Zapalenie błony naczyniowej: przyczyny, objawy, leczenie
Zapalenie błony naczyniowej oka to choroba oczu, o wielorakich przyczynach, często trudnych do ustalenia. Potencjalnie zagraża ona widzeniu, a na pewno prowadzi do znacznego pogorszenia ostrości wzroku. Zapalenie błony naczyniowej jest trudne w leczeniu i często prowadzi do nawrotów choroby, a nawet powikłań, takich jak jaskra, zaćma, odwarstwienie siatkówki, obrzęk plamki żółtej.
Spis treści
- Zapalenie błony naczyniowej oka - co to jest błona naczyniowa?
- Objawy zapalenia błony naczyniowej oka
- Przyczyny zapalenia błony naczyniowej oka
- Zapalenie błony naczyniowej oka - odmiany choroby
- Zapalenie błony naczyniowej oka – diagnostyka
- Zapalenie błony naczyniowej oka – leczenie
Zapalenie błony naczyniowej oka to poważna choroba narządu wzroku, która może prowadzić nawet do trwałej utraty widzenia. Gdy tylko zauważysz ból oka lub oczu, czy przekrwienie, albo zaburzenia ostrości widzenia, nie zwlekaj z wizytą u lekarza okulisty – ale nastaw się, że może potrzebna będzie także konsultacja laryngologa, stomatologa, reumatologa, a nawet ginekologa.
- Zapalenie błony naczyniowej jest trzecią przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych - mówi dr hab. n. med. Agnieszka Kubicka-Trząska z Kliniki Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Katedry Okulistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie. - Częstość jego występowania waha się od 52 do 93 przypadków na 100 000 osób na rok. Schorzenie to jest niestety w Polsce zbyt późno rozpoznawane, co wiąże się z opóźnieniem rozpoczęcia leczenia - podkreśla ekspert. - Zapalenia błony naczyniowej stanowią poważny problem medyczny, a także socjoekonomiczny, gdyż szczyt zachorowań przypada na wiek produkcyjny, między 20 a 40 rokiem życia. Narząd wzroku jest najważniejszym zmysłem człowieka. Dzięki oczom odbieramy aż 80% informacji pochodzących ze świata zewnętrznego. Dla chorych z zapaleniem błony naczyniowej oka oznacza to wyłączenie z życia – alarmuje dr hab. n. med. Agnieszka Kubicka-Trząska.
Zapalenie błony naczyniowej oka - co to jest błona naczyniowa?
Błona naczyniowa oka jest to środkowa warstwa ściany gałki ocznej, która znajduje się między twardówką a siatkówką. W jej skład wchodzą:
Zapalenie błony naczyniowej można pomylić ze stosunkowo niegroźnym zapaleniem spojówek i próbować leczyć się na własną rękę. Jest to bardzo niebezpieczne!
- tęczówka (kolor oczu), w centrum której znajduje się źrenica – średnica źrenicy zmienia się w zależności od ilości światła, a także pod wpływem strachu. Zrąb tęczówki odgrywa rolę w procesach zapalnych.
- ciało rzęskowe – odpowiedzialne jest za wyraźne widzenie z bliska i z daleka, wytwarzanie cieczy wodnistej, czyli substancji wypełniającej przednią komorę oka, oraz jej odpływ. Ciecz wodnista odpowiada za napięcie gałki ocznej, bierze także udział w odżywianiu soczewki i rogówki. Uszkodzenie ciała rzęskowego może prowadzić nawet do zaniku gałki ocznej.
- naczyniówka, która wyścieła twardówkę od wewnątrz. Zadaniem błony naczyniowej jest zaopatrywanie w tlen oraz odżywianie siatkówki.
