Urobilinogen w moczu – co to jest, skąd się bierze, jakie ma znaczenie w diagnostyce

Urobilinogen powstaje w wyniku rozpadu bilirubiny, barwnika żółciowego. Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu urobilinogenu, gdy podejrzewa nieprawidłową pracę lub chorobę wątroby, zablokowanie dróg żółciowych, czy anemię hemolityczną. Jakie są normy urobilinogenu w moczu? O czym świadczy podwyższony poziom urobilinogenu?

Spis treści

1. Urobilinogen - wynik metabolizmu bilirubiny
2. Urobilinogen normy i znaczenie w diagnostyce
3. Żółtaczka – etiologia i różnicowanie

Urobilinogen jest produktem metabolizmu bilirubiny. Głównym źródłem bilirubiny jest hem hemoglobiny (70-80%)- białka zawartego w erytrocytach,  którego funkcją jest transport tlenu. Pozostała część bilirubiny (20-30%) pochodzi z rozpadu innych cząsteczek np. enzymów, w wątrobie.

Urobilinogen - wynik metabolizmu bilirubiny

Bilirubina we krwi łączy się z albuminą i w ten sposób jest transportowana do wątroby. Następnie w hepatocytach (komórkach wątroby) ulega sprzęganiu z resztami kwasu glukuronowego przy udziale enzymu UDP – glukuronylotransferazy.

Powstają rozpuszczalne w wodzie związki bilirubiny. Są one wydzielane do żółci na biegunie żółciowym hepatocytów,  przy udziale specjalnej pompy. W jelicie cienkim i grubym bilirubina jest  przekształcana do urobilinogenów pod wpływem glukuronidazy bakterii. Z tego około 20% urobilinogenów wchłania się do krwi i przechodząc przez wątrobę wydala z żółcią, a w małej ilości także z moczem.

W przypadku uszkodzenia wątroby lub zwiększonego rozpadu czerwonych krwinek,  wątroba nie może wychwycić i przetworzyć takiej ilości urobilinogenów, stąd zwiększone jest ich wydalanie z moczem. Urobilinogen ulega w moczu przekształceniu do żółtego barwnika urobiliny, przez co nadaje mu barwę. Urobilinogen pozostający w świetle jelita (tzw. sterkobilinogen) ulega oksydacji, wskutek czego powstaje brązowy barwnik – sterkobilina.

Urobilinogen normy i znaczenie w diagnostyce

Oznaczanie w moczu stężeń barwników żółciowych ma znaczenie diagnostyczne. Niewłaściwe wartości urobilinogenu i bilirubiny w moczu mogą oznaczać choroby wątroby. Norma urobilinogenu w moczu wynosi <1 mg/dl. Poziom podwyższony może świadczyć o hemolizie, tzn. zwiększonym rozpadzie krwinek czerwonych, stanach zapalnych wątroby, marskości wątroby.

Stężenie urobilinogenu poniżej wskazuje na żółtaczkę mechaniczną. Bilirubina jest barwnikiem, który prawidłowo nie powinien pojawić się w moczu. Jej obecność również może świadczyć o patologiach wątroby, zwiększonym rozpadzie krwinek czerwonych lub kamicy przewodowej wątroby.

Duże znaczenie ma również oznaczenie poziomu bilirubiny we krwi. Wyróżniamy bilirubinę pośrednią i bezpośrednią – czyli sprzężoną z kwasem glukuronowym. Oznaczenie tych parametrów ma szczególne znaczenie w ustaleniu etiologii żółtaczki.

Żółtaczka – etiologia i różnicowanie

Żółtaczka jest to żółtawe zabarwienie twardówek, błon śluzowych i skóry spowodowane odkładaniem się w tkankach bilirubiny. Wyraźna żółtaczka u dorosłych ujawnia się przy stężeniu bilirubiny ok. 2,5 mg/dl. Żółte zabarwienie w pierwszej kolejności pojawia się na twardówkach, potem na skórze. Ustępuje w odwrotnej kolejności. Jeśli mamy do czynienia z hiperbilirubinemią niesprzężoną – wtedy przyczyna prawdopodobnie leży przed wątrobą – np. hemoliza, leki, zespół Gilberta, zespół Criglera i Najjara. Wyniki badań biochemicznych czynności wątroby w tych chorobach znajdują się w granicach normy. Stolce są ciemne, barwa moczu prawidłowa.

W przypadku hiperbilirubinemii sprzężonej, podwyższonym poziomom bilirubiny towarzyszą zwykle nieprawidłowe wyniki badań biochemicznych czynności wątroby. Przyczyna wtedy prawdopodobnie leży w wątrobie ( np. wirusowe zapalenie wątroby, leki uszkadzające wątrobę, choroby autoimmunologiczne, uszkodzenie toksyczne) lub w obrębie dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych (przyczyna pozawątrobowa).

W przypadku żółtaczki pozawątrobowej - jak również czasem wątrobowej - stolce są odbarwione, mocz ciemny, może występować uporczywy świąd skóry nasilający się po rozgrzaniu lub położeniu do łóżka.

Czytaj też: Badanie moczu