Jak rozpoznać bezpłodność? Przyczyny bezpłodności u kobiet i mężczyzn

Bezpłodność jest współcześnie problemem wielu par. Doprowadzać do tego zjawiska mogą rozmaite czynniki. Czasami pewne zaburzenia prowadzące do niemożności zajścia w ciążę dotyczą partnerki, a czasami partnera. Przeczytaj, jakie badania wykonywane są w diagnostyce bezpłodności u kobiet, a jakie u mężczyzn, a także dowiedz się, dlaczego bezpłodność i niepłodność to terminy określające dwa odmienne problemy zdrowotne.

Bezpłodność staje się niestety coraz bardziej rozpowszechniona i zauważają to globalne organizacje zdrowotne. Na problem zwraca uwagę chociażby Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), według której z niepłodnością może zmagać się na całym świecie blisko 50 milionów par. Nie wszystkie jednak osoby ze wspomnianej wyżej grupy walczą z bezpłodnością – problem ten nie jest tym samym, co niepłodność.

Spis treści

1. Bezpłodność a niepłodność
2. Przyczyny bezpłodności
3. Jak rozpoznać bezpłodność?
4. Jak rozpoznać bezpłodność u kobiet?
5. Jak rozpoznać bezpłodność u mężczyzn?
6. Leczenie bezpłodności

Bezpłodność a niepłodność

Niejednokrotnie pojęcia te używane są zamiennie, w praktyce jednak nie oznaczają tego samego. O niepłodności można mówić wtedy, gdy parze nie udaje się spłodzić potomka, pomimo roku starań i regularnego w tym czasie podejmowania kontaktów płciowych, bez stosowania środków antykoncepcyjnych.

Zasada ta dotyczy kobiet poniżej 35. roku życia. U pacjentek, które przekroczyły ten wiek, niepłodność rozpoznawać można już po upływie 6. miesięcy bezowocnych starań o ciążę.

Bezpłodność to natomiast stan, w którym pacjentka lub pacjent nie są zdolni do zostania rodzicem. Możliwe jest więc leczenie niepłodności, bezpłodność jest natomiast nieuleczalna.

Przyczyny bezpłodności

Bezpłodność u kobiet

Przyczyny bezpłodności u kobiet są inne niż przyczyny bezpłodności u mężczyzn. Kobieca bezpłodność wynikać może z:

• zaburzeń owulacji (związanych np. z przedwczesnym wygasaniem czynności jajników, hiperprolaktynemią czy zespołem policystycznych jajników),
• problemów związanych z macicą (takich jak np. endometrioza czy zapalenie narządów miednicy mniejszej),
• ale i z niedrożności jajowodów.

Czasami bezpłodność u kobiet stanowi następstwo leczenia jakichś innych schorzeń. Z takową sytuacją można mieć do czynienia np. u pacjentek, które przebyły radioterapię lub chemioterapię.

Bezpłodność u mężczyzn

Bezpłodność dotyczyć może także mężczyzn. Przyczyną męskiej bezpłodności mogą być zaburzenia dotyczące nasienia (np. w postaci obniżenia ilości plemników w spermie czy osłabienia ich mobilności), które mogą być efektem np. przechorowania świnki.

Niemożność spłodzenia potomka może być związana również z:

• nowotworami jąder,
• żylakami powrózka nasiennego
• czy z chorobami genetycznymi, takimi jak np. zespół Klinefeltera.

Bezpłodność może pojawiać się, podobnie jak u kobiet, w następstwie chemio- czy radioterapii.

Jak rozpoznać bezpłodność?

Diagnostyka niepłodności u kobiet i mężczyzn ma pewne elementy wspólne. Mowa tutaj przede wszystkim o badaniu podmiotowym, czyli wywiadzie lekarskim. Podczas wywiadu padają pytania o ogólny stan zdrowia pacjenta, choroby, na które choruje, oraz które z nich przebył w przeszłości.

Oprócz tego pytania dotyczyć mogą zażywanych leków, stosowanych używek oraz tego, jaki ogólnie jest styl życia pacjenta.

