Choroby przewlekłe, których objawy nasilają się jesienią

Ból stawów, zawał serca, ból głowy, alergia, wrzody żołądka i dwunastnicy, zapalenie zatok, depresja sezonowa to choroby przewlekłe, których objawy zmienna, jesienna pogoda zdecydowanie zaostrza. Dlaczego tak się dzieje? Co robić, by przetrwać jesień bez dolegliwości? Sposoby na łagodzenie jesiennych objawów chorób przewlekłych.

Choroby przewlekłe nasilają się jesienią. Dlaczego? Niekorzystne warunki atmosferyczne, jakie często występują jesienią, fatalnie wpływają na nasze samopoczucie i zdrowie. U większości osób chłodna, deszczowa i wietrzna pogoda wywołuje ponury nastrój, niechęć do działania, senność. Pojawiają się trudności z koncentracją, rozdrażnienie, bóle głowy (czasem też bóle mięśni i stawów). Właśnie teraz częściej dopada nas katar, infekcje grypopodobne czy sama grypa. Ale to nie wszystko. Zmiany temperatury, ciśnienia albo nagłe przejście frontów atmosferycznych nasilają również dolegliwości towarzyszące niektórym chorobom przewlekłym. I choć nie zawsze wiadomo, dlaczego tak się dzieje, warto znać sposoby łagodzenia przykrych objawów.

Spis treści

1. Choroby przewlekłe, których objawy nasilają się jesienią
• Alergia
• Atopowe zapalenie skóry
• Choroba zwyrodnieniowa stawów
• Zawał serca
• Wrzody żołądka i wrzody dwunastnicy
• Zapalenie zatok
• Przewlekły ból głowy
• Jesienna depresja sezonowa

Choroby przewlekłe, których objawy nasilają się jesienią

Alergia

Gdy alergia zaostrza się jesienią - powodem mogą być „domowe” alergeny – m.in. pleśnie i roztocza. Te pierwsze kryją się pod tapetami, w doniczkach z kwiatami, w fugach między łazienkowymi płytkami czy też w piwnicy. Roztoczy mnóstwo jest w tapicerowanych meblach, zasłonach i dywanach, a przede wszystkim w łóżku – w materacu i w pościeli.

Ponadto objawy alergii (nieżyt nosa, łzawienie oczu czy duszność oskrzelowa) zaostrzają też infekcje wirusowe. Warto wiedzieć, że w przypadku astmy oskrzelowej napady duszności nasilają się przy nagłym ochłodzeniu – prawdopodobnie wynika to z nadmiernej reakcji oskrzeli na nagły spadek temperatury.

• Aby pozbyć się alergenów, dbaj o czystość w mieszkaniu. Sprzątaj na mokro, często wietrz (roztocza przestają się rozmnażać w temperaturze poniżej 15°C), co tydzień odkurzaj tapicerowane meble (najlepiej odkurzaczem z filtrem HEPA), a także zmieniaj pościel (dobrym rozwiązaniem są antyalergiczne pokrowce).
• Roztocza i pleśnie lubią wilgoć i ciepło, dlatego zadbaj o dobrą wentylację w domu i utrzymuj temperaturę w granicach 20°C.
• Warto też zaopatrzyć się w oczyszczacz powietrza. Aby pozbyć się roztoczy z miękkich mebli, materaców, używaj specjalnych preparatów roztoczobójczych.
• Pleśń z zakamarków w łazience (także z kratek wentylacyjnych) wyczyść płynem grzybobójczym. W całym mieszkaniu zrezygnuj z ciężkich zasłon, dywanów i chodników, które gromadzą kurz. Książki, zbiory płyt, czasopisma trzymaj w oszklonych regałach. Ogranicz liczbę kwiatów doniczkowych. W miarę możliwości zrezygnuj też z tapet i boazerii, a ściany pomaluj antyalergiczną farbą.

