Witamina A - właściwości i zastosowanie. Objawy niedoboru i nadmiaru witaminy A

2021-11-05 13:12

Witamina A pełni wiele ważnych funkcji w organizmie - jest niezbędna w procesie widzenia, wzmacnia układ odpornościowy i może zapobiegać rozwojowi nowotworów. Poza tym witamina A poprawia wygląd skóry, dzięki czemu znalazła zastosowanie w kosmetyce, a maść z witaminą A to remedium na wiele skórnych problemów. Jednak z jej dawkowaniem powinny uważać kobiety w ciąży. Jakie jeszcze właściwości ma witamina A? Jakie są objawy jej niedoboru? W jakich produktach można ją znaleźć?

witamina A
Autor: Getty Images

Spis treści

  1. Właściwości witaminy A
  2. Przyczyny niedoboru witaminy A
  3. Objawy i skutki niedoboru witaminy A
  4. Objawy i skutki nadmiaru witaminy A
  5. Witamina A w ciąży - jej nadmiar szczególnie groźny
  6. Witamina A - dawkowanie. Zalecane dzienne spożycie (RDA)
  7. W jakich produktach występuje witamina A?
  8. Zawartość witaminy A w wybranych produktach spożywczych

Witamina A to termin, który odnosi się do kilku substancji - retinolu i jego pochodnych (tzw. retinoidy) oraz beta-karotenu i niektórych innych karotenoidów. Witamina A, razem z witaminą D, witaminą E i witaminą K, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - jest odkładana w tkance tłuszczowej i w wątrobie. Dzięki temu trudniej o jej niedobór, ale z drugiej strony jej nadmiar może być szkodliwy. Dotyczy to zwłaszcza kobiet w ciąży.

Witamina A występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego  i w formie prowitaminy A, czyli beta-karotenu, w produktach pochodzenia roślinnego.

Witaminy i minerały w diecie kobiety

Właściwości witaminy A

Witamina A pełni w organizmie szereg ważnych zadań. 

Najważniejsze funkcje i właściwości witaminy A:

  • udział w syntezie białek i przemianach lipidów (tłuszczów)
  • poprawa zdolności regeneracyjnej komórek 
  • udział w prawidłowym przebiegu procesów wzrostowych.
  • potencjalne właściwości antynowotworowe
  • poprawa zdolności widzenia
  • odnowa naskórka
  • działanie przeciwzmarszczkowe - stymulacja wytwarzania kolagenu i elastyny w skórze
  • zmniejszanie wrażliwości skóry na promienie UV.

Witamina A a nowotwory

Jedną z ważniejszych właściwości witaminy A jest to, że ma potencjalne działanie antynowotworowe - przypisuje się jej rolę w prewencji i spowolnieniu progresji:

Witamina A na zdrowe oczy

Witamina A wchodzi w skład rodopsyny (barwnika wzrokowego znajdującego się w pręcikach siatkówki oka), biorąc  udział w procesie widzenia. Charakterystycznym objawem niedoboru witaminy A jest ślepota zmierzchowa, zwana  kurzą ślepotą, wywołana niedoborem rodopsyny.

Witamina A - kosmetyki i zabiegi

Witamina A przyspiesza odnowę naskórka, wzmacnia jego funkcję ochronną i zmniejsza utratę wody ze skóry. Zwiększa za to wytwarzanie kolagenu i elastyny - podstawowych składników budulcowych skóry. Poza tym likwiduje drobne zmarszczki i przebarwienia. Dzięki temu witamina A należy do najbardziej efektywnych składników preparatów przeciwstarzeniowych. Maść z witaminą A czy krem z witaminą A to kosmetyk, który warto mieć w domu.

Witamina A sprawia, że skóra jest jędrna, elastyczna i nawilżona. Wykazano także, że witamina A może wspomóc leczenie trądziku. Poza tym beta-karoten, czyli prowitamina A, jest dodatkowym "filtrem przeciwsłonecznym", który zmniejsza wrażliwość na promieniowanie UV, a tym samym ryzyko poparzenia skóry.

Zabiegi z retinolem pomagają rozwiązać wiele problemów skóry

Źródło: lifestyle.newseria.pl

Przyczyny niedoboru witaminy A

Niedobór witaminy A w organizmie może być wynikiem:

Objawy i skutki niedoboru witaminy A

Niedobór witaminy A w organizmie objawia się:

U kobiet zaburzenia miesiączkowania i zaburzenia płodności mogą mieć związek z niedoborem witaminy A. Natomiast u osób starszych częstym objawem niedoboru witaminy A jest dzwonienie w uszach.

