Jaskra - przyczyny, objawy i leczenie

Jaskra to choroba oczu, która powoduje zanik nerwów wzrokowych i prowadzi do nieodwracalnej ślepoty. Jaskra rozwija się powoli, często bezobjawowo, a wykrywa się ją zazwyczaj przypadkiem, podczas badania wzroku u okulisty czy dobierania okularów. Jakie są przyczyny tej choroby i jak rozpoznać pierwsze objawy jaskry, by podjęte leczenie przyniosło najlepsze efekty? Jakie są rodzaje jaskry?

Jaskra podobnie jak inne groźne choroby oczu występuje przede wszystkim u osób starszych. Na całym świecie choruje około 70 mln osób. Mimo stale postępującego rozwoju medycyny, cały czas nie do końca znamy dokładne przyczyny jej powstawania. Nie dysponujemy również w pełni skutecznymi metodami leczenia tej choroby. Potrafimy za to opóźniać jej rozwój i dlatego tak bardzo ważne jest regularne wykonywanie badań diagnostycznych.

Mówiąc o jaskrze należałoby zacząć od tego, czym jaskra NIE jest. Jaskra to nie jest jedna choroba, którą można w prosty sposób zdefiniować i leczyć. Jaskra to grupa chorób, które powodują zanik nerwów wzrokowych i związaną z tym nieodwracalną ślepotę. W skład zaburzenia określanego wspólnym terminem "jaskra" wchodzi kilkanaście jednostek chorobowych.

Każda z tych chorób ma inne przyczyny, inne czynniki ryzyka, inne objawy i rokowania i wymaga innego leczenia. Wspólnym mianownikiem jest to, że w ostateczności wszystkie te jednostki chorobowe prowadzą do zaniku nerwów wzrokowych i całkowitej ślepoty.

Spis treści

1. Objawy jaskry
2. Mechanizm powstawania jaskry
3. Rodzaje i klasyfikacja jaskry
4. Podział jaskry
5. Jaskra: czynniki ryzyka
6. Jaskra: podstawą diagnostyka
7. Jaskra - sposoby leczenia jaskry

Objawy jaskry

Jaskra może przebiegać bezobjawowo. Objawy jaskry to najczęściej:

• światłowstręt
• częste łzawienie oczu
• widzenie tęczowych kół lub mroczków przy spoglądaniu na źródło światła
• trudności z przystosowaniem się wzroku do ciemności

Ponieważ w przypadku jaskry najpierw znikają włóka odpowiedzialne za widzenie obwodowe, chory traci w pierwszej kolejności obraz tego, co znajduje się na obrzeżach pola widzenia.

W ostrych atakach jaskry pojawiają się:

• charakterystyczny silny ból oka
• nudności
• bóle brzucha
• bóle głowy zlokalizowane nad łukiem brwiowym i promieniujące ku tyłowi
• zaburzenia widzenia
• wymioty
• zaburzenia pracy serca

Oko może zrobić się twarde, czerwone i bolesne. W wypadku ostrego ataku jaskry potrzebna jest natychmiastowa pomoc okulisty, często kończąca się szybką operacją.

Prof. dr hab. Iwona Grabska-Liberek - w 90 proc. przypadków jaskra przebiega bezobjawowo. – W Polsce szacuje się, że około 800 tys. osób choruje na jaskrę. Jaskra obok zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem i zaćmy jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty. Na świecie choruje na nią około 60 mln osób i prognozy są takie, że do 2020 roku 11 mln ludzi oślepnie – mówi prof. dr hab. Iwona Grabska-Liberek.

Źródło: www.lifestyle.newseria.pl

Mechanizm powstawania jaskry

Wewnątrz gałki ocznej dochodzi do nieprzerwanego krążenia płynu, tzw. cieczy wodnistej, która zaopatruje tkanki oka w składniki odżywcze i odprowadza z nich produkty przemiany materii. Nowo powstały płyn odpływa do naczyń krwionośnych przez część oka nazwaną kątem przesączania.

Jeśli kąt przesączania zamknie się lub istniejące w nim otworki, tzw. pory, ulegną zatkaniu, dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy wytworzeniem płynu a jego odpływem. W wyniku tego ciśnienie wewnątrz oka, które jest zamkniętą kulą, wzrasta i doprowadza do nieodwracalnego zniszczenia włókien nerwowych siatkówki oraz odżywiających je naczyń krwionośnych, zaniku nerwu wzrokowego i doprowadza w efekcie do utraty wzroku.

