Próby wątrobowe - normy. Badanie krwi monitorujące pracę wątroby

Podstawowe funkcje wątroby bada się oznaczając we krwi wskaźniki – enzymy. Razem z określeniem stężenia bilirubiny (główny barwnik żółci) składają się one na tzw. próby wątrobowe. Jakie są normy poszczególnych wskaźników w próbach wątrobowych?

Spis treści

1. Kiedy zleca się próby wątrobowe?
2. Przygotowanie do badania
3. Próby wątrobowe - normy dla poszczególnych wskaźników

Próby wątrobowe pozwalają wykryć przewlekłe zapalenie wątroby wywołane przez wirusy B i C, stłuszczenie wątroby spowodowane otyłością, zaburzeniami gospodarki tłuszczowej, cukrzycą czy nadużywaniem alkoholu, a także uszkodzenia wątroby lekami (szczególnie przeciwzapalnymi i hormonami płciowymi).

Ponieważ większość z nas prowadzi tryb życia, który szkodzi wątrobie, badanie to powinna wykonać każda dorosła osoba raz w roku.

Typowe badanie laboratoryjne wątroby obejmuje ocenę aktywności wybranych enzymów zawartych w komórkach wątroby, które w przypadku jej uszkodzenia (nie obumarcia) są wyrzucane na zewnątrz, czyli do krwi.

Dwa podstawowe enzymy wątrobowe to aminotransferaza alaninowa (ALAT, ALT) i aminotransferaza asparaginowa (AspAT, AST). Nawet niewielkie uszkodzenie komórek wątroby powoduje zwiększenie ich aktywności we krwi. Można nawet stwierdzić, że im większe uszkodzenie wątroby, tym wyższa aktywność tych enzymów w pobranej próbce krwi.

Aminotransferazy to enzymy występujące głównie w wątrobie oraz mięśniach, w tym także w mięśniu sercowym. Fizjologicznie występują wewnątrz komórek, a zatem zwiększenie ich aktywności we krwi będzie się wiązało z uszkodzeniem komórek, w których występują.

Bardzo wysokie wartości, sięgające kilku tysięcy (norma to poniżej 40 U/l), zazwyczaj oznaczają wirusowe uszkodzenie wątroby lub uszkodzenie po zatruciu grzybami. Wyniki przekraczające normę mogą się łączyć z mechanicznym uszkodzeniem tego narządu (żółtaczka), kamieniami w pęcherzyku żółciowym lub też z inną formą ucisku na drogi żółciowe.

Kiedy zleca się próby wątrobowe?

Charakterystyczne dla wątroby badania lekarz zleca, gdy pacjent skarży się na:

• ogólne osłabienie, ciągłe zmęczenie, utratę łaknienia, nieuzasadnioną utratę masy ciała, bolesne skurcze mięśni,
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego, np. wzdęcia, nudności, odbijanie się, wymioty, ból w prawej okolicy pod żebrami, częste biegunki, odbarwione stolce czy zmiana ich konsystencji itp.,
• u mężczyzn badanie może być uzasadnione utratą owłosienia pachowego i łonowego, utratą libido, impotencją oraz ginekomastią, czyli powiększeniem gruczołów piersiowych,
• u kobiet powodem zlecenia badania mogą być zaburzenia miesiączkowania, utrata miesiączki, bezpłodność, wybroczyny skórne, częste krwawienia z nosa i dziąseł,
• gdy pojawia się zażółcenie skóry lub białkówek (białek) oczu albo świąd skóry.

Przygotowanie do badania

Próby wątrobowe, czyli badanie aminotransferaz, wykonuje się z próbki krwi pobranej z żyły w zgięciu łokciowym. Na badanie idziemy na czczo, czyli nie jemy co najmniej 12 godzin przed pobraniem krwi. Dla prawidłowej oceny sprawności wątroby ważny jest sposób odżywiania.

W sytuacji, gdy są pilne wskazania do przeprowadzania prób wątrobowych, wykonuje się je bez względu na dietę.

Jeśli dzień przed badaniem zjemy tłustą golonkę, to badania nie pokażą prawdziwego obrazu stanu wątroby, a wyniki ALAT i AspAt będą zawyżone. Podobny efekt daje wypicie alkoholu. Zbyt tłusta dieta czy nadużycie alkoholu zawsze będzie odzwierciedlone w wynikach badań.

Lepiej także zrezygnować z kawy i czekolady, gdyż powodują obkurczenie się przewodów żółciowych, co też będzie widoczne w wynikach badań.

Ponieważ wyższy poziom aminotransferaz będzie się utrzymywał przez kilka dni, dlatego gdy mamy zlecone wykonanie prób wątrobowych, co najmniej przez tydzień poprzedzający badanie powstrzymajmy się od diety ciężkostrawnej i picia alkoholu.

Próby wątrobowe - normy dla poszczególnych wskaźników

ALAT (aminotransferaza alaninowa), inaczej GPT lub ALT:

Norma dla kobiet wynosi <35 U/l  (j.m/l). Norma dla mężczyzn wynosi <45 U/l (j.m/l) Norma dla dzieci (1–15 rok życia) <25 U/l (j.m/l)

Wartości wyższe od podanych mogą wystąpić przy przewlekłym lub ostrym zapaleniu wątroby, żółtaczce mechanicznej lub mononukleozie.

AspAT (aminotransferaza asparaginianowa), inaczej GOT lub AST:

Norma dla kobiet wynosi 5-40 U/I (j.m/l) Norma dla mężczyzn wynosi - 19 U/l.

Poziom tego enzymu wzrasta przy marskości wątroby, zapaleniu, żółtaczce mechanicznej i po zawale.

Bilirubina całkowita

0,2 - 1,1 mg% (3,42 - 20,6 µmol/l)

Norma bilirubina bezpośrednia (sprzężona): 0,1-0,3 mg% (1,7-5,1 µmol/l) Norma bilirubina pośrednia (wolna, niesprzężona): 0,2-0,7 mg% (3,4-12 µmol/l)

Fosfataza alkaliczna (zasadowa) (FA, ALP, Falk, FAL)

Norma dla noworodków: 50-165 U/I (j.m /l) Norma dla dzieci: 20-150 U/I (j.m /l) Norma dla dorosłych: 20-70 U/l (j.m /l)

GGT (Gamma-glutamylotransferaza)

Dla kobiet - 10-66 U/l (j.m /l) Dla mężczyzn - 18-100 U/l (j.m /l)

GGTP (Gammaglutamylotranspeptydaza)

Norma wynosi 6 - 28 U/l Podwyższenie wartości enzymu może świadczyć przede wszystkim o nadużywaniu alkoholu lub niedrożności dróg żółciowych.

LDH (dehydrogenaza mleczanowa)

Norma wynosi 120 - 240 U/l. Podwyższony poziom może oznaczać zapalenie wątroby, choroby dróg żółciowych, zapalenia mięśnia sercowego, stan po zawale lub chorobach nowotworowych.

ChE (cholinesteraza)

Norma: 1900-3800 U/l

HBs antygen

Norma: wynik ujemny

HCV przeciwciała

Norma: wynik ujemny

Agnieszka Paculanka

Konsultacja: Andrzej Marszałek