Melatonina: rola w organizmie. Objawy niedoboru melatoniny

Melatonina to hormon, który produkuje szyszynka – wraz ze zmierzchem nakłania do snu, dlatego nazywana jest "hormonem nocy" lub "hormonem snu". Ma też silne działanie przeciwutleniające i zwiększa odporność organizmu. Sprawdź, co wpływa na poziom melatoniny i jak uzupełnić jej niedobór.

Spis treści

1. Melatonina - co to jest?
2. Gdzie powstaje melatonina?
3. Wpływ melatoniny na układ hormonalny człowieka
4. Stężenie melatoniny w organizmie człowieka
5. Niedobór melatoniny - objawy
6. Jak naturalnie uzupełnić braki melatoniny?
7. Melatonina w tabletkach - wskazania do stosowania 
8. Melatonina - dawkowanie
9. Przeciwwskazania do stosowania syntetycznej melatoniny

Melatonina - co to jest?

Melatonina jest hormonem wytwarzanym przez szyszynkę prawie wyłącznie w ciemności. Dowiedziono także, że jest ona jednym z elementów tworzących dobowy zegar biologiczny człowieka, czyli odpowiada za regulację między innymi rytmu snu i czuwania.

Głównym zadaniem szyszynki mózgowej jest synchronizacja wewnętrznego zegara biologicznego człowieka z zegarem astronomicznym, czyli z rytmem światła i ciemności poprzez wytwarzanie melatoniny w odpowiedniej ilości w danej porze dnia i nocy.

Gdzie powstaje melatonina?

Melatonina wytwarzana jest na zasadzie autoregulacji oraz sprzężenia zwrotnego ujemnego. W cały proces produkcji tego hormonu zaangażowane są nie tylko komórki szyszynki mózgowej, czyli pinealocyty, ale także układ nerwowy, a dokładniej neurony drogi wzrokowej. Odbierają one bodźce świetlne z fotoreceptorów siatkówki oka, których pobudzenie reguluje działanie szyszynki.

Melatonina wytwarzana jest prawie wyłącznie w ciemności pod wpływem pobudzania włókien nerwowych układu współczulnego.

Gdy na narząd wzroku pada duża ilość promieni świetlnych synteza i wydzielanie melatoniny maleje, a jej stężenie we krwi się obniża.

W ciemności szyszynka wytwarza większe ilości melatoniny, a więc jej stężenie we krwi wzrasta.

Fotoreceptory siatkówki oka nie odbierają jedynie naturalnych bodźców świetlnych, ale również te pochodzące ze sztucznych źródeł, jak żarówki, monitory komputerów czy telefony komórkowe.

Dlatego tak często w dzisiejszych czasach dochodzi do rozsynchronizowania wewnętrznego zegara biologicznego i zegara astronomicznego, co skutkować może zaburzeniami snu i trudnościami w zasypianiu.

Szczególnie dotkliwie doświadczać tego zjawiska mogą osoby często podróżujące samolotami transkontynentalnymi i szybko zmieniające strefę czasową (ang. jet lag), a także osoby niewidome oraz osoby pracujące w zmianowym czasie pracy, które muszą wykonywać obowiązki służbowe w nocy.

Wpływ melatoniny na układ hormonalny człowieka

Wielu naukowców twierdzi, że melatonina nie tylko reguluje rytm sen-czuwanie, ale także wpływa na układ hormonalny człowieka, a dokładniej na hormony gonadotropowe (hormon luteinizujący LH oraz hormon folikulotropowy FSH), które odpowiadają za prawidłowy rozwój gonad oraz za kontrolę cyklu miesięcznego kobiety.

Przypuszcza się, że melatonina działa antygonadotropowo, czyli hamuje czynność osi hormonalnej podwzgórze-przysadka mózgowa-gonady, co za tym idzie opóźnia proces dojrzewania płciowego.

