Anemia - objawy i przyczyny. Jak leczyć anemię?

Weryfikacja

Autor: Klaudia Kierzkowska

Anemia to jedna z chorób krwi, w której dochodzi do obniżenia poziomu hemoglobiny. Często rozwija się powoli, a objawy pojawią się stopniowo. Charakterystyczne dla anemii jest uczucie osłabienia, senności, bladość. Jakie są przyczyny anemii? Z czego może wynikać? Jak leczyć anemię? Sprawdź, jakie są sposoby na uporanie się z anemią.

Spis treści

1. Anemia - co to
2. Objawy anemii - jakie są najczęstsze?
3. Anemia - diagnoza. Jakie są kryteria diagnostyczne?
4. Anemia - rodzaje
5. Anemia pokrwotoczna
6. Anemia w ciąży
7. Anemia u dzieci 
8. Leczenie anemii
9. Anemia - co jeść? Dieta przy anemii
10. Do czego prowadzi nieleczona anemia? Czy anemia jest śmiertelna?

Anemia - co to

Anemia, inaczej zwana niedokrwistością, jest jedną z częstszych chorób hematologicznych (chorób krwi), która dotyczy dzieci, dorosłych i osoby starsze. Rozwija się w wyniku zbyt małej ilości czerwonych krwinek, czyli erytrocytów, lub też niedostatecznej ilości zawartej w nich hemoglobiny. Nieprawidłowości dotyczące parametrów anemii mogą rozkładać się w różny sposób, np. w przypadku obniżenia poziomu hemoglobiny, któremu nie zawsze musi towarzyszyć spadek liczby erytrocytów. Podstawowym kryterium jest zmniejszona ilość całkowitej hemoglobiny w porównaniu do przyjętych norm, które zależne są od płci i wieku.

Objawy anemii - jakie są najczęstsze?

Objawy anemii najczęściej pojawiają się stopniowo, a ich nasilenie uzależnione jest od stężenia hemoglobiny. Anemia może powodować różne objawy, a do najczęstszych należą:

• bladość skóry,
• ogólne osłabienie organizmu,
• zawroty głowy,
• skłonność do omdleń,
• duszności,
• problemy z koncentracją,
• skurcze mięśni,
• uczucie zimna,
• szybsze tętno, w szczególności podczas wysiłku fizycznego,
• zwiększona podatność na infekcje.

Anemia - diagnoza. Jakie są kryteria diagnostyczne?

O niedokrwistości mówimy wówczas, gdy stężenie hemoglobiny wynosi poniżej:

• 11 g/dl u dzieci do 6 lat,
• 12 g/dl u dzieci od 6 do 14 lat,
• 12 g/dl u kobiet,
• 11 g/dl u kobiet w ciąży,
• 13 g/dl u mężczyzn.

Kolejnym badanym parametrem jest hematokryt, a prawidłowa wartość powinna mieścić się w przedziale:

• noworodki od 44 do 80 proc.,
• kobiety od 35 do 47 proc.,
• mężczyźni od 42 do 52 proc.

Anemia - rodzaje

Istnieje kilka podziałów niedokrwistości, które uwzględniają m.in. przyczyny anemii, wskaźniki (parametry) czerwonokrwinkowe (MCV, MCHC, MCH). Anemię możemy podzielić ze względu na stopień jej nasilenia, co bezpośrednio związane jest ze stężeniem hemoglobiny. Kierując się tym kryterium, wyróżniamy anemię:

• łagodną – stężenie hemoglobiny wynosi od 10 do 12 g/dl,
• umiarkowaną – stężenie hemoglobiny wynosi od 8 do 9,9 g/dl,
• ciężką – stężenie hemoglobiny wynosi od 6,5 do 7,9 g/dl,
• zagrażającą życiu – stężenie hemoglobiny wynosi poniżej 6,5 g/dl.

Inny z podziałów wyróżnia następujące typy niedokrwistości:

• związane z nieprawidłową produkcją erytrocytów i/lub hemoglobiny
• niedokrwistość niedoborowa (żelazo, witamina B12, kwas foliowy) - sprawdź jak szybko uzupełnić niedobór witaminy B12,
• niedokrwistość na skutek aplazji lub hipoplazji szpiku kostnego,
• niedokrwistość towarzysząca białaczce, kolagenozą, chorobom wątroby i chorobom nerek czy zakażeniom
• anemia hemolityczna związana ze skróconą żywotnością erytrocytów i ich szybszym rozpadem
• nabyta (np. po przyjmowaniu niektórych leków)
• wrodzona (np. o podłożu genetycznym)
• niedokrwistość będąca wynikiem utraty krwi
• krwotok (ostra niedokrwistość)
• utajone krwawienie (przewlekła niedokrwistość).