Atopowe zapalenie skóry

AZS to choroba alergiczna uwarunkowana genetycznie – wynika ze złożonych zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego (m.in. nadprodukcji immunoglobuliny E odpowiedzialnej za reakcje alergiczne) i układu nerwowego, a przede wszystkim ze szczególnych cech skóry atopowej (m.in. suchości, skłonności do rogowacenia mieszkowego, swędzenia).

Chłodne pory roku nie służą osobom z AZS z wielu powodów. Jesienią zaczyna się szkoła, studia, wpada się w wir pracy i związany z tym stres. Jak stwierdzono na podstawie wieloletnich badań – sytuacje stresowe pogarszają stan chorych.

Ponadto o tej porze roku więcej czasu spędzamy w zamkniętych, ogrzewanych pomieszczeniach – powietrze jest więc suche, co wpływa na znaczne przesuszenie skóry, które wywołuje uporczywy świąd.

Dodatkowo w zakamarkach mieszkania, dywanach, ciężkich zasłonach czy tapicerowanych meblach gromadzą się alergeny roztoczy kurzu domowego, które zaostrzają zmiany skórne.

W okresie jesienno-zimowym ubieramy się coraz cieplej, niekiedy przegrzewając ciało, zaś pocenie się nasila świąd skóry. Nie służą im też „gryzące” wełniane ubrania. Ponadto już w lutym rozpoczyna się okres pylenia drzew (leszczyna, olcha), co może zaostrzać objawy AZS.

• Stosuj dermokosmetyki przeznaczone do skóry atopowej.
• Nie przesiaduj zbyt długo w wannie - lepiej weź szybki prysznic, a jeśli już musisz rozgrzać się kąpielą, stosuj emolient. Po każdym myciu nałóż na skórę preparat nawilżająco-natłuszczający.
• By nie przegrzewać ciała, ubieraj się „na cebulkę”. Noś ubrania bawełniane, gładkie, niekumulujące ciepła.
• Zadbaj o dietę bogatą w nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspomagają nawilżanie skóry od wewnątrz - jedz ryby morskie, nasiona dyni i słonecznika, olej z wiesiołka, oliwę, olej lniany.
• Naucz się odreagowywać stres – idealnie nadaje się do tego uprawianie sportu, dlatego jesienią i zimą nie rezygnuj z aktywności: idź na łyżwy, basen, zapisz się na zajęcia fitness. 

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Przed zmianą pogody z powodu bólu stawów cierpi 70 proc. chorych, zwykle wtedy częściej też dają o sobie znać dawne urazy. Naukowcy uważają, że obniżenie ciśnienia atmosferycznego, spadek temperatury lub zwiększenie wilgotności powietrza mogą zaostrzać objawy chorób stawów. Takie problemy pojawiają się dlatego, że niskie ciśnienie powoduje nieznaczne zwiększenie się ilości płynu stawowego, co skutkuje bólem, opuchnięciem i sztywnością.

• Bóle stawowe zaostrzają się kilka godzin przed zmianą aury, dlatego ubieraj się odpowiednio do prognozy pogody. Dolegliwości pomogą złagodzić różne zabiegi rozgrzewające (np. ciepłe kąpiele lub kompresy na chory staw), bo ciepło poprawia ukrwienie chorych tkanek, rozluźnia mięśnie i zmniejsz
• Aby stawy nie odmawiały posłuszeństwa, staraj się regularnie uprawiać nieforsujące ćwiczenia, które utrzymują prawidłową ruchomość stawów i zapobiegają ich zesztywnieniu. Nie dopuszczaj do nadwagi ani otyłości, bo każdy dodatkowy kilogram zwiększa obciążenie stawów.
• Zadbaj też, by w diecie znalazły się kwasy omega-3 (m.in. ryby i owoce morza, olej rzepakowy), które opóźniają proces starzenia się tkanki chrzęstnej, a także niwelują stany zapalne. Podobne działanie mają antyoksydanty zawarte w warzywach i owocach.
• Możesz sięgnąć też po preparaty z glukozaminą i chondroityną, które uzupełniają dietę w substancje niezbędne dla odżywienia chrząstki stawowej.

