Niewydolność nerek - problem prawie 5 mln Polaków. Jak się objawia i jest leczona?
W Polsce na przewlekłą chorobę nerek choruje 4,7 mln osób, ale jedynie 5 proc. z nich ma postawioną diagnozę - alarmują eksperci. Jak to możliwe? Objawy są niewyraźne i lekceważone. Dowiedz się, jak to zmienić, jak łatwo rozpoznać chorobę i jak jest potem leczona.
Spis treści
- Niewydolność nerek - objawy
- Niewydolność nerek - przyczyny
- Niewydolność nerek - konieczna diagnostyka
- Niewydolność nerek - badania specjalistyczne
- Niewydolność nerek - jak wygląda leczenie
- Niewydolność nerek a dieta
Niewydolność nerek może rozwijać się przez długi czas bezobjawowo, co sprawia, że jest podwójnie niebezpieczna. Rozróżnia się dwa typy niewydolności: ostrą i przewlekłą.
Ostra niewydolność nerek ma zazwyczaj bardziej gwałtowny przebieg, jest jednak odwracalna.
Przewlekła niewydolność nerek jest procesem nieodwracalnym i postępującym, prowadzącym do utraty funkcji nerek, stąd istotne jest jak najszybsze diagnozowanie problemu i optymalne wspieranie chorych nerek. Prawidłowa czynność nerek zapewnia umożliwia warunki do pracy wszystkich narządów i tkanek w organizmie.
W przypadku niewydolności nerek dochodzi do niedostatecznego oczyszczania krwi i usuwania wody, co prowadzi do wzrostu stężenia produktów przemiany materii, toksyn i przewodnienia. Nerki przestają też pełnić wszystkie inne funkcje regulacyjne. Niewydolność nerek dotyczy nie tylko tego narządu, "zanieczyszczona" krew dociera bowiem do każdego organu i tkanki, zaburzając ich funkcje.
Niewydolność nerek - objawy
Wiele chorób nerek łatwo na początku pomylić z dolegliwościami spowodowanymi przez zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa w odcinku lędźwiowym lub tzw. bólami korzonków. Podobnie jest z zagrażającą życiu niewydolnością.
Z czasem sytuacja diametralnie się zmienia, ale wówczas ograniczenie skutków niewydolności jest już znacznie trudniejsze.
Przy ostrej niewydolności nerek możliwe są:
Gdy choroba się rozwinie, coraz rzadziej oddajemy mocz, pojawiają się obrzęki nóg, rąk, niekiedy całego ciała. Wskutek zatrzymywania wody w organizmie dość szybko zwiększa się masa ciała. Stanom ostrym towarzyszą także zaburzenia oddychania, wywołane przez obrzęk płuc. Mięśnie nóg i rąk często wyraźnie drżą, pojawiają się mdłości i wymioty.
Przy przewlekłej niewydolności nerek pierwszym objawem może być chwiejne ciśnienie tętnicze oraz tzw. zagęszczenie moczu. Z upływem czasu pojawia się wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu. Zwykle rozwija się też nadciśnienie tętnicze.
Im bardziej utrwalona choroba, tym więcej objawów. Często pojawia się świąd skóry, obrzęki kończyn i bolesne skurcze. Układ krążenia także szwankuje. Pojawia się zadyszka po wysiłku, bóle głowy, zaburzenia widzenia spowodowane nadciśnieniem tętniczym.
Nocą chorzy cierpią na napady duszności, a pojawiający się dość często ból za mostkiem może sugerować zawał serca. Stałymi objawami są czkawka i wymioty. Przy ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek pojawia się ból w okolicach dolnego odcinka kręgosłupa, ciemnoczerwone zabarwienie moczu, obrzęki pod oczami i podwyższone ciśnienie tętnicze.
Polecany artykuł:
Zmęczenie może być oznaką niewydolności nerek
Jeśli nerki niedostatecznie oczyszczają krew z substancji powstających w procesie przemiany materii, toksyny gromadzą się w organizmie i zakłócają pracę wielu narządów. To rzutuje na samopoczucie:
- pojawia się zmęczenie i osłabienie,
- ociężałość,
- drażliwość,
- kłopoty z koncentracją,
- brak apetytu,
- chudnięcie,
- nudności,
- wymioty,
- opuchlizna i drętwienie rąk
Utrzymuje się również obrzęk twarzy i stóp. Ponadto często boli głowa, a skóra łuszczy się i swędzi.
Niewydolność nerek - przyczyny
Ostra niewydolność nerek spowodowana jest najczęściej przez:
- biegunkę lub wymioty
- niedrożność dróg moczowych, wywołana przez kamicę nerkową lub nowotwór
- ostre śródmiąższowe lub kłębuszkowe zapalenie nerek
- krwotok
- zatrucie toksynami
- hemolizę
- wstrząs urazowy
- wstrząs septyczny
Przewlekła niewydolność nerek zazwyczaj rozwija się długo i jest skutkiem nieleczonych, łatwych do zdiagnozowania, chorób nerek. Najczęstsze przyczyny:
- choroby kłębuszków nerkowych (pierwotne i wtórne)
- cukrzyca
- choroby naczyń (zwężenie, nephrosclerosis)
- choroby cewkowo-śródmiąższowe
- choroby z towarzyszącymi torbielami nerek (np. wielotorbielowatość nerek)
- powiększona prostata
- niewłaściwa dieta - np. spożywanie czerwonego mięsa
Jak wspomóc nerki?
