Metamizol – wskazania i bezpieczeństwo stosowania

2020-10-22 13:48

Metamizol (łac. Metamizolum natricum) to wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny stosowany najczęściej jako lek przeciwbólowy. Obecnie lek ten jest bardzo popularny wśród pacjentów. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do stosowania metamizolu? Czy jego przyjmowanie daje jakieś skutki uboczne?

Metamizol – wskazania i bezpieczeństwo stosowania
Autor: Getty Images

Spis treści

  1. Metamizol: zastosowanie
  2. Metamizol: przeciwwskazania
  3. Metamizol: dawkowanie
  4. Metamizol: reakcje na lek
  5. Metamizol: reakcje alergiczne
  6. Metamizol: reakcje alergiczne skórne
  7. Metamizol: reakcje hipotensyjne
  8. Metamizol: interakcje z innymi lekami
  9. Metamizol: podsumowanie

Metamizol po raz pierwszy został otrzymany w niemieckiej firmie Hoechst AG w roku 1920. Do produkcji, a następnie na szerszy rynek trafił w roku 1922. Był dostępny bez recepty do lat 70., do momentu gdy odkryto związane z nim ryzyko wystąpienia agranulocytozy – bardzo niebezpiecznej i niestety potencjalnie śmiertelnej choroby krwi. Nie ma jednak wśród lekarzy porozumienia co do poziomu ryzyka jakie niesie za sobą terapia metamizolem. Jednak w wielu krajach lek ten został albo wycofany całkowicie, albo dosyć radykalnie ograniczono jego dostępność. W Polsce w postaci tabletek przyjmowanych doustnie jest nadal dostępny bez recepty.

Spis treści:

  1. Metamizol: zastosowanie
  2. Metamizol: przeciwwskazania
  3. Metamizol: dawkowanie
  4. Metamizol: reakcje na lek
  5. Metamizol: reakcje alergiczne
  6. Metamizol: reakcje alergiczne skórne
  7. Metamizol: reakcje hipotensyjne
  8. Metamizol: interakcje z innymi lekami
  9. Metamizol: podsumowanie

Metamizol: zastosowanie

Metamizol najczęściej ma formę tabletek, ale dostępny jest również w postaci roztworu do wstrzykiwań (w tej formie jedynie, gdy niemożliwe jest podanie go w tabletkach, a u dzieci - gdy dodatkowo w stan gorączkowy zagraża życiu).

Metamizol stosuje się, gdy takie objawy jak stany gorączkowe i ból różnego pochodzenia nie ustają po przyjęciu innych leków. 

Metamizol: przeciwwskazania

Nie można stosować metamizolu w takich przypadkach jak:

Metamizol należy podawać ze szczególną ostrożnością pacjentom z:

Metamizol: dawkowanie

Stosowanie metamizolu w dużych dawkach lub długotrwale zwiększa niestety ryzyko poważnej choroby jaką jest agranulocytoza, dlatego nie należy go stosować dłużej niż 7 dni. Jeśli zachodzi konieczność długotrwałego stosowania leku, konieczne są regularne wizyty u lekarza i wykonywanie morfologi krwi. W przypadku pojawianie się bólu gardła z owrzodzeniami w jamie ustnej, podwyższonej temperatury ciała, należy odstawić lek. Są to objawy agranulocytozy, wymagające leczenia.

Również w  przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej (np. duszności, obrzęku języka, obrzęku naczynioruchowego, wysypki lub pokrzywki) lek również należy natychmiast odstawić i jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Pacjenci, którzy borykają się z zaburzeniami wątroby i chorobami nerek powinni unikać dużych dawek podawanych przez dłuższy czas, gdyż wydalenie leku i jego metabolitów jest w tych stanach spowolnione, co oznacza że może być on kumulowany w organizmie. Jedynie krótkotrwałe stosowanie nie wymaga zmniejszenia dawki.

Metamizol: reakcje na lek

Sposób, w jaki dany pacjent zareaguje na metamizol jest bardzo różny i zależny od wielu czynników. Znaczenie tutaj mają takie elementy jak:

  • cechy osobnicze
  • czynniki środowiskowe
  • wiek
  • płeć
  • współistniejące choroby
  • jednocześnie przyjmowane substancje - w tym leki ziołowe i suplementy diety

Dlatego też trudno przewidzieć zarówno efekt leczenia metamizolem jak i wystąpienie oraz intensywność skutków ubocznych stosowania leku. Jednak pacjent dla własnego bezpieczeństwa musi być poinformowany o wszelkich zagrożeniach płynących z przyjmowania metamizolu.

Należy zgłosić się do lekarza, jeśli pojawią się objawy dyskrazji krwi, np.:

  • utrzymująca się gorączka
  • krwawienia
  • infekcja
  • krwiaki
  • bladość
  • ogólnie złe samopoczucie

Metamizol: reakcje alergiczne

Po zażyciu metamizolu może dojść także do reakcji uczuleniowej. Pacjent powinien więc mieć świadomość, że w przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej lub anafilaktoidalnej:

  • wysypki czy pokrzywki
  • obrzęku języka
  • duszności
  • obrzęku naczynioruchowego

powinien natychmiast odstawić lek i wezwać pomoc lekarską, gdyż w takim wypadku istnieje poważne zagrożenie życia i tylko szybka reakcja może uchronić przed przykrymi skutkami.

