Niepłodność - przyczyny, diagnostyka, metody leczenia niepłodności
Niepłodność to coraz częstszy problem. Już niemal co piąta para potrzebuje pomocy lekarzy, aby mieć dziecko. Na szczęście medycyna potrafi im pomóc coraz skuteczniej. W Polsce również dostępne są najnowocześniejsze metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Zobacz, jakie badania diagnozują niepłodność męską i kobiecą.
Niepłodność to dramat wielu par. Kiedyś pozostawały z tym problemem same, dziś mogą liczyć na pomoc medycyny, która ma w tej dziedzinie ogromne osiągnięcia. O niepłodności lekarze mówią, gdy do ciąży nie dochodzi po roku regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji. W takiej sytuacji jest ok. 20 proc. par.
Czy już wtedy trzeba się wybrać do lekarza? Jeśli oboje partnerzy są bardzo młodzi, można z tym jeszcze poczekać – w ciągu następnego roku dochodzi do poczęcia u kolejnych kilku procent par. Jeżeli jednak oboje, a zwłaszcza kobieta, przekroczyli trzydziestkę, lepiej nie zwlekać tylko zgłosić się do lekarza specjalizującego się w leczeniu niepłodności. W pewnych sytuacjach warto rozpocząć diagnostykę nawet przed upływem roku.
Spis treści
- Przyczyny niepłodności
- Przyczyny niepłodności męskiej - coraz gorsza jakość nasienia
- Inne przyczyny niepłodności u mężczyzn
- Przyczyny niepłodności u kobiet
- Etapy leczenia niepłodności
- Badania na płodność mężczyzn
- Badania na płodność kobiet
- Metody leczenia niepłodności
Przyczyny niepłodności
To nieprawda, że za niepłodność zwykle odpowiedzialna jest kobieta. Równie często – i coraz częściej – przyczyną kłopotów jest czynnik męski. Jest on bezpośrednio odpowiedzialny za brak ciąży u ok. 20 proc. par, a współistnieje z innymi przyczynami u kolejnych 30–40 proc.
Przyczyny niepłodności męskiej - coraz gorsza jakość nasienia
Jakość nasienia od lat się pogarsza. W 2010 r. Światowa Organizacja Zdrowia uznała za normalną koncentrację co najmniej 14 mln plemników w 1 ml nasienia, podczas gdy 50 lat temu normą było 40–60 mln plemników w 1 ml nasienia.
Coraz gorsze nasienie to skutek m.in. zanieczyszczenia środowiska, stresującego i niehigienicznego stylu życia (używki), przegrzewania jąder.
Inne przyczyny niepłodności u mężczyzn
Inne przyczyny niepłodności po stronie mężczyzny to:
- obustronne wnętrostwo,
- przebycie ostrych chorób zakaźnych z odczynem w jądrach,
- zabiegi chirurgiczne na jądrach i powrózkach nasiennych,
- zaburzenia erekcji i ejakulacji,
- zaburzenia hormonalne lub genetyczne.
Przyczyny niepłodności u kobiet
U kobiet częstą przyczyną braku ciąży są zaburzenia jajeczkowania. Mogą one być skutkiem zespołu policystycznych jajników, schorzeń tarczycy, niewydolności układu podwzgórzowo-przysadkowego, hiperprolaktynemii czy nadmiernej masy ciała.
Inną częstą przyczyną niepłodności jest niedrożność jajowodów, spowodowana np. zrostami powstałymi po operacjach w jamie brzusznej, endometriozie, przebytych stanach zapalnych. Niekiedy przyczyny braku ciąży w ogóle nie można ustalić – mówi się wtedy o niepłodności idiopatycznej.
Etapy leczenia niepłodności
Niemożność zajścia w ciążę to zawsze problem obojga partnerów, dlatego oboje powinni jednocześnie zgłosić się do lekarza i poddać badaniom. Pierwszym ważnym elementem diagnostyki jest wywiad lekarski. Uzyskane z niego dane pozwalają ustalić szanse na samoistną ciążę lub od razu ukierunkować na leczenie.
Zasadą, którą powinni kierować się lekarze i pacjenci, jest wykonywanie tylko niezbędnych badań. Należy zaniechać uciążliwej, długotrwałej diagnostyki, robienia badań, które niewiele wnoszą do sposobów postępowania.
Badania na płodność mężczyzn
Podstawowym testem diagnostycznym w określeniu płodności mężczyzny jest badanie nasienia (wykonane dwukrotnie). Powinno ono być powiązane z wywiadem. Jeśli z wywiadu wynika, że są jakieś nieprawidłowości, albo nieprawidłowe są wyniki badania nasienia, trzeba przeprowadzić u mężczyzny badanie fizykalne z uwzględnieniem budowy narządów płciowych.
Bardziej szczegółowe badania (zaawansowane metody oceny nasienia, badania hormonalne, genetyczne, USG) należy rozważyć u par z niepłodnością idiopatyczną, a także w przypadkach nieskutecznego leczenia partnerki. W określonych sytuacjach robi się test na przeciwciała przeciwplemnikowe w nasieniu (ASA).
Badania na płodność kobiet
U kobiety diagnostykę również zaczyna się od wywiadu i badania ginekologicznego. Lekarz pyta o wiek, datę pierwszej miesiączki, długość cyklu, objawy towarzyszące owulacji i miesiączce, schorzenia w rodzinie, przebyte stany zapalne, choroby i operacje.
Bardzo ważna jest ocena owulacji, której dokonuje się na podstawie wywiadu, USG jajników oraz badania stężenia progesteronu na 7 dni przed spodziewaną miesiączką.
U kobiet nieregularnie miesiączkujących należy ustalić przyczynę zaburzeń, oceniając w badaniu USG obraz jajników i wykonując dodatkowe badania stężenia progesteronu na 7 dni przed spodziewaną miesiączką. U kobiet nieregularnie miesiączkujących należy ustalić przyczynę zaburzeń, oceniając w badaniu USG obraz jajników i wykonując dodatkowe badania hormonalne.
U pań z brakiem miesiączek sprawdza się stężenie prolaktyny, LH i FSH; w przypadku hiperprolaktynemii wykonuje się rezonans magnetyczny. U kobiet regularnie miesiączkujących, ale w późnym wieku rozrodczym, po operacjach na jajnikach lub zaawansowanej endometriozie bada się stężenie FSH w 3. dniu cyklu, by ocenić rezerwę jajnikową.
Do oceny stanu anatomicznego narządów rodnych służą: USG, histerosalpingografia (HSG), laparoskopia i histeroskopia. HSG pozwala rozpoznać, czy jajowody są drożne lub występują zrosty. Informuje też o kształcie jamy macicy i zmianach w jej obrębie (przegroda, mięśniaki).
Skuteczna jest laparoskopia, ale to badanie drogie i związane z ryzykiem powikłań, wykonuje się je wiec dopiero wtedy, gdy nieprawidłowe są wyniki badan USG lub HSG.
Metody leczenia niepłodności
Spośród wielu proponowanych w przeszłości metod leczenia tylko nieliczne okazały się naprawdę skuteczne.
Metody te to:
- leczenie operacyjne wybranych zmian,
- indukcja owulacji,
- inseminacja domaciczna,
- zapłodnienie pozustrojowe.
miesięcznik "Zdrowie"