Objawy zapalenia błony naczyniowej oka
- mocne zaczerwienienie gałki ocznej
- silny ból oka i okolic
- światłowstręt
- łzawienie
- zaburzona ostrość widzenia
- męty
Przyczyny zapalenia błony naczyniowej oka
Zapalenie błony naczyniowej oka (Uveitis, ZBNO) to schorzenie o niejasnym pochodzeniu. Dzieli się je na stany zapalne o podłożu infekcyjnym oraz nieinfekcyjnym, czyli autoimmunologiczne zapalenia błony naczyniowej. Te ostatnie stanowią 70-90% wszystkich zapaleń błony naczyniowej w krajach rozwiniętych.¹
Czynnikami, które mogą wywołać chorobę, mogą też być uogólnione schorzenia:
- reumatoidalne zapalenie stawów
- cukrzyca
- sarkoidoza
- choroby bakteryjne, jak np. gruźlica, kiła
- zakażenie toczące się w pobliżu oczu, np. zapalenie zatok, choroby zębów
- choroby odzwierzęce, pasożytnicze – np. toksoplazmoza, toksokaroza, kryptokokoza
- choroba Crohna
- wrzodziejące zapalenie okrężnicy
- łuszczyca
- półpasiec
- borelioza
- urazy
- uszkodzenia chemiczne
- młodzieńcze zapalenie stawów
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na zapalenie błony naczyniowej:
- zagraniczne podróże – ze względu na kontakt z obcą mikroflorą
- jedzenie surowego mięsa (toksoplazmoza)
- kontakt ze zwierzętami
- narkotyki – stosowane dożylnie zwiększają ryzyko zakażeniem wirusem HIV, a ten z kolei może doprowadzić do grzybiczego zapalenia błony naczyniowej związanego z upośledzeniem odporności
- nieodpowiedzialne życie seksualne – kiła lub HIV mogą być przyczyną choroby
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (IMZS) rozwija się u dzieci poniżej 16 roku życia. W badaniu okulistycznym ukazuje się zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej, którego przebieg może być bardzo różny – od łagodnego do bardzo ciężkiego. Bardzo ważne jest, by co 7 lat od pojawienia się objawów stawowych powtarzać badanie okulistyczne, ponieważ w przypadku tej choroby początek zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej jest zawsze bezobjawowy.
Zapalenie błony naczyniowej oka - odmiany choroby
Ponieważ błona naczyniowa składa się z trzech zasadniczych części, choroba może zaatakować każdą z nich z osobna, lub wszystkie na raz. I tak, wyróżniamy:
W takich schorzeniach, jak: zapalenie stawów, ścięgien, a także w przebiegu różnych chorób kręgosłupa czasem pojawia się także zapalenie błony naczyniowej. Zapaleniu błony naczyniowej często towarzyszy także niewytłumaczalny – jak na razie – ból śródstopia lub ścięgna Achillesa.
Nieleczone zapalenie błony naczyniowej oka może prowadzić do powikłań takich, jak: zaćma, torbielowaty obrzęk plamki, jaskra, odwarstwienie siatkówki, co może powodować nieodwracalną utratę widzenia.
- zapalenie przedniej części błony naczyniowej, czyli tęczówki i części ciała rzęskowego – charakteryzuje się występowaniem większości z wyżej wymienionych objawów, towarzyszyć mu także może obrzęk plamki żółtej.
- zapalenie środkowej części błony naczyniowej, czyli tzw. części płaskiej ciała rzęskowego – zazwyczaj dotyczy tylko jednego oka, a główne objawy tej postaci choroby to męty, obniżenie ostrości widzenia, ale także obrzęk plamki żółtej i nerwu wzrokowego
- zapalenie tylnej części błony naczyniowej, czyli naczyniówki i siatkówki – może być ostre (trwa wtedy ok. 6 tygodni) lub przewlekłe (trwa miesiącami, a nawet latami). Głównymi objawami są także męty i zaburzenia ostrości, ale również ubytki w polu widzenia
- zapalenie wszystkich struktur błony naczyniowej
Zapalenie błony naczyniowej oka – diagnostyka
Badanie z użyciem lampy szczelinowej pozwala w porę zdiagnozować i rozpocząć leczenie zapalenia błony naczyniowej, zanim jeszcze dojdzie do powstania zmian trwale pogarszających ostrość widzenia.
