Spis treści
Saponiny to jedna z substancji roślinnych o właściwościach piorących. Saponiny pienią się w wodzie tak, jak mydło, dlatego części roślin bogatych w saponiny przez dziesięciolecia wykorzystywano jako łatwo dostępny zamiennik mydła, na przykład do prania.
Saponiny - działanie
Obecnie wiadomo, że saponiny, prócz właściwości myjących, mają również cenne właściwości zdrowotne i dość szerokie działanie lecznicze. Z tych właśnie powodów substancja ta znalazła zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń. Saponiny mają działanie:
- moczopędne
- wykrztuśne
- nasilają wydzielanie śluzu
- wspierają procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi
- działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, pierwotniakobójczo i przeciwgrzybiczo
- pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego, wspomagając procesy trawienia
- być może również obniżają poziom "złego" cholesterolu
- nasilają trawienie tłuszczów
- duże ich dawki podane doustnie mają działanie wymiotne
Saponiny a libido
Do celów terapeutycznych najczęściej wykorzystywane jest ziele i owoc buzdyganka naziemnego - jego owoce są bogatym źródłem saponin, przede wszystkim protodioscyny i protogracilininy. Dowiedziono, że w organizmie związki te ulegają przemianie do dehydroepiandrosteronu (DHEA), który pobudza libido, wpływa również na zwiększenie satysfakcji ze współżycia seksualnego. Zarówno owoc buzdyganka, jak i ekstrakt pozyskiwany z ziela można kupić w postaci tabletek lub suszu.
Warto też wiedzieć, że ziele buzdyganka od lat 70. XX wieku zażywane jest również przez wielu sportowców, gdyż zawarte w nim saponiny podnoszą stężenie hormonów anabolicznych we krwi, co pomaga zwiększyć masę mięśniową i rozbudować tężyznę fizyczną.
Saponiny - działanie wykrztuśne
Ze względu na swoje działanie wykrztuśne saponiny są częstym składnikiem preparatów pobudzających odruch kaszlu i odkrztuszanie wydzieliny. Przykładowo, saponiny zawarte w korzeniu pierwiosnka działają drażniąco na zakończenia nerwowe błony śluzowej żołądka, powodując w ten sposób pobudzenie ośrodka nerwu błędnego, co prowadzi z kolei do zwiększenia produkcji i wydzielania wodnistego śluzu w drogach oddechowych, a w rezultacie powoduje odruch kaszlu.
Do roślin, które również zawierają te lecznicze substancje i mają działanie wykrztuśne należą również:
- bluszcz pospolity
- pierwiosnek lekarski
- krzyżownica wirgińska
- mydlnica lekarska
- lukrecja gładka
Jednak obecnie producenci leków roślinnych najwięcej uwagi poświęcają bluszczowi pospolitemu oraz pierwiosnkowi lekarskiemu. Wyciągi z tych roślin możemy bez problemu znaleźć w syropach na kaszel.
Czytaj też: Jak samodzielnie zrobić syrop na kaszel?
Saponiny - występowanie
Najwięcej saponin znajduje się w korzeniach, łodygach (zwłaszcza w skórkach) oraz w owocach roślin. Ich najwyższe stężenie notuje się zwłaszcza w takich roślinach, jak:
- lukrecja gładka
- mydlnica lekarska
- łyszczec
- nagietek lekarski
- kasztanowiec zwyczajny
- naparstnica
- bluszcz pospolity
- winorośl
- oliwki
- żeń-szeń
- soja
- jukka
- aloes
- komosa ryżowa
- gwiazdnica pospolita
- ostrokrzew paragwajski
- konwalijka dwulistna
- psianka słodkogórz
Niektóre z nich można uprawiać w przydomowym ogródku lub na własnym parapecie pamiętając jednak, że część z takich roślin może być niebezpieczna dla małych dzieci oraz dla zwierząt. Do takich roślin należy bluszcz (zwłaszcza jego liście i owoce mogą doprowadzić do ciężkiego zatrucia) oraz dracena (niebezpieczne są przede wszystkim liście draceny).
- Zobacz też: Trujące rośliny doniczkowe w twoim domu
Saponiny - skutki uboczne
Saponiny przynoszą wiele korzyści, mimo to, jak wszystkie substancje lecznicze, mogą wywoływać niekorzystne efekty uboczne.
Najbardziej niebezpiecznym z nich jest hemoliza czerwonych krwinek, w wyniku której wadliwe krwinki przepuszczają hemoglobinę do osocza naszej krwi, przyczyniając się do anemii, a także mogą dosyć poważnie uszkodzić szpik kostny.
Warto zdawać sobie sprawę również z tego, że saponiny spożywane w dużych ilościach są toksyczne i mogą nawet doprowadzić do porażenia mózgu oraz rdzenia mózgowego, mogą również uszkodzić mięsień sercowy i układ oddechowy.
Dlatego stosując saponiny należy zachować ostrożność, a w razie jakichkolwiek niepokojących objawów natychmiast zgłosić się do lekarza.
Saponiny w żywności
Saponiny mogą znaleźć się również w żywności, są bowiem składnikiem pasz dla zwierząt - mogą więc przeniknąć do mięsa czy mleka. Jednak w takiej formie nie są szkodliwe, gdyż zarówno mięso, jak i mleko poddawane są zwykle obróbce termicznej, która częściowo unieszkodliwia saponiny.
Saponiny znajdują się nie tylko w ziołach, lecz także w kawie, herbacie, chałwie, szparagach, burakach, szpinaku oraz w owsie, czyli w bardzo dobrze nam znanych produktach.
Czytaj też: Substancje antyodżywcze w żywności: gdzie występują, jak ograniczyć ich działanie?
Saponiny w kosmetyce
Saponiny znajdują się w składzie mydeł, żeli pod prysznic, do kąpieli, toników, żeli do mycia twarzy i preparatów do demakijażu. Są też w kremach do twarzy i w balsamach do ciała. Rozjaśniają skórę, zmniejszają rozszerzone pory, pomagają pozbyć się zaskórników, poprawiają ukrwienie skóry, dotleniają ją sprawiając, że wygląda zdrowo i promiennie. Są też w kosmetykach do włosów, przede wszystkim w szamponach, które dzięki saponinom dobrze się pienią, a przy tym nie wysuszają włosów, lecz zmiękczają je i nabłyszczają.
Kosmetyki z dużą zawartością saponin są także polecane do pielęgnacji i do leczenia skóry tak zwanej "problematycznej". Dotyczy to m. in. takich chorób jak:
Papkę z roztartych liści roślin bogatych w saponiny można też stosować jako okłady na podrażnioną skórę i na zaczerwienienie i swędzenie po ukąszeniu owada.
Czytaj też: Zioła w kosmetyce. Jakie właściwości mają fitohormony, garbniki, flawonoidy, saponiny?