Im dłuższa i częstsza ekspozycja na promieniowanie świetlne, tym mniejsze ilości melatoniny we krwi i szybszy rozwój gonad. Zaobserwowano, że dzieci wychowywane w dobie komputerów, tabletów i smartfonów dużo szybciej dojrzewają, niż dzieci wychowywane 30-40 lat temu.

Stężenie melatoniny w organizmie człowieka

Stężenie melatoniny w surowicy krwi różni się w zależności od wieku człowieka, najwyższe jest ono w dzieciństwie, spada natomiast po okresie pokwitania.

Prawidłowe stężenie melatoniny:

• dzieci 1-3 rok życia- 250pg/ml
• w okresie dojrzewania 8-15 rok życia- 120-180pg/ml
• dorośli- 70-80pg/ml
• osoby starsze 65-85 rok życia- 20-30 pg/ml

Warto zaznaczyć, że stężenie melatoniny w ciągu dnia nie zmienia się i pozostaje stałe na każdym etapie życia człowieka, zmniejszeniu ulega natomiast ilość melatoniny wytwarzania w nocy, która maleje wraz z wiekiem.

Zjawisko to wyjaśnia, dlaczego osoby starsze często mają problemy z zasypianiem i mniejsze zapotrzebowanie na sen, niż dzieci i młodzież.

Niedobór melatoniny - objawy

Objawy niedoboru melatoniny to:

• zaburzenia rytmu snu i czuwania
• zaburzenia zasypiania
• zmęczenie i senność w ciągu dnia
• rozkojarzenie
• zaburzenia koncentracji
• ból głowy
• drażliwość
• złe samopoczucie. 

Dolegliwości te mogą być łagodzone podawaniem syntetycznej melatoniny. Jej głównym zadaniem jest przywrócenie fizjologicznej zależności między wewnętrznym zegarem biologicznym, a rytmem narzucanym przez oświetlenie i aktywność zewnętrzną organizmu.

Melatonina w tabletkach - wskazania do stosowania 

Zaburzenia snu są częstą dolegliwością u osób podróżujących. Związane są one z nagłą zmianą strefy czasowej (ang. jet lat syndrome), a ich nasilenie zależy od kierunku podróży oraz liczby przekraczanych stref czasowych.

Aby zespół nagłej zmiany strefy czasowej był mniej dotkliwy warto 2 dni przed daleką podróżą oraz w jej czasie przyjmować preparaty syntetycznej melatoniny.

Preparaty melatoniny warto podawać osobom niewidomym, które często skarżą się na zaburzenia rytmu dobowego snu i czuwania.Czuwanie i praca w nocy nie jest dla naszego organizmu fizjologią.

Osoby pełniące obowiązki w systemie zmianowym często mają rozregulowany zegar biologiczny i problemy z zasypianiem. Podawanie melatoniny powinno złagodzić dolegliwości i ułatwić wypoczynek.

Melatonina - dawkowanie

Dawkowanie melatoniny zawsze opisane jest w ulotce preparatu. 

Lek należy przyjmować godzinę przez snem, codziennie. Nie zaleca się odstawiać melatoniny z dnia na dzień, warto stopniowo redukować jej dawkę.

Przeciwwskazania do stosowania syntetycznej melatoniny

Melatonina jest lekiem dostępnym bez recepty, jednak przed jej zastosowaniem należy sprawdzić, kto jej zażywać nie powinien. Do grup, którym odradza się stosowanie melatoniny, należą:

• kobiety w ciąży i karmiące piersią
• dzieci
• osoby spożywające alkohol bądź będące pod jego wpływem
• chorzy na schorzenia wątroby,
• osoby na nią uczulone.

Przed zażyciem leku należy dokładnie zaznajomić się z ulotką dołączoną do każdego preparatu. Warto pamiętać, że po zażyciu melatoniny nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych.

Zdrowy sen. Sprawdź, czy zdrowo sypiasz

Pytanie 1 z 7

Jak szybko zasypiasz?

Od razu, gdy przyłożę głowę do poduszki

W ciągu 30 minut od położenia się do łóżka

Długo nie mogę zasnąć

Następne pytanie