Witamina A - właściwości i zastosowanie. Objawy niedoboru i nadmiaru witaminy A

Witamina A pełni wiele ważnych funkcji w organizmie - jest niezbędna w procesie widzenia, wzmacnia układ odpornościowy i może zapobiegać rozwojowi nowotworów. Poza tym witamina A poprawia wygląd skóry, dzięki czemu znalazła zastosowanie w kosmetyce, a maść z witaminą A to remedium na wiele skórnych problemów. Jednak z jej dawkowaniem powinny uważać kobiety w ciąży. Jakie jeszcze właściwości ma witamina A? Jakie są objawy jej niedoboru? W jakich produktach można ją znaleźć?

Spis treści

1. Właściwości witaminy A
2. Przyczyny niedoboru witaminy A
3. Objawy i skutki niedoboru witaminy A
4. Objawy i skutki nadmiaru witaminy A
5. Witamina A w ciąży - jej nadmiar szczególnie groźny
6. Witamina A - dawkowanie. Zalecane dzienne spożycie (RDA)
7. W jakich produktach występuje witamina A?
8. Zawartość witaminy A w wybranych produktach spożywczych

Witamina A to termin, który odnosi się do kilku substancji - retinolu i jego pochodnych (tzw. retinoidy) oraz beta-karotenu i niektórych innych karotenoidów. Witamina A, razem z witaminą D, witaminą E i witaminą K, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - jest odkładana w tkance tłuszczowej i w wątrobie. Dzięki temu trudniej o jej niedobór, ale z drugiej strony jej nadmiar może być szkodliwy. Dotyczy to zwłaszcza kobiet w ciąży.

Witamina A występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego  i w formie prowitaminy A, czyli beta-karotenu, w produktach pochodzenia roślinnego.

Właściwości witaminy A

Witamina A pełni w organizmie szereg ważnych zadań. 

Najważniejsze funkcje i właściwości witaminy A:

• udział w syntezie białek i przemianach lipidów (tłuszczów)
• poprawa zdolności regeneracyjnej komórek 
• udział w prawidłowym przebiegu procesów wzrostowych.
• potencjalne właściwości antynowotworowe
• poprawa zdolności widzenia
• odnowa naskórka
• działanie przeciwzmarszczkowe - stymulacja wytwarzania kolagenu i elastyny w skórze
• zmniejszanie wrażliwości skóry na promienie UV.

Witamina A a nowotwory

Jedną z ważniejszych właściwości witaminy A jest to, że ma potencjalne działanie antynowotworowe - przypisuje się jej rolę w prewencji i spowolnieniu progresji:

• raka jelita grubego
• raka stercza
• raka piersi
• raka płuc

Witamina A na zdrowe oczy

Witamina A wchodzi w skład rodopsyny (barwnika wzrokowego znajdującego się w pręcikach siatkówki oka), biorąc  udział w procesie widzenia. Charakterystycznym objawem niedoboru witaminy A jest ślepota zmierzchowa, zwana  kurzą ślepotą, wywołana niedoborem rodopsyny.

Witamina A - kosmetyki i zabiegi

Witamina A przyspiesza odnowę naskórka, wzmacnia jego funkcję ochronną i zmniejsza utratę wody ze skóry. Zwiększa za to wytwarzanie kolagenu i elastyny - podstawowych składników budulcowych skóry. Poza tym likwiduje drobne zmarszczki i przebarwienia. Dzięki temu witamina A należy do najbardziej efektywnych składników preparatów przeciwstarzeniowych. Maść z witaminą A czy krem z witaminą A to kosmetyk, który warto mieć w domu.

Witamina A sprawia, że skóra jest jędrna, elastyczna i nawilżona. Wykazano także, że witamina A może wspomóc leczenie trądziku. Poza tym beta-karoten, czyli prowitamina A, jest dodatkowym "filtrem przeciwsłonecznym", który zmniejsza wrażliwość na promieniowanie UV, a tym samym ryzyko poparzenia skóry.

Zabiegi z retinolem pomagają rozwiązać wiele problemów skóry

Źródło: lifestyle.newseria.pl

Zobacz galerię 6 zdjęć

Przyczyny niedoboru witaminy A

Niedobór witaminy A w organizmie może być wynikiem:

• zaburzenia wchłaniania witaminy A (wówczas należy zdiagnozować podłoże)
• zbyt ubogiej diety (niedobory białka lub tłuszczów)
• picia alkoholu
• palenia tytoniu
• źle zbilansowanej diety w przypadku dzieci i osób w podeszłym wieku

Objawy i skutki niedoboru witaminy A

Niedobór witaminy A w organizmie objawia się:

