Nadczynność tarczycy - przyczyny, objawy, leczenie

Nadczynność tarczycy to choroba, której istotą jest nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy. Daje ona dość dokuczliwe objawy, a dodatkowo może spowodować wiele powikłań, z których najgroźniejszym jest przełom tarczycowy. Jakie są przyczyny i objawy nadczynności tarczycy? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Nadczynność tarczycy - co to za choroba?
2. Nadczynność tarczycy - przyczyny
3. Nadczynność tarczycy - objawy
4. Nadczynność tarczycy - badania
5. Nadczynność tarczycy - leczenie
6. Nadczynność tarczycy - dieta

Nadczynność tarczycy - co to za choroba?

Nadczynność tarczycy, czyli hipertyreoza (łac. hyperthyreosis lub hyperthyreoidismus) pojawia się, gdy tarczyca wydziela nadmierną ilość hormonów tarczycy:

• tyroksyny (T4)
• trijodotyroniny (T3)
• kalcytoniny

Skutki nadmiaru hormonów tarczycy w organizmie to tyreotoksykoza. Szacuje się, że nadczynność tarczycy dotyczy około 1-2 procent dorosłych w Polsce, przy czym większość chorych to kobiety.

Nadczynność tarczycy - przyczyny

Wśród przyczyn nadczynności tarczycy wymieniane są:

• choroba Gravesa–Basedowa
• wole guzkowe toksyczne lub wole rozlane toksyczne
• choroby zapalne tarczycy
• przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (początkowa faza choroby Hashimoto)
• podostre zapalenie tarczycy (początkowa faza choroby de Quervain)
• spożywanie nadmiernej ilości jodu np. w suplementach (Jod-Basedow)
• nadmierne dawki hormonów tarczycy (Thyreotoxicosis factitia)
• guzy przysadki mózgowej wydzielające TSH
• guzy trofoblastu

Czynnikiem ryzyka jest także płeć żeńska, gdyż nadczynność tarczycy jest rozpoznawana aż pięciokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Nadczynność tarczycy - objawy

Zaburzenia pracy tarczycy często dają objawy, które mogą sugerować choroby serca czy choroby przewodu pokarmowego. Schorzenie łatwo pomylić też z nerwicą.

Nadczynność tarczycy objawy:

• nadwrażliwość na ciepło i nadmierna potliwość - z powodu przyśpieszonej przemiany materii organizm wytwarza więcej ciepła, i aby je odprowadzić, poci się - chory ma stale wilgotne dłonie - to dość charakterystyczny objaw; osoba z nadczynnością tarczycy źle znosi upały, zimą natomiast nie marznie, ubiera się więc stosunkowo lekko, ma wzmożone pragnienie - niezależnie od pogody i pory roku;
• drażliwość, nerwowość - z tego powodu chory często nie może sprostać obowiązkom, źle przyjmuje uwagi, trudno mu się skoncentrować;
• drżenie palców - może być tak intensywne, że trudno utrzymać w dłoni długopis, zapiąć guzik, niekiedy chory szuka pomocy u neurologa, obawiając się choroby Parkinsona;
• kołatanie serca - czyli bardzo szybkie bicie serca – bywa niebezpieczne, bo może się przekształcić w migotanie przedsionków, które prowadzi do niewydolności serca. Warto zrobić kontrolne EKG, aby wiedzieć, w jakim stanie jest serce;
• osłabienie mięśni nóg - jest na tyle poważne, że ciężko wchodzić po schodach czy wstać z fotela
• dolegliwości skórne - na podudziach i stopach mogą wystąpić czerwone, mocno swędzące plamy, a nogi nad kostkami bywają opuchnięte;
• pogarsza się kondycja włosów i paznokci - włosy stają się cienkie i rzadkie, trudno je ułożyć, paznokcie są łamliwe, mają nierówną powierzchnię i ciemnieją; sprawdź u dermatologa, czy przyczyną tego jest tylko tarczyca;
• duszność - pojawia się nawet po niewielkim wysiłku fizycznym. Większość osób z nadczynnością ma również tzw. zadyszkę wysiłkową;
• nieregularne miesiączki - związane z nadczynnością tarczycy zwykle bywają skąpe lub całkowicie zanikają, ale trzeba to sprawdzić u ginekologa;
• zaburzenia trawienne - mogą pojawiać się biegunki (są następstwem bardzo szybkiej przemiany materii), ale częstsze są zaparcia;
• łzawienie - łzy pojawiają się przy wietrze i ostrym świetle, oczy mogą boleć, piec (uczucie piasku pod powiekami), obraz bywa zamazany lub podwójny, po uzgodnieniu z lekarzem można stosować krople – tzw. sztuczne łzy, a w słoneczne dni ulgę przynosi też noszenie ciemnych okularów.