Niewydolność nerek - konieczna diagnostyka
Pacjenci z niewydolnością nerek wymagają leczenia pod nadzorem lekarza nefrologa. Wstępna diagnoza jest zazwyczaj stawiana na podstawie badań podstawowych, które zleca lekarz POZ. Jeśli przynajmniej raz w roku wykonujesz profilaktycznie badanie krwi i moczu, raczej nie przeoczysz niewydolności nerek, a przede wszystkim chorób, które mogą do niej doprowadzić.
Klasyczny pakiet, który pozwala wstępnie ocenić twój stan zdrowia w kontekście nerek i zagrożeń dla nich:
- morfologia
- badanie ogólne moczu
- mocznik
- kreatynina
- GFR, czyli ocena przesączania kłębuszkowego, proste, tanie badanie, pozwalające wychwycić upośledzenie czynności nerek, dziś stosowane powszechnie
- jonogram
- poziom glukozy
- USG układu moczowego z oceną wielkości nerek
Jeśli istnieje podejrzenie przewlekłej choroby nerek, zlecana jest też kontrola poziomu wapnia, a pacjent powinien prowadzić dzienniczek kontroli ciśnienia tętniczego.
Przy nawracających zakażeniach układu moczowego zalecane są regularnie posiewy moczu i badania poziomu glukozy (cukrzyca to istotny czynnik rozwoju niewydolności nerek), a przy białkomoczu dodatkowo wynik badania dobowej utraty białka i wapnia.
Wśród często zlecanych badań jest też lipidogram oraz badanie dna oka.
Niewydolność nerek - badania specjalistyczne
Pacjent z podejrzeniem niewydolności nerek nie tylko trafia do poradni nefrologicznej, ale niejednokrotnie wymaga hospitalizacji, choćby w celu sprawnej diagnostyki specjalistycznej.
Potrzebne są przede wszystkim pogłębione badania obrazowe, które pokażą szczegóły budowy i funkcjonowania nerek, by odkryć ewentualną przyczynę ich zniszczenia. Mogą ujawnić zniekształcenia w budowie, złogi, kamienie, torbiele, guzy.
Tymi badaniami są głównie:
- urografia (prześwietlenie promieniami RTG układu moczowego po podaniu kontrastu),
- scyntygrafia (badanie wykorzystuje połączoną z komputerem gammakamerę, która śledzi znacznik izotopowy podany dożylnie),
- CT, RMI.
Niewydolność nerek - jak wygląda leczenie
Leczenie niewydolności nerek zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby i początkowo opiera się na farmakologii.
W ostatnich latach pokonał się znaczący postęp w tym zakresie, choćby poprzez wprowadzenie leków z grupy flozyn, które nie tylko znacząco poprawiły rokowania co do przeżywalności z niewydolnością nerek, ale stabilizują też stan diabetyków, którzy należą do grupy podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu niewydolności.
Dla pacjentów z zaawansowaną niewydolnością nerek ratunkiem jest dializoterapia, a leczeniem, które znacząco zmienia rokowania i poprawia jakość życia - przeszczep nerki.
Niewydolność nerek a dieta
Ważną rolę w terapii niewydolności nerek odgrywa również sposób odżywiania. Przy tej chorobie ogólną zasadą diety jest ograniczenie białka. Nie trzeba jednak całkowicie wykluczać z jadłospisu pokarmów białkowych, ale spożywać produkty, które zawierają wyłącznie białko pełnowartościowe, np. jajka i mleko.
Sposób odżywiania trzeba skonsultować z lekarzem, który ustali jadłospis na podstawie szczegółowych wyników badań, określi także ilość przyjmowanych płynów - zwłaszcza w sytuacjach, gdy trzeba prowadzić dokładny bilans wodny.
Większość dostarczanej z pożywieniem energii musi pochodzić z tłuszczów roślinnych i węglowodanów, których głównym źródłem są warzywa i owoce. Lepiej wyeliminować tłuszcze zwierzęce. W przypadkach obrzęków i nadciśnienia trzeba ograniczyć ilość sodu, a zatem unikać soli, konserw, kiszonek, produktów wędzonych oraz przypraw z jego dodatkiem.
Gdy w organizmie jest zbyt duże stężenie potasu (co wykażą badania), trzeba zrezygnować z takich produktów jak pomidory (oraz ich przetwory), banany, orzechy, kakao, czekolada, nasiona roślin strączkowych, suszone owoce, musli, kasze, grzyby, wywary mięsne i warzywne. Bogate w potas są także mięsa i warzywa (zwłaszcza ziemniaki). Powinno się je wstępnie obgotować, odlać wodę i gotować ponownie w nowej.
Przy zaawansowanej mocznicy (stan w tzw. schyłkowej niewydolności nerek) dochodzi do zaburzeń gospodarki fosforanowej. Wtedy trzeba zrezygnować z takich pokarmów, jak ryby, podroby, cielęcina, gęsina, płatki zbożowe, kasze, musli, nasiona strączkowe, pieczywo razowe, dania błyskawiczne i napoje gazowane.
Ważne jest przyjmowanie ściśle ustalonej przez lekarza ilości płynów. Sposób przygotowania potraw powinien być taki, jak w diecie lekkostrawnej. Należy unikać smażenia, pieczenia i obsmażania. Najlepiej gotować lub piec w folii.
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-DMFE-XUiN-3Yqp_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
