- Problemy z orientacją w terenie mogą wyprzedzać klasyczną utratę pamięci nawet o 20 lat
- Naukowcy ze Stanford Medicine odkryli dlaczego z wiekiem zawodzi „wewnętrzny GPS” twojego mózgu
- Badania wskazują że testy w wirtualnej rzeczywistości skuteczniej wykrywają ryzyko demencji niż tradycyjne metody
- Niedosłuch jest istotnie powiązany z zaburzeniami poznawczymi i przyspiesza starzenie się mózgu
- Przełomowe badanie U.S. POINTER udowodniło jak dieta i ćwiczenia fizyczne chronią funkcje poznawcze
Twój mózg ma „wewnętrzny GPS”. Oto dlaczego z wiekiem zaczyna zawodzić
Zdarza ci się czasem gubić drogę w miejscu, które wydawało ci się dobrze znane? To doświadczenie, które z wiekiem staje się coraz częstsze. Naukowcy ze Stanford Medicine postanowili zbadać, dlaczego tak się dzieje, i odkryli, że problem leży w starzejącym się „wewnętrznym GPS-ie” naszego mózgu.
Kluczowym obszarem okazała się kora śródwęchowa przyśrodkowa, czyli centrum nawigacji w naszej głowie. Badania na myszach pokazały, że u starszych zwierząt system ten staje się niestabilny i gorzej radzi sobie z odczytywaniem otoczenia, co bezpośrednio przekłada się na problemy z orientacją w terenie.
Cała tajemnica tkwi w wyspecjalizowanych neuronach, znanych jako komórki siatkowe. W zdrowym, młodym mózgu tworzą one precyzyjną mapę, która przypomina siatkę współrzędnych geograficznych, pozwalając nam bezbłędnie odnajdywać się w przestrzeni. Jak donosi serwis Medical Xpress, w eksperymentach starsze myszy, u których te komórki działały chaotycznie, miały poważne trudności z odróżnieniem podobnych do siebie miejsc i często biegały bez celu. Co ciekawe, jedna z myszy, określona jako „super-starzejąca się”, radziła sobie równie dobrze co młode osobniki. To daje nadzieję, że pewne czynniki mogą chronić mózg przed skutkami upływu czasu.
Ten objaw demencji pojawia się nawet 20 lat przed utratą pamięci
Obserwacje ze świata zwierząt znajdują, niestety, swoje odzwierciedlenie w badaniach z udziałem ludzi. Analiza, która ukazała się na łamach „Nature Communications”, wykazała, że wraz z wiekiem wydajność pamięci przestrzennej spada, co jest powiązane ze zmianami w regionie parahipokampalnym mózgu (obszarze kluczowym właśnie dla pamięci). Eksperci z Allen Institute for Brain Science podkreślają, że kłopoty z orientacją, takie jak gubienie się w znanej okolicy, mogą być jednym z pierwszych, bardzo subtelnych objawów demencji. Co niezwykle istotne, mogą one pojawić się nawet 20 lat przed wystąpieniem klasycznych problemów z pamięcią.
To ważna informacja, szczególnie w kontekście Polski. Według danych organizacji Alzheimer Europe, liczba osób z demencją w naszym kraju może wzrosnąć z około pół miliona do ponad miliona w 2050 roku.
Jednocześnie, jak wynika z badania opublikowanego w „Journal of Clinical Medicine”, poziom wiedzy na temat zespołów otępiennych w polskim społeczeństwie wciąż jest niewystarczający. Niska świadomość może opóźniać postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego wsparcia, dlatego tak ważne jest, aby nie lekceważyć wczesnych sygnałów, jakimi mogą być właśnie problemy z nawigacją.
Wirtualna rzeczywistość i badanie słuchu. Jak dziś dba się o zdrowie mózgu?
Wczesne wykrywanie problemów z orientacją w terenie staje się jednym z priorytetów w diagnostyce. Badanie opublikowane w czasopiśmie „Frontiers in Aging” potwierdziło, że starsze osoby z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (stanem pośrednim między naturalnym starzeniem się a demencją) osiągały znacznie gorsze wyniki w zadaniach nawigacyjnych.
Obiecującą technologią w tej dziedzinie jest wirtualna rzeczywistość (VR). Publikacja w „Biomedicines” wskazuje, że testy przeprowadzane w środowisku VR są bardziej czułe niż tradycyjne testy neuropsychologiczne (zadania sprawdzające pamięć czy koncentrację), co może pozwolić na szybsze i dokładniejsze wykrycie ryzyka.
Coraz więcej dowodów potwierdza też, że o zdrowie mózgu można aktywnie dbać. Przełomowe badanie U.S. POINTER, którego wyniki przytoczył portal UC Davis Health, pokazało, że kompleksowy program łączący ćwiczenia fizyczne, dietę MIND (model żywienia wspierający pracę mózgu) oraz regularną aktywność poznawczą, znacząco poprawił funkcje umysłowe u seniorów.
Ciekawym i często pomijanym elementem tej układanki jest słuch. Polskie badanie PURE, którego wyniki opublikowano w „Frontiers in Aging Neuroscience”, ujawniło, że niedosłuch był istotnie powiązany z zaburzeniami poznawczymi. To pokazuje, że regularne badania słuchu to nie tylko dbałość o uszy, ale także ważny element profilaktyki zdrowia mózgu.
Źródła:
- https://med.stanford.edu/news/all-news/2025/10/aging-mental-map.html
- https://medicalxpress.com/news/2025-10-scientists-uncover-mental-age.html
- https://www.nature.com/articles/s41467-025-63229-0
- https://www.alzheimer-europe.org/dementia/prevalence-dementia-europe?language_content_entity=en
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12362303/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10743585/
- https://www.frontiersin.org/journals/aging/articles/10.3389/fragi.2025.1587003/full
- https://health.ucdavis.edu/news/headlines/us-pointer-study-shows-lifestyle-program-improves-cognition-in-older-adults/2025/07
- https://www.frontiersin.org/journals/aging-neuroscience/articles/10.3389/fnagi.2025.1547834/full