Reakcje anafilaktoidalne mogą pojawić się u pacjentów:

  • z nietolerancją leków przeciwbólowych objawiającą się pokrzywką, obrzękiem naczynioruchowym w szczególności jeśli towarzyszy jej polipowate zapalenie błony śluzowej nosa i zatok
  • z przewlekłą pokrzywką
  • z astmą oskrzelową - szczególnie przy jednoczesnym występowaniu zapalenia zatok przynosowych i polipów w nosie
  • z nietolerancją niektórych barwników lub konserwantów (np. benzoesany)
  • z zespołem astmy analgetycznej
  • z nietolerancją alkoholu objawiającą się kichaniem, łzawieniem oczu i silnym zaczerwienieniem twarzy w reakcji nawet na niewielkie ilości alkoholu

Jeśli ci pacjenci wymagają leczenia metamizolem, musi się to odbywać pod ścisłą kontrolą lekarską.

Metamizol: reakcje alergiczne skórne

Metamizol może powodować zagrażające życiu alergiczne reakcje skórne.

W przypadku zaobserwowania objawów lub oznak TEN lub SJS leczenie metamizolem trzeba możliwie szybko przerwać i nie powinno się go już nigdy ponownie podawać. Pacjentów należy uczulić na oznaki i objawy oraz dokładne kontrolowanie reakcji skórnych, w szczególności w pierwszych tygodniach leczenia. Im pacjent bardziej świadomy, tym jego reakcja będzie szybsza, a i leczenie zdecydowanie łatwiejsze.

Metamizol: reakcje hipotensyjne

Metamizol może powodować także reakcje hipotensyjne. Najczęściej dzieje się tak, gdy lek jest podawany pozajelitowo.

Spadek ciśnienia tętniczego jest najbardziej prawdopodobny u osób:

W takich sytuacjach po podaniu leku należy pacjenta i jego reakcje uważnie obserwować.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia reakcji hipotensyjnych, konieczne może okazać się podjęcie działań zapobiegawczych, np. wyrównanie zaburzeń krążenia lub nawodnienie organizmu.

U pacjentów, u których koniecznie z jakiegoś innego powodu należy unikać obniżenia ciśnienia krwi, np. w przypadku ciężkiej choroby wieńcowej lub istotnych zwężeń naczyń domózgowych, metamizol można stosować tylko w warunkach szpitalnych i pod ścisłą kontrolą.

Metamizol: interakcje z innymi lekami

Przed podjęciem leczenia metamizolem pacjent powinien koniecznie poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich przyjmowanych w tym samym czasie lekach – również tych dostępnych bez recepty. Metamizol wchodzi bowiem w reakcję z następującymi lekami: 

Jednak należy pamiętać, że intensywność interakcji lekowych jest trudna do przewidzenia i zależy ona od wielu czynników.

Ze względu na brak badań na grupie ciężarnych, a tym samym na brak dostatecznych danych, metamizol jest na wszelki wypadek przeciwwskazany u kobiet w ciąży. Pomimo że metamizol jest słabym inhibitorem syntezy prostaglandyn, nie można niestety wykluczyć przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego oraz powikłań okołoporodowych związanych ze zmniejszeniem zdolności płytek krwi matki i dziecka do agregacji, a to stanowi zagrożenie życia i zdrowia zarówno dziecka, jak i matki.

Ze względu na brak badań na grupie ciężarnych, a tym samym na brak dostatecznych danych, metamizol jest na wszelki wypadek przeciwwskazany u kobiet w ciąży. Pomimo że metamizol jest słabym inhibitorem syntezy prostaglandyn, nie można niestety wykluczyć przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego oraz powikłań okołoporodowych związanych ze zmniejszeniem zdolności płytek krwi matki i dziecka do agregacji, a to stanowi zagrożenie życia i zdrowia zarówno dziecka, jak i matki.

Metamizol: podsumowanie

Metamizol, mimo ryzyka wywołania agranulocytozy (jednak mniejszego niż szereg innych współcześnie stosowanych leków – jak np. furosemid), jest nadal lekiem stosunkowo bezpiecznym i dosyć często polecanym przez lekarzy – zwłaszcza w leczeniu bólu okołooperacyjnego lub silnego bólu z gorączką w szpitalnych oddziałach pooperacyjnych i oddziałach intensywnej terapii.

Jednak należy pamiętać, że jak każdy lek i każda substancja chemiczna, również i metamizol może mieć negatywny i trudny do przewidzenia wpływ na organizm, a biorąc pod uwagę, że jest to lek dostępny bez recepty – należy po prostu zachować „zdrowy rozsądek”, a w razie jakichkolwiek wątpliwości poradzić się lekarza lub farmaceuty.

Czytaj też:

AS