Objawy niedoboru witaminy A

Polecamy
jesz co lubisz zbilansowana dieta

Autor: Time S.A

Skorzystaj z wygodnych diet online Poradnika Zdrowie opracowanych także dla osób zmagających się z niedoborami witamin i mikroelementów. Precyzyjnie dobrany plan dietetyczny odpowie na Twoje indywidualne potrzeby żywieniowe. Dzięki nim odzyskasz zdrowie i poprawisz swoje samopoczucie. Diety te są opracowane zgodnie z najnowszymi zaleceniami i standardami instytutów naukowo-badawczych.

Objawy i skutki nadmiaru witaminy A

Witamina A w nadmiernych ilościach jest związkiem toksycznym. Przy jej nadmiernym spożyciu pojawiają się:

Witamina A w ciąży - jej nadmiar szczególnie groźny

Nadmiar witaminy A jest szczególnie toksyczny dla płodu. Jej przedawkowanie może spowodować rozwój wad wrodzonych. Z tego powodu kobiety w ciąży nie powinny sięgać po suplementy diety zawierające witaminę A, a także ograniczyć spożycie mięsa, które zawierają witaminę A w postaci retinolu (np. wątróbki). Natomiast można jeść w dowolnej ilości warzywa i owoce zawierające beta-karoten. Jest on bowiem przekształcany w wątrobie w witaminę A w takiej ilości, jaką organizm potrzebuje. Jedząc warzywa i owoce nie ma możliwości przedawkowania witaminy A.

Witamina A - dawkowanie. Zalecane dzienne spożycie (RDA)

Wiek Dawkowanie
dzieci: od 1. do 3. roku życia 400 µg; od 4. do 6. roku życia - 450 µg; od 7. do 9. roku życia - 500 µg
chłopcy: od 10. do 12. roku życia 600 µg; od 13. do 18. roku życia - 600 µg - 900 µg
dziewczęta - od 10. do 12. roku życia 600 µg; od 13. do 18. roku życia - 700 µg
mężczyźni 900 µg
kobiety 700 µg
kobiety w ciąży < 19 lat - 750 µg ; > 19 lat - 770 µg
kobiety karmiące < 19 lat - 1200 µg ; > 19 lat - 1300 µg

Warto wiedzieć, że wzrost zapotrzebowania na witaminę A obserwuje się u osób z chorobami układu pokarmowego, podczas długotrwałego stresu i infekcji oraz przy stosowaniu diety zawierającej bardzo małe ilości  tłuszczu (5–10 g/d).

    Źródło: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012

    W jakich produktach występuje witamina A?

    Witamina A występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego  i w formie prowitaminy A, czyli beta-karotenu, w produktach pochodzenia roślinnego. Związki te mają różną aktywność biologiczną.

    Beta-karoten jest w mniejszym stopniu wykorzystywany z pożywienia niż retinol. Przyjmuje się, że całkowite wykorzystanie beta-karotenu jest 6-krotnie mniejsze niż retinolu, a innych karotenoidów 12-krotnie. Dlatego łączną zawartość witaminy A w produktach spożywczych wyraża się w mikrogramach (µg) równoważnika (ekwiwalentu) retinolu.

    Zawartość witaminy A w wybranych produktach spożywczych

    Zawartość równoważników retinolu w 100g Produkty spożywcze
    Poniżej 15 µg wołowina, mięso drobiowe (z piersi kurczaka i indyka), ryby (dorsze, mintaje, morszczuki), ser twarogowy chudy, jogurt naturalny, kefir, pumpernikiel, bułki kajzerki
    15 - 150 µg cielęcina, kurczaki, kaczki, ryby (śledzie, makrele, łososie, pstrągi, karpie), jogurt owocowy, mleko krowie i mleko kozie, serki twarogowe homogenizowane, ser twarogowy półtłusty i tłusty, bułki wrocławskie, pieczywo tostowe, makaron dwujajeczny i czterojajeczny
    150 - 1500 µg sery topione, sery dojrzewające, jaja, margaryny, masło, tuńczyki, węgorze
    Powyżej 1500 µg wątróbka kurczaka, wątroba wieprzowa i wołowa

      "Witaminy", praca zbiorowa pod red. prof. Jana Gawęckiego, Biblioteczka Olimpiady Wiedzy o Żywieniu, Zeszyt 5, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Poznań 2000

      Czytaj też:

      JAKICH WITAMIN I MINERAŁÓW CI BRAKUJE?

      Pytanie 1 z 9
      Jak określisz swoje samopoczucie?
      JAKICH WITAMIN I MINERAŁÓW CI BRAKUJE?