Kolejny podział niedokrwistości uwzględnia cechy morfologiczne:

• niedokrwistość mikrocytowa, np. niedobór żelaza, przewlekłe zatrucie ołowiem,
• niedokrwistość normocytowa, np. wrodzona lub nabyta niedokrwistoś hemolityczna,
• niedokrwistość makrocytowa, np. niedobór witamin B12 i/lub kwasu foliowego.

Anemia hemolityczna

Anemia hemolityczna, czyli niedokrwistość hemolityczna powodowana jest szybszym rozpadem czerwonych krwinek, wskutek czynników zewnętrznych lub wewnętrznych, jak np. nieprawidłowa budowa krwinek. Erytrocyty żyją wówczas mniej niż 50 dni, a szpik nie jest w stanie odpowiednio szybko wyprodukować kolejnych. Objawy to uczucie osłabienia, ale również nudności, bóle brzucha, przyspieszone tętno, podwyższone ciepłota ciała. W niektórych przypadkach może dojść do niewydolności nerek lub zapaści.

Związana jest z szybszym/przedwczesnym rozpadem czerwonych krwinek (erytrocytów) i nadmiernym niszczeniem czerwonych krwinek. Dochodzi do wzmożonej hemolizy wewnątrznaczyniowej lub pozanaczyniowej (w narządach, np. wątrobie).

Wyróżniamy dwa rodzaje anemii hemolitycznej - wrodzoną, która powstała w wyniku nieprawidłowej struktury krwinek lub nabytą, gdzie dobre krwinki uszkadzane są z powodów immunologicznych.

Do najczęstszych objawów niedokrwistości hemolitycznej zaliczymy zażółcenie skóry, powiększenie śledziony i powiększenie wątroby. Pojawia się także wzrost poziomu bilirubiny, retikulocytów, a także podwyższony poziom urobilinogenu w moczu, sterkobilinogenu w kale oraz wzmożona erytropoeza w szpiku.

Leczenie anemii hemolitycznej opiera się na stosowaniu glikokortykosterydów o działaniu immunosupresyjnym i odstawieniu leków, mogących mieć wpływ na rozwój anemii hemolitycznej. W nagłych przypadkach konieczne jest przetoczenie krwi.

Anemia aplastyczna

Anemia aplastyczna, niedokrwistość aplastyczna, aplazja szpiku, AA, anaemia aplastica, to stan niewydolności szpiku kostnego, w którym dochodzi do obniżenia poziomu wszystkich rodzajów krwinek. Schorzenie bywa wrodzone lub nabyte. Może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Na tę chorobę zmarła Maria Skłodowska - Curie.

To choroba związana z zanikiem (aplazją) szpiku kostnego. W przypadku niedokrwistości aplastycznej obserwuje się zaburzenia prawidłowych funkcji krwiotwórczych szpiku kostnego i zmniejszenie liczby elementów morfotycznych krwi. Może mieć charakter wrodzony, nabyty lub idiopatyczny, jednak najczęściej spotyka się postać idiopatyczną, gdzie dochodzi do niszczenia komórek szpiku przez limfocyty T.

Anemia aplastyczna pojawia się u osób w każdym wieku, może wystąpić nagle i utrzymywać się przez długi czas. Jej ciężka postać powoduje nawet śmierć. Choć przyczyny powstania nie są do końca poznane, to na jej rozwój mogą mieć wpływ:

• choroby tkanki łącznej,
• dysfunkcje autoimmunologiczne,
• zakażenia wirusowe,
• radioterapia,
• chemioterapia,
• kontakt z benzenem,
• kontakt ze środkami owadobójczymi.

Leczenie uzależnione jest od stopnia nasilenia choroby, stanu i wieku pacjenta. Najczęściej polega na wyeliminowaniu wpływu promieniowania i szkodliwych leków. Obejmuje także przeszczep szpiku kostnego czy leczenie immunosupresyjne.

W celu łagodzenia uzupełnia się niedobory morfotyczne krwi, stosuje antybiotyki i leki przeciwgrzybicze w profilaktyce zakażeń.

Anemia pokrwotoczna

Pojawia się w przypadku dużej utraty krwi będącej wynikiem krwotoku po urazie, krwawienia z przewodu pokarmowego, krwawienia z dróg rodnych. Do najczęstszych objawów anemii pokrwotocznej zalicza sie:

• zimne poty,
• spadek temperatury ciała,
• wstrząs hipowolemiczny,
• utratę przytomności
• i zaburzenia świadomości.

