Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD) - przyczyny, objawy, leczenie

Choroba afektywna sezonowa, zwana również depresją sezonową czy depresją jesienną, to specyficzne zaburzenie nastroju, którego objawy pojawiają się cyklicznie, zazwyczaj w okresie jesienno-zimowym. Różne aspekty brane są pod uwagę jako jej możliwe przyczyny, pacjentów zwykle jednak najbardziej interesuje to, jak można leczyć depresję sezonową. W tym przypadku pomóc może nie tylko farmakoterapia, ale i… światło.

Choroba afektywna sezonowa (inaczej depresja jesienna, depresja sezonowa, ang. seasonal affective disorder, w skrócie SAD) po raz pierwszy opisana została we wczesnych latach 80. poprzedniego wieku. Wtedy to właśnie Norman E. Rosenthal wraz ze swoim zespołem postanowił bliżej przyjrzeć się problemowi, którego sam doświadczał – badacz cyklicznie zmagał się z obniżonym nastrojem i innymi objawami zaburzeń nastroju. Ostatecznie, w 1984 roku, po raz pierwszy nazwał i opisał chorobę afektywną sezonową.

Depresja sezonowa to problem prawdopodobnie zdecydowanie częstszy, niż można by tylko przypuszczać – według statystyk w samych tylko Stanach Zjednoczonych doświadczać jej może 5% dorosłych. Objawy depresji sezonowej mogą pojawić się u osoby będącej w dowolnym wieku, najczęściej jednak jednostka ma swój początek w 2.-3. dekadzie życia. Choroba afektywna sezonowa – z nie do końca wiadomych przyczyn – zdecydowanie częściej spotykana jest u kobiet niż u mężczyzn.

Spis treści

1. Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): przyczyny
2. Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): objawy
3. Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): diagnostyka
4. Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): leczenie

Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): przyczyny

Depresja jesienna z całą pewnością może uznawana może być za dość interesującą jednostkę, z tego też powodu wielu naukowców podejmowało się badań skoncentrowanych wokół poszukiwania jej możliwych przyczyn. Jedną z teorii jest ta, według której odpowiedzialne za objawy depresji sezonowej miałoby być zmniejszenie ilości słonecznych dni w okresie jesienno-zimowym.

Mniejsza ekspozycja na światło, według takich teorii, miałaby skutkować zaburzeniami rytmu okołodobowego i to właśnie zjawisko miałoby odpowiadać za występowanie specyficznych dla choroby afektywnej sezonowej objawów.

Mniejsza ekspozycja na światło słoneczne powiązana może być ze zmianami wydzielania w organizmie rozmaitych substancji. W okresie jesienno-zimowym dochodzić może do zmniejszenia produkcji serotoniny w organizmie i to – według niektórych badaczy – może być przyczyną depresji sezonowej. Zmiany obejmować mogą również produkcję i wydzielanie melatoniny, która odpowiedzialna jest nie tylko za regulowanie rytmu snu i czuwania, ale i ma ona pewien wpływ na ludzki nastrój.

Teorie powiązujące depresję jesienną ze zmniejszoną ekspozycją na światło słoneczne potwierdzać może fakt, iż jednostka ta rzadko spotykana jest u osób zamieszkujących strefę okołorównikową, zdecydowanie zaś częściej pojawia się ona u tych ludzi, którzy mieszkają daleko od równika.

Za z pewnością ciekawe można również uznać stanowisko niektórych badaczy, według których choroba afektywna sezonowa miałaby być w pewien sposób… naturalna. Postulują oni bowiem, że w okresie jesienno-zimowym – czyli czasie, gdzie utrudniony jest dostęp chociażby do pożywienia – wiele zwierząt znacząco ogranicza swoją aktywność, a niektóre z nich zapadają nawet i w sen zimowy.

W takim ujęciu depresja sezonowa miałaby skutkować zmniejszeniem spożycia posiłków czy ograniczyć rozmnażanie się do czasu, aż panujące w środowisku warunki się poprawią. Zdecydowanie takowe teorie dotyczące przyczyn depresji sezonowej można uznawać za kontrowersyjne, jednocześnie są one jednak bardzo interesujące.

Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): objawy

Dolegliwości, które pojawiają się u pacjentów z depresją sezonową, ogólnie odpowiadać mogą tym, które pojawiają się w przebiegu epizodu depresyjnego. Wśród problemów, które mogą stanowić objawy choroby afektywnej sezonowej, wymienić bowiem można:

• obniżenie nastroju,
• utratę energii,
• anhedonię (niemożność odczuwania szczęścia – rozpoznać ją można m.in. po tym, gdy rzeczy, które wcześniej cieszyły daną osobę, nagle stają się dla niej całkowicie obojętne),
• zaburzenia snu,
• zaburzenia apetytu,
• uczucie niepokoju,
• poczucie bezwartościowości,
• rozmyślania dotyczące sensu życia,
• problemy z koncentracją,
• nieuzasadnione poczucie winy.