Jednak liczba rozpoznań choroby jest niska. Wielokierunkowe analizy podkreślają, że jednym z powodów niskiej liczby rozpoznań tej choroby może być wiek pacjentów. Ponad 80% chorych placówek okulistycznych to osoby w wieku 50-80 lat, tracące wzrok lub niewidome w wyniku chorób oczu lub takie, u których dysfunkcja wzroku związana jest z wiekiem chorego
Zapalenie błony naczyniowej oka – leczenie
Leczenie ZBNO jest dużym wyzwaniem ze względu na długotrwały proces diagnostyczny i terapeutyczny. Obecnie dostępne metody leczenia pozwalają jednak u większości chorych na zahamowanie choroby, a nawet cofnięcie jej skutków pod warunkiem odpowiednio wcześnie podjętego leczenia i regularnego monitorowania stanu pacjenta.²
Terapia w zapaleniu błony naczyniowej uzależniona jest od stopnia zaawansowania choroby, jej przebiegu, typu, a także od tego, czy towarzyszy ona innej, podstawowej chorobie. Może się zdarzyć tak, że będzie ona prowadzona przez kilku różnych specjalistów równocześnie – np. przez okulistę i nefrologa, przy czym, jeśli przyczyną zapalenia jest inna choroba, leczenie okulistyczne będzie tylko zachowawcze.
W zapaleniu błony naczyniowej często podaje się maści i krople do oczu z kortyzonem lub dodatkowo z lekiem przeciwzapalnym. W zakażeniu bakteryjnym stosuje się antybiotykoterapię, a wirusowym - leki przeciwwirusowe. Jeśli do zapalenia błony naczyniowej prowadzi zaćma, leczeniem może być tylko operacja.
Jednym z powikłań, które mogą się pojawić w następstwie zapalenia błony naczyniowej są zrosty między tęczówką a soczewką, prowadzące do utraty wzroku. By do nich nie dopuścić stosuje się krople rozszerzające źrenice, a w cięższych zapaleniach tęczówki zastrzyki z kortyzonu pod spojówkę lub tabletki z kortyzonem. Tylko wysokie dawki tego leku mogą powstrzymać postępującą utratę wzroku.
Poziom usług okulistycznych w Polsce jest bardzo dobry, porównywalny ze standardami europejskimi, natomiast głównym problemem naszych pacjentów jest dostępność do tych usług, co wiąże się z długim okresem oczekiwania na wizytę u specjalisty. Leczenie zapalenia błony naczyniowej według światowych wytycznych powinno nastąpić zaraz po pojawieniu się pierwszych objawów choroby. Brak podjęcia leczenia lub jego opóźnienie u chorych na zapalenie błony naczyniowej oka prowadzi do nieodwracalnego pogorszenia widzenia, a nawet jego utraty, jako wynik toczącego się zapalenia, jak również rozwijających się w jego przebiegu poważnych miejscowych powikłań. Należy również podkreślić, iż terapia steroidowa, uważana za terapię pierwszego rzutu w leczeniu ZBN również niesie ze sobą szereg działań niepożądanych. W ostatnim czasie w wielu dziedzinach medycyny podkreśla się konieczność wprowadzania tzw. indywidualizacji leczenia. Zastosowanie terapii dopasowanej do potrzeb pacjenta, w tym leczenia biologicznego, pozwala na zmniejszenie dawki i skrócenie czasu leczenia steroidami, minimalizując przy tym ryzyko rozwoju działań niepożądanych oraz przyczyniając się do uzyskania kontroli nad stanem zapalnym.
Źródło:
1. Agnieszka Kubicka-Trząska, Autoimmunologiczne zapalenia błony naczyniowej w: Okulistyka po dyplomie, 2/2016
2. Raport Polskiego Związku Niewidomych, Uveitis (zapalenie, błony naczyniowej oka, ZBNO) z perspektywy pacjenta, Warszawa 2017
Porady eksperta
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-TRZ7-kaJ1-ptSh_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