Anemia pokrwotoczna to skutek silnych krwotoków lub urazów prowadzących do krwawienia. W rzadkich przypadkach może mieć postać przewlekłą powodowaną przedłużającym się krwawieniem miesięcznym, krwotokami wewnętrznymi w układzie pokarmowym, jak również krwawieniami z nerek, płuc czy częstymi obfitymi krwotokami z nosa.

Anemia sierpowata

Anemia sierpowata to choroba genetyczna, która może być dziedziczona. Polega na nieprawidłowej budowie krwinek czerwonych - mają one charakterystyczny kształt sierpa, półksiężyca. Wskutek tego żyją one krócej i mają tendencję, by się sklejać, co może skutkować zakrzepami.

Anemia megaloblastyczna

Anemia megaloblastyczna to skutek niedoboru witaminy B12 lub kwesu foliowego. Zdarza się często u kobiet, także w ciąży. W badaniu stwierdza się obecność nieprawidłowych zbyt dużych krwinek czerwonych tzw. megatrombocytów.

Anemia złośliwa

Anemia złośliwa, zwana też chorobą Addisona-Biermera, to schodzenie autoimmunizacyjne powodowane niedoborem witaminy B12. Niedobór ten wynika z uniemożliwienia wchłaniania tej witaminy do krwiobiegu, wskutek ataku układu odpornościowego na białko - glikoproteinę zwaną czynnikiem Castle'a (ang. intrinsic factor, IF) lub na komórki okładzinowe śluzówki żołądka, które IF produkują.

Zobacz galerię 12 zdjęć

Anemia z niedoboru żelaza

Anemia wynikająca z niedoboru żelaza jest najpopularniejszym i najczęstszym rodzajem niedokrwistości. Szacuje się, że dotyczy nawet aż 80 proc. przypadków. Ten rodzaj anemii może być spowodowany niedożywieniem czy głodówkami, a największą grupą ryzyka są niemowlęta, wcześniaki i dzieci do trzeciego roku życia.

Zbyt mała ilość potrzebnych składników ma wpływ na spadek produkcji hemoglobiny i enzymów. Stosunkowo często główną przyczyną niedoboru żelaza są pasożyty jelitowe, zespół złego wchłaniania, jak również wzmożone zapotrzebowanie np. u kobiet miesiączkujących lub w ciąży.

Osoby zmagające się z anemią spowodowaną niedoborem żelaza często borykają się z łamliwością i wypadaniem włosów, zajadami w kącikach ust i łamliwymi paznokciami. Pojawia się osłabienie, uczucie zmęczenia i bladość skóry.

W takim przypadku niezwłocznie należy udać się do lekarza, w celu potwierdzenia/lub wykluczenia anemii i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.

Lekarz po przeprowadzeniu wywiadu i otrzymaniu wyników badań laboratoryjnych musi znaleźć przyczynę choroby, która może być wynikiem:

• Niewystarczającej podaży żelaza będącej konsekwencją odchudzania się lub stosowania diety wegetariańskiej.
• Zwiększonego zapotrzebowanie na żelazo, np. w ciąży, podczas laktacji.
• Słabego wchłanianie żelaza, np. u osób po operacji resekcji żołądka.
• Przewlekłej utraty żelaza, która może być spowodowana krwawieniem z dróg moczowych, krwawieniem z żołądka, krwawieniem z przewodu pokarmowego, krwawieniem z dróg rodnych.

Anemia w ciąży

To jedno z częstszych powikłań, które pojawia się nawet u 35 proc. kobiet w pierwszym trymestrze. Podczas ciąży organizm przyszłej mamy produkuje większą o 20 proc. ilość krwinek czerwonych, tak by zapewnić płodowi prawidłowy rozwój. Wzrasta również całkowita objętość krwi w organizmie.

Jednak z tego względu, że ogólna objętość krwi wzrasta w większym stopniu niż objętość erytrocytów, to ich stężenie maleje, co prowadzi do rozwoju anemii ciążowej. W przypadku, gdy poziom erytrocytów będzie stale spadał mogą pojawić się niebezpieczne konsekwencje, np. poród przedwczesny.

Dlatego też tak istotne jest regularne wykonywanie badań krwi w ciąży, odpowiednie odżywianie się i suplementacja kwasu foliowego, żelaza i witaminy B12 (już na etapie starań o dziecko).

Anemia u dzieci 

Objawy anemii u dzieci są zbliżone do dolegliwości, jakich doświadczają dorośli. Można tu wymienić m.in. bladość powłok skórnych, bladość śluzówek, ogólne osłabienie, zawroty głowy, ale również zaburzenia koncentracji, brak apetytu, spadek masy ciała, uczucie duszności i zwiększone wypadanie włosów. Anemia może w okresie niemowlęcym i noworodkowym dotyczyć szczególnie wcześniaków. Należy zwrócić uwagę na możliwość suplementowania żelaza w porozumieniu z lekarzem, ponieważ może się ono przyczyniać do bólów brzucha i zaparć.