Zawał serca

Zależność między zaostrzaniem się choroby wieńcowej i zawałów serca a porą roku zauważono ok. 80 lat temu, kiedy opisywano częstsze występowanie zawałów jesienią i zimą, rzadziej wiosną, sporadycznie latem.

Dziś naukowcy twierdzą, że ok. 90 proc. zawałów serca przypada na okres przesilenia jesiennego i wiosennego. Tłumaczy się to zaburzeniami mechanizmów termoregulacji, w tym nieprawidłową grą naczyniową, a także wzrostem lepkości krwi podczas przechodzenia chłodnych frontów atmosferycznych.

Wrzody żołądka i wrzody dwunastnicy

Wrzody żołądka i dwunastnicy  odnawiają się cyklicznie jesienią i wiosną, jednak nadal nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje. Mówi się o wpływie wahań ciśnienia atmosferycznego na zmiany w składzie krwi, wymienia się związek z sezonowym ogólnym osłabieniem organizmu.

Badacze upatrują też przyczyn nawrotów choroby wrzodowej w większej niż latem wrażliwości chorych na promieniowanie nadfioletowe – pobudza ono wydzielanie histaminy, a w konsekwencji kwasu solnego, który podrażnia wrzody.

• Główną przyczyną powstawania choroby wrzodowej jest bakteria Helicobacter pylori, dlatego po wnikliwej diagnostyce konieczne jest leczenie antybiotykami i inhibitorem pompy protonowej (zmniejsza wydzielanie soku żołądkowego).
• W czasie zaostrzenia dolegliwości unikaj potraw, które działają drażniąco na żołądek (m.in. dania smażone, ostre przyprawy, marynaty).
• Jedz ciepłe lub chłodne posiłki (gorące powodują przekrwienie żołądka), staraj się jeść częściej małe porcje.
• Między posiłkami popijaj napar z siemienia lnianego (łyżkę nasion zalej szklanką wrzątku i odstaw na 15 minut) – działa osłaniająco na śluzówkę żołądka. Ogranicz kawę i mocną herbatę.
• Aby zapobiegać nawrotom dolegliwości, rzuć palenie i odstaw mocne alkohole, bo te używki pogarszają ukrwienie śluzówki, osłabiając jej naturalne siły obronne.
• Unikaj leków zawierających kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, diklofenak, naproksen – mogą uszkodzić błonę śluzową żołądka. Zadbaj o codzienny relaks, bo stres odbija się na pracy przewodu pokarmowego

Zapalenie zatok

Zapalenie zatok może się pojawić o każdej porze roku, ale w sezonie jesienno-zimowym jesteśmy na nie szczególnie narażeni, bo często jest ono powikłaniem przeziębienia. Dzieje się tak dlatego, że z powodu obrzęku błony śluzowej nosa dochodzi do zablokowania kanałów łączących go z poszczególnymi zatokami. Wtedy w zatokach rozwijają się bakterie, które mogą spowodować w nich stan zapalny.