W dalszej kolejności przeprowadzane jest badanie przedmiotowe. U kobiet wykonywane jest ogólne badanie ginekologiczne oraz badanie piersi, u mężczyzn niezbędne jest z kolei dokładne badanie jąder.

Warto tutaj zwrócić uwagę na to, że w diagnostyce niepłodności niezbędne jest badanie nie tylko narządów płciowych, ale tak naprawdę badanie całego organizmu. Konieczne jest chociażby zwrócenie uwagi na ewentualne przejawy zaburzeń hormonalnych (takie jak np. hirsutyzm czy rozstępy).

Jak rozpoznać bezpłodność u kobiet?

Lista badań, która powinna zostać wykonana w diagnostyce bezpłodności u kobiet jest dosyć długa.

Niezbędne są liczne badania hormonalne:

• oznaczane mogą być poziomy estrogenów, FSH oraz LH,
• zlecane bywa często badanie AMH (hormonu antymüllerowskiego), które pozwala określić tzw. rezerwę jajnikową,
• oznaczane bywają również i inne hormony, takie jak np. prolaktyna czy hormony tarczycowe (przede wszystkim TSH, FT4 i FT3).

Wcześniej wspomniano o konieczności wykonania badania ginekologicznego. Obejmuje ono jednak nie tylko badanie fizykalne, ale i badania obrazowe.

Wykorzystywana jest w tym przypadku: 

• ultrasonografia,
• histerosalpingografia (badanie z wykorzystaniem kontrastu, dzięki któremu możliwe jest stwierdzenie m.in. niedrożności jajowodów)
• czy histeroskopia (dzięki której możliwe jest zobrazowanie wnętrza macicy i usunięcie z jej światła ewentualnych zrostów czy polipów).

Czasami w diagnostyce kobiecej bezpłodności zasadne jest przeprowadzenie jeszcze innych badań obrazowych, takich jak np. rezonans magnetyczny jamy brzusznej.

Zlecane bywają również badania genetyczne (np. przy podejrzeniu zespołu Turnera), jak i w badania w kierunku różnych chorób zakaźnych (takich jak np. HIV, wirusowe zapalenie wątroby czy kiła).

Jak rozpoznać bezpłodność u mężczyzn?

Część badań, które są zlecane w diagnostyce męskiej bezpłodności, jest taka sama jak badania wykorzystywane w diagnozowaniu bezpłodności u kobiet. Mowa tutaj chociażby o badaniach genetycznych czy badaniach w kierunku chorób zakaźnych.

U pacjentów z podejrzeniem bezpłodności za najistotniejsze uznaje się jednak badania nasienia, podczas których oceniana jest ilość plemników w nasieniu, jak i ich żywotność czy ruchliwość.

Ważne są również badania hormonalne (szczególnie badania stężeń androgenów we krwi), jak i badania obrazowe (przede wszystkim USG jąder).

W uzasadnionych sytuacjach w diagnostyce bezpłodności u mężczyzn wykorzystywane są bardziej inwazyjne, do których zaliczana jest biopsja jądra.

Zlecana ona bywa zazwyczaj wtedy, gdy w nasieniu pacjenta zostanie stwierdzony całkowity brak plemników oraz wtedy, gdy wyniki wcześniej wykonanych badań (np. hormonalnych, genetycznych i obrazowych) nie umożliwiają stwierdzenia przyczyny bezpłodności.

Leczenie bezpłodności

Bezpłodności, przynajmniej obecnie, medycyna nie jest w stanie wyleczyć. Nie jest to jednak zawsze równoznaczne z tym, że para, w której jedna z osób zmaga się z bezpłodnością, nie będzie mogła nigdy mieć dzieci. Możliwe jest skorzystanie z zapłodnienia pozaustrojowego (zabiegu in vitro).

Czytaj też:

• Bezpłodność – czym jest? Różnice między bezpłodnością a niepłodnością
• Jakie są przyczyny niepłodności kobiet?
• Niepłodność męska: kiedy mężczyzna ma problemy z płodnością