Leczenie anemii

Leczenie niedokrwistości jest bardzo zróżnicowane i uzależnione głównie od jej przyczyny i nasilenia. Anemia z niedoboru żelaza może być leczona dietą i stosowaniem suplementów.

W przypadku, gdy spowodowana jest chorobą, np. nerek, konieczne może okazać się stosowanie terapii hormonalnej.

W ciężkich przypadkach niedokrwistość może wymagać transfuzji krwi, przeszczepu szpiku kostnego, a niekiedy nawet i usunięcia śledziony.

Polecamy

Autor: jesz co lubisz

Skorzystaj z wygodnych diet online Poradnika Zdrowie opracowanych także dla osób zmagających się z niedoborami witamin i mikroelementów. Precyzyjnie dobrany plan dietetyczny odpowie na Twoje indywidualne potrzeby żywieniowe. Dzięki nim odzyskasz zdrowie i poprawisz swoje samopoczucie. Diety te są opracowane zgodnie z najnowszymi zaleceniami i standardami instytutów naukowo-badawczych.

Dowiedz się więcej

Anemia z niedoboru żelaza – jakie badania wykonać?

By potwierdzić anemię będącą wynikiem niedoboru żelaza konieczne jest wykonanie badania laboratoryjnego krwi:

• stężenie żelaza,
• zawartość i objętość krwinek czerwonych,
• stężenie hemoglobiny w krwince,
• hematokryt.

Niezwykle istotna jest nie tylko informacja dotycząca stężenia żelaza, ale także:

• stężenie transferyny (Tf),
• wysycenie transferyny żelazem (TfS),
• poziom sTfR,
• całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC)
• i utajona zdolność wiązania żelaza (UIBC).

Anemia - co jeść? Dieta przy anemii

Niewłaściwie dobrana dieta może się przyczynić do zachorowania na niektóre typy anemii. Dlatego dobrze zbilansowane żywienie może być pomocne w leczeniu anemii. Jednak należy mieć na uwadze, że w sytuacjach poważnego spadku poziomu hemoglobiny i hematokrytu, niezbędna jest odpowiednia farmakoterapia i suplementacja, uzależniona od przyczyn anemii. W takich przypadkach dieta ma działanie wspierające i pomocnicze. Wprowadzona na stałe dobrze skomponowana dieta może też pomóc uniknąć anemii w przyszłości. 

Co jeść przy anemii?

• szpinak i inne zielone warzywa liściaste, jak kapusta czy brokuły, ale także kalafior i jarmuż
• czerwone mięso, chude mięso, jaja oraz ryby
• buraki, soki z buraka
• produkty bogate w witaminę C, np. cytrusy, ponieważ ułatwiają wchłanianie żelaza
• pełnoziarniste pieczywo i produkty zbożowe: pełnoziarniste makarony, pełnoziarniste płatki śniadaniowe
• suszone owoce, jak figi, daktyle, morele, rodzynki
• świeże owoce, jak porzeczki czy awokado
• warzywa strączkowe, jak fasola, soczewica, bób, soja

Czego nie jeść przy anemii

• zachowaj ostrożność sięgając po produkty bogate w szczawiany, ponieważ zmniejszają przyswajalność żelaza 
• przyswajalność żelaza utrudniają także fityniany

Do czego prowadzi nieleczona anemia? Czy anemia jest śmiertelna?

Nieleczona anemia może powodować komplikacje zdrowotne jak stałe uczucie zmęczenia i osłabienia, bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe, zaburzenia koncentracji, obniżenie możliwości intelektualnych. W przypadku ciężarnych anemia może przyczynić się do komplikacji ciążowych, a w poważnych przypadkach nawet do straty ciąży.

U dzieci nieleczona anemia może opóźniać i upośledzać rozwój psychofizyczny. W ciężkich przypadkach anemia może wymagać hospitalizacji i przetoczeń krwi. Nieleczona może spowodować choroby serca i układu krążenia jak m.in. niewydolność serca. Poziom hemoglobiny poniżej 6,5 g/dl oznacza stan zagrożenia życia, który nieleczony może skończyć się śmiercią pacjenta.

CZYTAJ TEŻ:

• Anemia (niedokrwistość) w ciąży
• Anemia a planowanie ciąży. Jak uzupełnić żelazo?
• Anemia, obfite miesiączki a antykoncepcja
• Anemia a dieta odchudzająca
• Anemia: jak poprawić złe wchłanianie żelaza

Klaudia Kierzkowska