• bardzo przesuszoną, wręcz szorstką skórą na łokciach i kolanach, a także na ramionach i udach (suchość skóry nie ustępuje po posmarowaniu kremem czy balsamem)
• niedowidzeniem o zmierzchu i w nocy (tzw. kurza ślepota) i opóźnioną akomodacją oka w ciemnościach (jeśli przekracza 10 sekund - jest to oznaka niedoboru witaminy A)
• suchością gałki ocznej (brak łez) - dużej trwający niedobór A może prowadzić do wysychania rogówki i spojówki, a nawet do zmętnienia i rozmiękczania rogówki
• zmniejszenie odporności na infekcje
• zahamowanie wzrostu
• zmiany w układzie nerwowym

U kobiet zaburzenia miesiączkowania i zaburzenia płodności mogą mieć związek z niedoborem witaminy A. Natomiast u osób starszych częstym objawem niedoboru witaminy A jest dzwonienie w uszach.

Objawy niedoboru witaminy A

Polecamy

Autor: Time S.A

Skorzystaj z wygodnych diet online Poradnika Zdrowie opracowanych także dla osób zmagających się z niedoborami witamin i mikroelementów. Precyzyjnie dobrany plan dietetyczny odpowie na Twoje indywidualne potrzeby żywieniowe. Dzięki nim odzyskasz zdrowie i poprawisz swoje samopoczucie. Diety te są opracowane zgodnie z najnowszymi zaleceniami i standardami instytutów naukowo-badawczych.

Dowiedz się więcej

Objawy i skutki nadmiaru witaminy A

Witamina A w nadmiernych ilościach jest związkiem toksycznym. Przy jej nadmiernym spożyciu pojawiają się:

• drażliwość
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe
• zmiana zabarwienia skóry
• powiększenie wątroby
• powiększenie śledziony
• świąd skóry
• bóle głowy
• światłowstręt
• drgawki
• łamliwość paznokci
• wypadanie włosów

Witamina A w ciąży - jej nadmiar szczególnie groźny

Nadmiar witaminy A jest szczególnie toksyczny dla płodu. Jej przedawkowanie może spowodować rozwój wad wrodzonych. Z tego powodu kobiety w ciąży nie powinny sięgać po suplementy diety zawierające witaminę A, a także ograniczyć spożycie mięsa, które zawierają witaminę A w postaci retinolu (np. wątróbki). Natomiast można jeść w dowolnej ilości warzywa i owoce zawierające beta-karoten. Jest on bowiem przekształcany w wątrobie w witaminę A w takiej ilości, jaką organizm potrzebuje. Jedząc warzywa i owoce nie ma możliwości przedawkowania witaminy A.

Witamina A - dawkowanie. Zalecane dzienne spożycie (RDA)

Warto wiedzieć, że wzrost zapotrzebowania na witaminę A obserwuje się u osób z chorobami układu pokarmowego, podczas długotrwałego stresu i infekcji oraz przy stosowaniu diety zawierającej bardzo małe ilości  tłuszczu (5–10 g/d).

Źródło: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012

W jakich produktach występuje witamina A?

Witamina A występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego  i w formie prowitaminy A, czyli beta-karotenu, w produktach pochodzenia roślinnego. Związki te mają różną aktywność biologiczną.

Beta-karoten jest w mniejszym stopniu wykorzystywany z pożywienia niż retinol. Przyjmuje się, że całkowite wykorzystanie beta-karotenu jest 6-krotnie mniejsze niż retinolu, a innych karotenoidów 12-krotnie. Dlatego łączną zawartość witaminy A w produktach spożywczych wyraża się w mikrogramach (µg) równoważnika (ekwiwalentu) retinolu.

Zawartość witaminy A w wybranych produktach spożywczych

"Witaminy", praca zbiorowa pod red. prof. Jana Gawęckiego, Biblioteczka Olimpiady Wiedzy o Żywieniu, Zeszyt 5, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Poznań 2000

Czytaj też:

• Witamina D - dawkowanie u niemowląt, dzieci i dorosłych. Normy spożycia witaminy D
• Witamina B3 (PP, niacyna) - na co pomaga? W jakich produktach występuje?
• Witamina E - właściwości i zastosowanie witaminy E

JAKICH WITAMIN I MINERAŁÓW CI BRAKUJE?

Pytanie 1 z 9

Jak określisz swoje samopoczucie?

Zmęczenie, poddenerwowanie, niepokój, zaburzenia snu, a nawet stany depresyjne to moja codzienność

Jestem apatyczna, najchętniej cały czas bym spała

Dokuczają mi zmęczenie, rozdrażnienie, kołatanie serca, a moje ciśnienie jest wyraźnie podwyższone

Czasem jestem zmęczona, ale odzyskuję siły po odpoczynku

Moje samopoczucie jest bardzo dobre

Następne pytanie

Monika Majewska