Rodzaje i klasyfikacja jaskry

Podstawowy podział wyróżnia jaskry z otwartym i zamkniętym kątem przesączania oraz jaskry pierwotne i wtórne. Aby dokonać klasyfikacji konieczna jest znajomość szerokości kąta komory przedniej i okoliczności mogących stanowić wtórną przyczynę jaskry. Klasyfikacji jaskry dokonuje się w oparciu o:

• szerokość kąta przesączania (badanie gonioskopowe, tomografia przedniego odcinka oka AS-OCT),
• obraz tarczy nerwu wzrokowego, warstwy włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki (badanie HRT, GDx, OCT jaskrowe, GCL/GCC),
• uszkodzenie pola widzenia (perymetria standardowa SAP oraz nowoczesna technologia FDT),
• główne czynniki ryzyka:
• ciśnienie wewnątrzgałkowe
• wiek
• miejscowe i ogólne naczyniowe czynniki ryzyka
• towarzyszące schorzenia oczne i pozaoczne oraz ich leczenie mogące stanowić wtórną przyczynę jaskry, i wreszcie
• inne przydatne dane:
• ciśnienie tętnicze krwi
• częstość akcji serca
• poziom glukozy we krwi
• migrena
• marznące ręce i stopy
• choroba Reynauda
• choroby tarczycy
• choroby neurologiczne
• choroby nerek w wywiadzie
• utrata dużej ilości krwi w wywiadzie
• palenie papierosów
• picie alkoholu
• utrata widzenia w wywiadzie rodzinnym
• jaskra w rodzinie

Podział jaskry

Europejskie Towarzystwo Jaskrowe (EGS) stosuje podział jaskry, uwzględniający szerokość kąta przesączania komory przedniej i przyczyny wywołujące chorobę:

• jaskra pierwotna wrodzona

• jaskry pierwotne otwartego kąta

1. jaskra pierwotna młodzieńcza
2. jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK)
3. jaskra normalnego ciśnienia (JNC)
4. nadciśnienie oczne (NO)

• jaskry wtórne otwartego kąta (JWOK)

1. jaskra w przebiegu zespołu rzekomego złuszczania torebki soczewki- jaskra barwnikowa- jaskra związana z patologią soczewki- jaskra związana z zapaleniem błony naczyniowej;
2. jaskra związana z odwarstwieniem siatkówki- jaskra związana z krwotokiem wewnątrzgałkowym- jaskra związana z guzami wewnątrzgałkowymi;
3. jaskra spowodowana urazem oka- jaskra spowodowana leczeniem sterydami- jaskra spowodowana zabiegiem chirurgicznym lub laserowym- jaskra spowodowana zaburzeniem odpływu krwi z oczodołu.

• jaskry pierwotne zamkniętego kąta (JPZK)

1. jaskra zamkniętego kąta o przebiegu ostrym, podostrym lub przewlekłym;
2. stan po ostrym zamknięciu się kąta przesączania
3. zamykanie się kąta przesączania w przebiegu bloku źrenicznego, zespołu płaskiej tęczówki lub patologii soczewki.

• jaskry wtórne zamkniętego kąta (JWZK)

1. jaskry wtórne związane z pęczniejącą lub przemieszczoną soczewką;
2. jaskra neowaskularna związana z zaburzeniem mikrokrążenia w oku;
3. jaskra złośliwa- jaskra przebiegająca z wrodzonymi anomaliami kąta.

Jaskra: czynniki ryzyka

• rodzinne występowanie jaskry (I stopień pokrewieństwa: rodzice, rodzeństwo)
• wiek powyżej 40. roku życia
• nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze
• retinopatia cukrzycowa
• podwyższony poziom cholesterolu
• częste bóle głowy, migrena
• stale zimne ręce i stopy czyli zaburzenia krążenia obwodowego
• palenie tytoniu
• krótkowzroczność, nadwzroczność
• choroby gałki ocznej
• stres
• uraz
• leczenie kortykosteroidami
• długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych

Obecność 3 lub większej liczby czynników ryzyka wymaga wizyty u specjalisty.

Jaskra: podstawą diagnostyka

Jeśli choroba ma być prawidłowo leczona, w pierwszej kolejności musi być przeprowadzona szczegółowa diagnostyka jaskry i postawione właściwe rozpoznanie. Każdy z rodzajów jaskry wymaga często zupełnie innego postępowania leczniczego względem pacjenta.

Największy problem diagnostyczny stanowi najczęściej występująca w Polsce jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), która w przeważającej większości przypadków nie daje na początku żadnych objawów ostrzegawczych i chory do czasu utraty widzenia nie ma świadomości tego, że ślepnie, i nie zgłasza się do lekarza okulisty po pomoc i leczenie jaskry.

Jaskra - sposoby leczenia jaskry

Leczenie jaskry przeprowadzane jest różnymi metodami - ich wybór zależy od stopnia zaawansowania choroby - od najmniej inwazyjnych - kropli - po leczenie operacyjne. Jaka metoda leczenia jaskry przynosi najlepsze efekty? Kiedy stosujemy leczenie bezoperacyjne, a kiedy konieczna jest operacja? Więcej o tym opowie nasz ekspert prof. Iwona Grabska-Liberek, ordynator oddziału okulistyki Szpitala Klinicznego im. W. Orłowskiego w Warszawie.