Toczeń: przyczyny, objawy i leczenie tocznia

Toczeń to jedna z najbardziej złośliwych chorób. Nadal nie wiadomo co ją wywołuje, wiadomo natomiast, że organizm zaczyna atakować sam siebie, uszkadza nerki, serce, płuca. Nie rozpoznany i źle leczony toczeń doprowadza do niewydolności wielu narządów. Czym jest toczeń rumieniowaty skórny, a czym toczeń układowy? Jakie są objawy tocznia i jak przebiega jego leczenie?

Spis treści

1. Toczeń rumieniowaty - co to za choroba?
2. Toczeń - przyczyny choroby
3. Objawy tocznia
4. Toczeń - rozpoznanie choroby
5. Toczeń - leczenie
6. Toczeń - długość życia chorych

Toczeń rumieniowaty - co to za choroba?

Toczeń rumieniowaty (toczeń rumieniowaty układowy) wciąż pozostaje chorobą nieodkrytą. Mało o nim wiemy. Jednak w głębokim skrócie możemy powiedzieć, że jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy zamiast wspierać organizm w walce z chorobą, sam zaczyna go atakować.

Toczeń - przyczyny choroby

Co wywołuje chorobę? Do chwili obecnej nie wiadomo. Prawdopodobnie specyficzny zapis w genach, który można „obudzić” np. zbyt silną ekspozycją na słońce, przewlekłą infekcją wirusową czy stosowaniem przez długi czas pewnych leków, np. przeciwarytmicznych.

Niektórzy uważają też, że winne mogą być doustne tabletki antykoncepcyjne.

Toczeń dzieli się na:

• toczeń rumieniowaty skórny (zewnętrzny) 
• toczeń rumieniowaty układowy, czyli wewnętrzny (organizm zaczyna uszkadzać kolejne narządy, m.in. nerki, serce, płuca, mózg).

Przeczytaj koniecznie Gruźlica toczniowa skóry

Objawy tocznia

Toczeń potrafi zaatakować w każdym wieku, bez względu na płeć, chociaż znacznie częściej chorują kobiety. Pojawia się na ogół między 20. a 40. rokiem życia.

Toczeń - najczęstsze objawy:

• rumień w kształcie motyla na policzkach
• czerwone, łuszczące się zmiany skórne powodujące bliznowacenie
• bóle stawów, mylone czasem z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
• nadwrażliwość na światło
• owrzodzenia w jamie ustnej
• zapalenie błon surowiczych opłucnej lub osierdzia
• zmiany w nerkach 
• napady drgawek lub psychoza.

Toczeń - rozpoznanie choroby

W przypadku jakiegokolwiek podejrzenia choroby konieczne są specjalistyczne analizy, które pozwalają m.in. wykryć obecność przeciwciał przeciwjądrowych. Lekarz powinien zalecić też badania krwi, skóry, błon śluzowych, oczu, stawów, RTG klatki piersiowej, echo serca, USG jamy brzusznej, a nawet biopsję nerki oraz tomografię.

Wykrycie tocznia jest tak trudne, że Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne opracowało 11 kryteriów  – spełnienie czterech z nich przemawia za rozpoznaniem tocznia.

Rozpoznanie tocznia – kryteria

• rumień twarzy w kształcie motyla (na policzkach)
• rumień krążkowy (czerwone, łuszczące się zmiany skórne powodujące bliznowacenie)
• nadwrażliwość na światło
• owrzodzenia jamy ustnej
• zapalenie lub ból stawów – dotyczące co najmniej dwóch stawów, bez nadżerek w obrazie RTG
• zapalenie błon surowiczych – opłucnej lub osierdzia, stwierdzone w wywiadzie lub w chwili badania
• zmiany w nerkach – utrzymujący się białkomocz powyżej 0,5 g/dobę i/lub obecność wałeczków nerkowych w moczu
• zaburzenia neuropsychiatryczne – napady drgawek lub psychoza (po wykluczeniu przyczyn polekowych, metabolicznych, mocznicy)
• zaburzenia hematologiczne – anemia hemolityczna z retikulocytozą lub limfopenia (poniżej 1500 w 1 mm³), lub leukopenia (poniżej 4000 w 1 mm³), lub trombocytopenia (poniżej 100 000 w 1 mm³)
• zaburzenia immunologiczne
• przeciwciała przeciwjądrowe – w mianie uznanym za nieprawidłowe, badane metodą immunofluorescencji lub inną odpowiednią

U niemal połowy chorych z czasem pojawiają się zmiany w nerkach (obecność białka, czerwonych i białych krwinek oraz wałeczków w moczu). Choroba może doprowadzić do całkowitego ich uszkodzenia i nieodwracalnej niewydolności.

W bardziej zaawansowanym stadium dochodzą drgawki, stany lękowe oraz silna anemia. Niezwykle groźne jest zajęcie układu krążenia. Dochodzi wtedy do zapalenia osierdzia (podwójnej błony obejmującej w postaci dwuściennego worka serce), a nawet samego mięśnia sercowego. Toczeń nie oszczędza też układu oddechowego, prowadząc do przewlekłego zapalenia płuc oraz opłucnej, a przy zajęciu układu nerwowego istnieje nawet ryzyko pewnego stopnia upośledzenia umysłowego.

Toczeń - leczenie

Leczenie tocznia nie jest łatwe. Mimo badań i poszukiwań, nie udało się jeszcze opracować preparatu, który pozwoliłby całkowicie wyleczyć to schorzenie. W terapii wykorzystuje się sterydy, leki pobudzające układ odpornościowy, a także leki przeciwzapalne oraz przeciwmalaryczne. Niekiedy wykonuje się też zabiegi wymiany osocza krwi (tzw. plazmafereza).

Równie ważną rolę jak leczenie farmakologiczne odgrywa psychoterapia i odpowiednie podejście do pacjenta. Wielu z chorych, gdy słyszy diagnozę, jest przerażonych, wydaje im się, że już nic nie jest w stanie ich uratować, że zostaną oszpeceni, upośledzeni fizycznie i umysłowo.

Tymczasem im szybciej udaje się wykryć chorobę i włączyć odpowiednią terapię, tym lepsze rokowania na przyszłość.

Toczeń - długość życia chorych

Statystycznie, pacjenci z toczniem przeżywają minimum 5 lat, ale ponad połowa żyje z chorobą nawet 20 lat i więcej (warunkiem jest oczywiście to, że nie doszło do uszkodzenia narządów wewnętrznych).

Szansą i nadzieją dla chorych są trwające na całym świecie badania mające na celu nie tylko znalezienie cudownego preparatu, który pozwoli pokonać tocznia, ale także szukające odpowiedzi na temat przyczyn tej choroby.