Czy niedoczynność tarczycy daje objawy psychiatryczne?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Niedoczynność tarczycy to powszechne schorzenie endokrynologiczne, które dotyka istotny odsetek społeczeństwa. Jest to choroba o różnorodnym obrazie klinicznym, co sprawia, że nie zawsze jest łatwa do zdiagnozowania. Jakie objawy psychiatryczne mogą wynikać z niedoczynności tarczycy? Co robić w razie ich wystąpienia?

Spis treści

1. Niedoczynność tarczycy - co to za schorzenie?
2. Niedoczynność tarczycy a depresja
3. Niedoczynność tarczycy a zaburzenia lękowe
4. Niedoczynność tarczycy a zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
5. Niedoczynność tarczycy a fobie
6. Niedoczynność tarczycy i uogólnione zaburzenia lękowe
7. Encefalopatia Hashimoto - co to jest?
8. Encefalopatia Hashimoto - objawy kliniczne
9. Niedoczynność tarczycy i zaburzenia psychiatryczne - podsumowanie

Niedoczynność tarczycy - co to za schorzenie?

Istotą niedoczynności tarczycy jest niedobór hormonów produkowanych przez ten gruczoł dokrewny. Mowa tutaj o tyroksynie i trójjodotyroninie, które odgrywają kluczową rolę przede wszystkim w regulacji naszego metabolizmu, ale także w procesach wydzielania innych hormonów - na przykład hormonu wzrostu (czyli somatotropiny), jak i glikokortykosteroidów produkowanych przez nadnercza.

W medycynie najczęściej mamy do czynienia z pierwotną niedoczynnością tarczycy, czyli defektem samej tarczycy. Warto w tym miejscu wspomnieć, że najczęstszą przyczyną pierwotnej niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli schorzenie o podłożu autoimmunologicznym. W celu oceny wydolności tarczycy wykonuje się oznaczenie poziomu jej hormonów we krwi.

Ważne jest również określenie stężenia hormonu TSH - jest to tak zwany hormon tropowy, który odpowiada za pobudzanie tarczycy do produkowania tyroksyny i trójjodotyroniny. TSH (czyli hormon tyreotropowy) produkowany jest przez przysadkę mózgową.

Niedoczynność tarczycy - objawy choroby

Symptomy, które są kojarzone z niedoczynnością tarczycy to przede wszystkim:

• przyrost masy ciała;
• senność i ogólne spowolnienie;
• dokuczliwe uczucie zimna;
• sucha skóra;
• zaparcia;
• zmniejszenie częstości pracy serca (czyli w medycznym nazewnictwie bradykardia);
• zmęczenie i osłabienie.

Można zdecydowanie powiedzieć, że niedoczynność tarczycy to schorzenie wieloukładowe, a jego objawy mogą być naprawdę różnorodne i dotyczyć również naszej psychiki.

Niedoczynność tarczycy a depresja

Jak pokazują doniesienia naukowe, niedoczynność tarczycy (a szczególnie jej autoimmunologiczne zapalenie, czyli choroba Hashimoto) sprzyja wystąpieniu zaburzeń depresyjnych. Przypomnijmy sobie podstawowe objawy, które mogą świadczyć o rozwijającej się depresji. Należy do nich przede wszystkim:

• pogorszenie nastroju;
• utrata zdolności do odczuwania radości (anhedonia);
• utrata zainteresowań;
• zmniejszenie aktywności i wzmożona męczliwość.

Co ważne, niedoczynności tarczycy może towarzyszyć ciężka i oporna na leczenie depresja, nazywana depresją atypową. Charakteryzuje się ona nieco innymi objawami, które obejmują zmienność nastroju, zwiększoną senność oraz wzmożony apetyt.

Depresja w chorobie Hashimoto - przyczyny

Z czego wynika zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych w autoimmunologicznej niedoczynności tarczycy? Jak pokazują publikacje naukowe, mogą być za to odpowiedzialne przeciwciała przeciwtarczycowe, wykrywane u osób cierpiących na chorobę Hashimoto.

W badaniach naukowych dowiedziono, że zwiększony poziom tych przeciwciał koreluje z ryzykiem zachorowania na depresję. Można więc przypuszczać, że przeciwciała te mają znaczenie w patogenezie zaburzeń depresyjnych w przebiegu niedoczynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy może również zwiększać ryzyko wystąpienia depresji poporodowej.

Niedoczynność tarczycy a zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe to częsta przypadłość - uznaje się, że mogą one występować nawet u 10 proc. populacji. Zaburzenia lękowe to stany nazywane niegdyś nerwicami, mające przede wszystkim podłoże emocjonalne. Nerwice często wiąże się z traumatycznymi przeżyciami z przeszłości, w tym dzieciństwa.

Badania dowodzą, że osoby chorujące na niedoczynność tarczycy (przede wszystkim chorobę Hashimoto) częściej, niż inni cierpią na zaburzenia lękowe. Jakie zaburzenia z tej grupy częściej dotykają tych pacjentów?

Niedoczynność tarczycy a zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Zaburzeniem z grupy nerwic, które istotnie częściej występowało u pacjentów z niedoczynnością tarczycy były zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Na obraz kliniczny tej choroby składają się natrętne myśli, które uporczywie nawracają - nazywane są one obsesjami oraz uczucie przymusu wykonywania pewnych czynności - to zjawisko z kolei nazywamy kompulsjami.