Wszystkie wymienione powyżej możliwe objawy choroby afektywnej sezonowej z całą pewnością mogą znacząco utrudniać pacjentowi funkcjonowanie, konieczne jest jednak jeszcze nadmienienie o pewnym problemie, o którym dotychczas nie wspomniano.

Otóż u osób z depresją sezonową – podobnie jak u pacjentów z innymi rodzajami depresji – występować mogą zamiary lub myśli samobójcze, przez które chory może popełnić samobójstwo. Ten właśnie aspekt doskonale ilustruje to, że depresja jesienna nie jest błahostką, a poważnym problemem, który zdecydowanie wymaga leczenia.

Warto tutaj jeszcze podkreślić, że wbrew pozorom objawy depresji sezonowej pojawiać się mogą nie tylko w okresie jesienno-zimowym. Jednostka rzeczywiście najczęściej występuje w chłodniejszych miesiącach roku, u niektórych jednak pacjentów ma miejsce sytuacja odwrotna, gdzie dolegliwości pojawiają się u nich w okresie wiosenno-letnim.

Innym ważnym aspektem jest także to, że u części chorych na chorobę afektywną dwubiegunową zauważalna jest pewna cykliczność w zakresie pojawiających się u nich faz – zdarza się, że w chłodniejszych miesiącach roku doświadczają oni objawów depresyjnych, a w cieplejszych okresach zmagają się z objawami hipomaniakalnymi lub maniakalnymi.

Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): diagnostyka

W przypadku podejrzenia, że pacjent może mieć depresję sezonową, powinien on udać się na konsultację do psychiatry. Jednostkę rozpoznać można po stwierdzeniu w trakcie badania psychiatrycznego charakterystycznych dla niej objawów oraz tego, że pojawiają się one u pacjenta cyklicznie, w powiązaniu z konkretnymi porami roku.

Badanie psychiatryczne ma na celu nie tylko potwierdzenie choroby afektywnej sezonowej, ale i wykluczenie innych możliwych przyczyn doświadczanych przez pacjenta objawów. W diagnostyce różnicowej uwzględnić należy m.in. zaburzenia depresyjne nawracające, chorobę afektywną dwubiegunową oraz dystymię i zaburzenia lękowe uogólnione.

Czasami pacjent opuszcza gabinet psychiatryczny ze skierowaniami do innych jeszcze specjalistów. Dzieje się tak przede wszystkim wtedy, gdy istnieje znaczące podejrzenie, że występujące u niego dolegliwości mogą wynikać z jakichś zaburzeń natury somatycznej – wśród jednostek, które mogą skutkować podobnymi jak choroba afektywna sezonowa dolegliwościami, wymienić można m.in. niedoczynność tarczycy czy znaczną niedokrwistość.

Choroba afektywna sezonowa (depresja sezonowa, SAD): leczenie

Depresję sezonową od innych rodzajów depresji odróżnia nie tylko cykliczność występowania jej objawów, ale i to, jakie leczenie stosuje się u dotkniętych tą przypadłością pacjentów. Wykorzystanie znajduje tutaj bowiem przede wszystkim fototerapia.

Metoda ta polega na tym, że pacjent korzysta ze specjalnych urządzeń do fototerapii (nie ze zwykłych żarówek), przed którymi siedzi – początkowo codziennie – przez kilkadziesiąt minut.

Fototerapia jest interesującą metodą leczenia depresji sezonowej, ponieważ raczej nie daje ona skutków ubocznych, a do tego jak najbardziej może ona być skutecznym sposobem na eliminację objawów choroby afektywnej sezonowej.

Początkowo, jak wspomniano wyżej, z zabiegów korzysta się codziennie, później – po wystąpieniu poprawy – zazwyczaj stosowane jest leczenie podtrzymujące, polegające na korzystaniu z urządzeń do fototerapii co kilka dni.

Leczenie depresji sezonowej polegać może także na wykorzystaniu znanych w leczeniu innych rodzajów depresji metodach. Mowa tutaj o farmako- oraz psychoterapii. W przypadku pierwszej z wymienionych stosowane są leki przeciwdepresyjne, takie jak m.in. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (np. fluoksetyna, sertralina czy paroksetyna) oraz bupropion.

Co ciekawe, niektórzy lekarze zalecają pacjentom z rozpoznaną wcześniej chorobą afektywną sezonową rozpoczynanie ich stosowania krótko przed nadejściem okresu jesienno-zimowego – tłumaczą oni swoje stanowisko tym, że leki te zaczynają działać dopiero po pewnym czasie, w związku z czym ich wcześniejsze włączenie ma na celu zapobiegać wystąpieniu objawów depresji jesiennej.

Pacjentom, u których pojawia się jesienna depresja, polecić można również i inne jeszcze metody, które mogą poprawić ich samopoczucie. Korzystna jest regularna aktywność fizyczna, ale i częste – nawet w chłodniejszych miesiącach roku – wychodzenie na spacery.

Czytaj też: 

• Depresja: przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie. Rozwiąż test i sprawdź, czy masz depresję
• Leczenie depresji. W jaki sposób leczyć depresję?
• Skąd się bierze depresja (choroba afektywna)?