powoli zaczynają się zmiany w profilu hormonalnym, które będą sprzyjały wzrostowi ciśnienia krwi. Jeżeli jest podwyższone tętno, to oznacza, że sytuacja w obrębie układu krążenia nie jest stabilna.
Tak więc próbując odstawić tabletki, może Pani narazić się na komplikacje. Jedynie w sytuacjach, gdy ciśnienie jest poniżej 110/70 można jednorazowo opuścić najbliższa dawkę leku, a następnie należy zmierzyć ciśnienie przed zażyciem kolejnej dawki. Jeżeli ciśnienie jest wyższe niż 120/80 - oznacza to, że trzeba zażyć następną dawkę leku. Jeżeli będzie miała Pani wątpliwości co do potrzeby kontynuowania leczenia, zawsze należy zasięgnąć opinii lekarza.
Dieta na nadciśnienie tętnicze
Przy problemach z nadciśnieniem należy usunąć z jadłospisu wszystko to, co przyczynia się do wzrostu ciśnienia, a wprowadzić do niego produkty, które je obniżają.
By zmniejszyć ciśnienie za pomocą diety, należy ograniczyć do połowy zjadane dotychczas porcje:
Należy też całkiem zrezygnować ze:
- słodyczy
- pełnego mleka i jego pełnotłustych przetworów
- tłustych mięs i wędlin
- wędzonych ryb
- żywności konserwowanej
- koncentratów
- zup w proszku
- gotowych sosów
- żółtego sera
- chipsów
- słonych paluszków
- orzeszków ziemnych
- fast foodów
Ich miejsce powinny zająć produkty, które obniżają ciśnienie, przede wszystkim warzywa i owoce.
Do warzyw i owoców, które obniżają ciśnienie, należą:
- żurawina
- aronia
- cytryny
- jarzębina
- buraki
- pomidory
- papryka
- rzodkiewka
- cebula
- czosnek
- pietruszka
- sałata
- brokuły
- kalafior
- szpinak
- kapusta pekińska
- groszek zielony
- seler korzeniowy i naciowy
- rokitnik
Te produkty podnoszą ciśnienie:
Nadciśnienie tętnicze - jak mu zapobiec?
Rozwojowi nadciśnienia tętniczego można zapobiegać przede wszystkim poprzez wpływ na uwarunkowania środowiskowe.
Najskuteczniejszą metodą uniknięcia lub opóźnienia rozwoju nadciśnienia tętniczego (prewencja pierwotna) jest modyfikacja stylu życia, a zwłaszcza zapobieganie otyłości oraz stosowanie odpowiedniej diety i zwiększenie aktywności fizycznej.
Czytaj też:
- Domowe sposoby na nadciśnienie. Jak obniżyć ciśnienie tętnicze bez leków?
- Ciśnienie krwi: 12 ważnych pytań
Porady eksperta
Nadciśnienie tętnicze - skutki
Jeżeli przez wiele lat w organizmie utrzymuje się ciśnienie krwi nawet na nieznacznie podwyższonym poziomie, naczynia krwionośne ulegają nieodwracalnemu uszkodzeniu. Dotyczy to także naczyń odżywiających wiele ważnych narządów, takich jak oczy, nerki czy mózg.
To właśnie dlatego o nadciśnieniu tętniczym często dowiadujemy się przypadkowo – czasem od okulisty, neurologa lub wtedy, gdy pojawiają się problemy z nerkami albo potencją.
Najgorszy scenariusz to ten, gdy pierwszym sygnałem jest zawał lub udar mózgu. U chorych na nadciśnienie zawał serca występuje 3–5 razy częściej, a wylew krwi do mózgu 4 razy częściej niż u osób zdrowych.
Dlatego nawet wtedy, gdy nic nam nie dolega, warto choć raz w roku zmierzyć sobie ciśnienie krwi, aby mieć pewność, że układ krwionośny pracuje bez zarzutu.
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-TRZ7-kaJ1-ptSh_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