Przykładem zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego jest wielokrotne mycie rąk w obawie przed drobnoustrojami. U osób z tym zaburzeniem psychicznym mogą wystąpić nawet uszkodzenia skóry rąk.

Niedoczynność tarczycy a fobie

Kolejne badania, jakie warto przedstawić dotyczą związku pomiędzy chorobą Hashimoto a występowaniem fobii. Mianem fobii nazywamy silny lęk przed kontaktem z danym obiektem lub sytuacją. Pacjent z fobią ma świadomość irracjonalności odczuwanego lęku, jednak nie może zapanować nad tymi emocjami.

Szczególnie rozpowszechnioną fobią jest fobia społeczna, której istotą jest odczuwanie silnego lęku podczas ekspozycji społecznej, czyli na przykład w sytuacji konieczności publicznego wystąpienia. Autoimmunologiczna niedoczynność tarczycy zwiększy ryzyko pojawienia się zaburzeń o charakterze fobii.

Niedoczynność tarczycy i uogólnione zaburzenia lękowe

Na początku tego akapitu warto wyjaśnić sobie czym są uogólnione zaburzenia lękowe. Istotą tego schorzenia jest ciągłe odczuwanie lęku i niepokoju, a także odczuwanie zagrożenia bez uchwytnej przyczyny. Aby rozpoznać tę jednostkę, odczucia te muszą trwać przynajmniej przez 6 miesięcy.

Uogólnionym zaburzeniom lękowym mogą również towarzyszyć objawy ze strony somatycznej - na przykład bóle brzucha, czy odczuwanie bólu w różnych, innych lokalizacjach. Doniesienia naukowe pokazują, że uogólnione zaburzenia lękowe częściej występują u osób dotkniętych autoimmunologiczną niedoczynnością tarczycy.

Encefalopatia Hashimoto - co to jest?

Mianem encefalopatii Hashimoto nazywamy występowanie zaburzeń ze strony układu nerwowego u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Uważa się, że za nieprawidłowości te odpowiadają przeciwciała przeciwtarczycowe, które wykrywane są w płynie mózgowo-rdzeniowym. Zaburzenie to ma więc podłoże autoimmunologiczne i wynika z nieprawidłowości immunologicznych.

Encefalopatia ta częściej występuje u kobiet, a jego przebieg charakteryzuje się okresami zaostrzeń i poprawy stanu klinicznego. Encefalopatia Hashimoto dobrze reaguje na leczenie sterydowe, czyli leczenie wyciszające układ immunologiczny, co podkreśla tylko istotę zaburzeń autoimmunologicznych w patogenezie tego schorzenia.

Encefalopatia Hashimoto - objawy kliniczne

Jakie objawy towarzyszą encefalopatii Hashimoto? Należy wymienić w tym miejscu przede wszystkim:

• zaburzenia świadomości - czyli zaburzenia odbierania bodźców, pochodzących ze środowiska, jak i zaburzenia odbierania własnej osoby;
• zaburzenia funkcji poznawczych - na przykład zaburzenia koncentracji czy zaburzenia pamięci;
• epizody udaropodobne - mogą mieć przykładowo postać porażenia mięśni po jednej stronie ciała czy zaburzeń czucia;
• ogniskowe zaburzenia neurologiczne - ich przykładem są zaburzenia widzenia;
• drżenia;
• napady padaczkowe;
• zaburzenia mowy;
• zmiany zachowania;
• psychozy - mogą wystąpić omamy, czyli nieprawidłowe odbieranie bodźców zmysłowych, ale również urojenia, czyli obecność myśli o nieprawidłowej treści. Przykładem urojeń, które mogą występować w przebiegu encefalopatii Hashimoto, są urojenia prześladowcze - pacjent jest wówczas przekonany, że np. ktoś go śledzi i chce mu zaszkodzić;
• zmiany osobowości;
• bezsenność lub nasilona senność;
• osłabienie i nasilone zmęczenie.

Niedoczynność tarczycy i zaburzenia psychiatryczne - podsumowanie

Podsumowując, osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy są bardziej narażone na występowanie zaburzeń psychicznych. Z tego względu endokrynolodzy, jak i lekarze rodzinni sprawujący opiekę nad tymi pacjentami powinni być wyczuleni na możliwość wystąpienia takich zaburzeń. Wyrównanie gospodarki hormonalnej, czyli osiągnięcie prawidłowych wartości hormonów tarczycy we krwi nie oznacza, że taki pacjent nie jest już narażony na możliwość pojawienia się zaburzenia psychicznego.

W przypadku podejrzenia choroby psychicznej warto przekonać pacjenta do konsultacji psychiatrycznej i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. Zaburzenia psychiatryczne istotnie obniżają jakość życia pacjentów, dlatego tym bardziej warto szybko rozpocząć odpowiednie leczenie.

Nie zawsze konieczna będzie terapia z wykorzystaniem leków, gdyż w wielu przypadkach - na przykład w sytuacji zaburzeń lękowych, wystarczającym leczeniem jest zazwyczaj psychoterapia.

O autorze

lek. Katarzyna Banaszczyk

Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Aktualnie realizuje lekarski staż podyplomowy. Autorka artykułów naukowych oraz wielu artykułów edukacyjnych, których celem jest rozpowszechnianie wiedzy medycznej.

lek. Katarzyna Banaszczyk