Nadczynność tarczycy może też dawać skąpe, bardzo trudne do zauważenia objawy - jest to subkliniczna (utajona) nadczynność tarczycy.

Najgroźniejszym, aczkolwiek niezwykle rzadkim powikłaniem nadczynności tarczycy jest przełom tarczycowy, czyli nasilenie objawów nadczynności tarczycy. Jest to stan zagrożenia życia, ponieważ może doprowadzić do zapaści krążeniowej, a dalej do śmierci.

Nadczynność tarczycy - badania

Oznaczenie poziomu TSH jest jedynym z całej puli badań hormonalnych tarczycy, jakie może zlecić lekarz pierwszego kontaktu. Dalszą diagnostykę przeprowadza się już na polecenie endokrynologa.

Stwierdzenie nadczynności nie wyklucza istnienia innych chorób – należy to sprawdzić.

Niestety, na pierwszą wizytę u tego specjalisty w ramach NFZ trzeba czekać nawet rok. Jednak już to podstawowe badanie pozwala podejrzewać lekarzowi schorzenie tarczycy.

W opinii lekarzy to właśnie TSH jest najczulszym wskaźnikiem mówiącym o wydzielaniu hormonów przez tarczycę.

Wynik poniżej normy zwykle świadczy o nadczynności tarczycy, czyli nadmiernym wytwarzaniu hormonów przez gruczoł tarczycowy. Jeżeli wynik tego badania będzie nieprawidłowy, lekarz powinien zlecić pomiar stężenia wolnych hormonów tarczycy (FT4 i/lub FT3).

Wyniki mogą się różnić w zależności od metody analitycznej, dlatego w czasie kuracji warto kolejne badania robić w tym samym laboratorium.

W wyniku nadmiernej produkcji hormonów często tworzą się guzki - "zimne" (nieprodukujące hormonów) i "gorące" (aktywne). I jedne, i drugie grożą zezłośliwieniem (głównie aktywne).

Lekarz może zlecić wykonanie:

• USG tarczycy
• scyntygrafii tarczycy
• biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC)
• prześwietlenie klatki piersiowej

Badania te pozwalają określić rodzaj i rozmiary guzków. Biopsja daje odpowiedź na pytanie, czy guzki są złośliwe, czy nie. Zdjęcie RTG pokazuje, czy tarczyca rozrasta się w stronę tchawicy. Wtedy tworzy tzw. wole zamostkowe, niewidoczne, ale utrudniające oddychanie.

By precyzyjnie postawić diagnozę, wykonuje się badanie tarczycy zwane scyntygrafią. Pacjent dostaje promieniotwórczy izotop jodu w kapsułce lub w płynie. Gdy jod wniknie do tarczycy, zaczyna się emisja promieniowania, rejestrowana przez gammakamerę. Guzki gorące wchłaniają jod, zimne - nie. Na monitorze lekarz widzi te miejsca, które wchłonęły jod, i te, które są wolne od niego. Obraz jest wielokolorowy. Tak powstaje mapa tarczycy - scyntygram.

Nadczynność tarczycy - leczenie

Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do poważnych powikłań, np. do przełomu tarczycowego,  niewydolności serca czy osteoporozy. Nie istnieje jednak jeden lek na nadczynność tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy polega na:

• stosowaniu leków przeciwtarczycowych (tyreostatyków), które zmniejszają wydzielanie hormonów, a także dodatkowo beta-blokery, które pomagają złagodzić objawy nadczynności tarczycy,
• podawaniu jodu radioaktywnego,
• wycięciu tarczycy (strumektomia, tyreoidektomia) - wskazaniem do operacji jest rak tarczycy, duże wole uciskające tarczycę. Po operacji występuje niedoczynność tarczycy, która wymaga leczenia preparatami tyroksyny już do końca życia.

Nadczynność tarczycy - dieta

Dieta przy nadczynności tarczycy jest bardzo ważna - oto jej podstawowe zasady:

• Lepiej unikaj produktów obciążających przewód pokarmowy. Należą do nich: kapusta, brukselka, groch, soja, orzechy, migdały, kasze gruboziarniste.
• Zrezygnuj z ostrych przypraw, takich jak papryka, pieprz, chili.
• Zastąp je przyprawami łagodnymi – wanilią, koprem, kminkiem, pietruszką, lubczykiem, majerankiem, cynamonem. 

Warto skorzystać też z tygodniowego jadłospisu zgodnego z zasadami diety przy nadczynności tarczycy.

2,00 zł

Kup teraz

ABS, dieta na płaski brzuch - e-poradnik

Z poradnika dowiesz się:

• co jeść, by osiągnąć wymarzony rezultat
• które produkty są zakazane
• dlaczego wystarczy ćwiczyć co drugi dzień

Agnieszka Paculanka

Monika Majewska