• Gdy masz objawy zapalenia zatok (katar, bóle głowy lub części twarzy, stan podgorączkowy, uczucie zatkanego nosa), nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Nieleczona infekcja może przekształcić się w przewlekły stan zapalny, którego leczenie jest trudne i długotrwałe.
• Oprócz terapii zaleconej przez lekarza zadbaj o nawilżenie mieszkania (użyj nawilżacza powietrza albo ustaw naczynia z wodą), bo odpowiednio nawilżone powietrze przyśpiesza regenerację błon śluzowych.
• Rób też inhalacje z dodatkiem olejku lawendowego, olejku sosnowego lub olejku tymiankowego, które pomogą udrożnić drogi oddechowe.
• Możesz również zastosować lek bez recepty łagodzący ból i zmniejszający obrzęk błon śluzowych (z pseudoefedryną lub ibuprofenem).
• Aby uniknąć zapalenia zatok i zapobiec nawrotom choroby, lecz każde przeziębienie.
• W chłodne dni noś nakrycie głowy, nie wychodź też z domu z mokrymi włosami lub tuż po ich wysuszeniu.
• Unikaj dymu papierosowego, bo niszczy on występujące na błonach śluzowych rzęski, podrażnia śluzówki, a to ułatwia inwazję bakteriom i wirusom.
• Nie dopuszczaj również do przesuszenia błon śluzowych – wypijaj codziennie ok. 2 litrów płynów i nawilżaj powietrze w domu

Przewlekły ból głowy

Przy gwałtownych załamaniach pogody na ból głowy cierpi ponad 60 proc. osób (częściej kobiety). Szczególnie dają się we znaki skoki ciśnienia i temperatury, silne wiatry i opady. Ostry ból głowy pojawia się nagle, towarzyszy mu rozdrażnienie, uczucie zmęczenia, problemy ze snem.

Gdy pogoda się ustabilizuje, dolegliwości mijają. Niestety, powracają przy kolejnej zmianie frontu atmosferycznego. Choć takim bólom głowy trudno jest zapobiec, to można je złagodzić, np. biorąc relaksującą kąpiel z dodatkiem olejku rozmarynowego lub lawendowego.

Pomoże też posmarowanie skroni kilkoma kroplami Amolu albo maścią miętową. Możesz także sięgnąć po tabletkę przeciwbólową – zażyj ją, gdy zaczyna się atak.

Jesienna depresja sezonowa

Depresja sezonowa dopada zwykle późną jesienią i trwa do wiosny. Wiadomo, że najważniejszą zewnętrzną przyczyną depresji sezonowej jest niedostateczna ilość światła słonecznego, a wewnętrzną – zmniejszona wrażliwość siatkówki oka na to światło (najprawdopodobniej uwarunkowana genetycznie).

To powoduje, że do podwzgórza (część mózgu, która reguluje poziom energii, apetyt, sen, temperaturę ciała i libido) dociera mniej sygnałów świetlnych, a niedostatecznie pobudzone podwzgórze nie kontroluje w prawidłowy sposób funkcjonowania organizmu. Pojawia się wtedy uczucie ciągłego zmęczenia, senność, kłopoty z koncentracją, niepokój, nadmierny apetyt na słodycze.

• Najskuteczniejszym sposobem leczenia depresji sezonowej jest fototerapia, która polega na uzupełnieniu niezbędnej dziennej dawki światła słonecznego przez światło sztuczne o dużym natężeniu. Czas trwania kuracji ustala lekarz.
• Lekarstwem może być też jesienny urlop w ciepłych krajach, ale jeśli to niemożliwe, staraj się jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu, by łapać każdy promień słońca.
• Warto także regularnie uprawiać sport (m.in. jogging, aerobik, pływanie czy taniec), bo ruch stymuluje mózg do wytwarzania endorfin, które przeganiają smutek.
• Zadbaj też o dietę poprawiającą nastrój. Powinny się w niej znaleźć węglowodany złożone (m.in. pełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż), witaminy z grupy B, magnez i żelazo (m.in. orzechy, grube kasze, kakao, jajka), kwasy omega-3 i selen (ryby morskie), tryptofan – aminokwas potrzebny mózgowi do wytwarzania serotoniny – hormonu dobrego nastroju (m.in. produkty mleczne, migdały). Naturalnym środkiem przeciwdepresyjnym jest dziurawiec (napar lub preparat z apteki), ale nie można go łączyć z fototerapią.

Czytaj też:

• Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD) - przyczyny, objawy, leczenie
• Przesilenie jesienne: objawy. Sposoby na jesienne przesilenie

miesięcznik "Zdrowie"