Chłoniaki żołądka - przyczyny, objawy, leczenie

Chłoniaki żołądka dzielimy na chłoniaki pierwotne żołądka i chłoniaki wtórne żołądka. Najczęściej diagnozuje się pozawęzłowe chłoniaki nieziarnicze typu MALT o niskim stopniu złośliwości. Jakie są przyczyny pojawienia się chłoniaka żołądka i jakie objawy daje ten nowotwór? Jak przebiega leczenie onkologiczne i jakie są rokowania?

Spis treści

1. Chłoniak żołądka typu MALT - częstość występowania
2. Chłoniak żołądka typu MALT - przyczyny zachorowania
3. Chłoniak żołądka typu MALT - lokalizacja
4. Chłoniak żołądka typu MALT - objawy kliniczne
5. Chłoniak żołądka typu MALT - diagnostyka i rozpoznanie
6. Chłoniak żołądka typu MALT - gastroskopia
7. Chłoniak żołądka typu MALT - leczenie
8. Chłoniak żołądka typu MALT - kontrola po leczeniu
9. Chłoniak żołądka typu MALT - rokowanie

Chłoniaki żołądka stanowią drugą co do częstości występowania chorobę nowotworową w jego obrębie (najczęstszym nowotworem żołądka jest rak). Jednocześnie żołądek jest najczęstszą lokalizacją chłoniaków spośród narządów całego przewodu pokarmowego człowieka.

Pierwotnie ognisko choroby może być zlokalizowane w samym żołądku (chłoniaki pierwotne żołądka), bądź w innym narządzie, a żołądek obejmować wtórnie (chłoniaki wtórne żołądka).

Nowotwory tkanki chłonnej wywodzą się z dwóch rodzajów komórek, limfocytów B (około 85%) oraz limfocytów T (około 15%). W zależności od rodzaju charakteryzują się wysokim bądź niskim stopniem złośliwości, dlatego tak ważne jest określenie dokładnego typu nowotworu przed wprowadzeniem terapii.

Najczęściej diagnozowanymi chłoniakami żołądka są pozawęzłowe chłoniaki nieziarnicze typu MALT (ang. mucose associated lymphatic tissue, MALT-lymphoma = MALToma) o niskim stopniu złośliwości.

Nowotwory te w ponad 80% przypadków wywodzą się z tkanki limfatycznej związanej z błoną śluzową żołądka, w której znajdują się zmienione, poliklonalne limfocyty B. Kluczową rolę w rozwoju schorzenia pełni zakażenie bakterią Helicobacter pylori.

Chłoniak żołądka typu MALT - częstość występowania

Chłoniaki pierwotnie zlokalizowane w żołądku występują rzadko, stanowią około 2% wszystkich chłoniaków i 15% nowotworów żołądka. Chorują głównie osoby dorosłe, zwłaszcza po 60. roku życia. W literaturze opisuje się, że chłoniak żołądka typu MALT wykrywany jest u 0,7/100 000 osób/rok.

Chłoniak żołądka typu MALT - przyczyny zachorowania

Dowiedziono, iż jedną z przyczyn, która znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na chłoniaka żołądka typu MALT jest przewlekłe zakażenie bakterią Helicobacter pylori.

Wywołuje ona chroniczne zapalenie błony śluzowej żołądka z naciekiem limfocytowym. U części chorych obciążonych chłoniakami MALT stwierdza się translokację t(11,18) w wyniku której powstaje gen fuzyjny AP12-MLT, a także translokację t(1,14).

Natomiast chłoniaki pierwotnie zlokalizowane w żołądku, wywodzące się z limfocytów T (EALT, ang. enteropathy-associated T-cell lymphoma) są często opisywane u chorych cierpiących na enteropatię zależną od glutenu, czyli celiakię.

Chłoniak żołądka typu MALT - lokalizacja

Chłoniaki żołądka typu MALT najczęściej zlokalizowane są w części przedodźwiernikowej żołądka, sporadycznie mogą być obserwowane w jego trzonie bądź dnie.

Chłoniak żołądka typu MALT - objawy kliniczne

Dolegliwości zgłaszane przez pacjentów w początkowej fazie choroby nie są specyficzne. Chorzy skarżą się głównie na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, brak apetytu, uczucie nudności, odbijanie, a także ból i dyskomfort zlokalizowane w nadbrzuszu środkowym.

Wraz z zaawansowaniem choroby nowotworowej pacjenci zaobserwować mogą:

• wydalanie smolistych stolców, które wynikają z krwawienia do przewodu pokarmowego. W takim przypadku należy pilnie zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który zbada pacjenta i skieruje na dalszą diagnostykę
• łatwe męczenie się, brak energii, zawroty głowy, które często świadczyć mogą o niedokrwistości spowodowanej przewlekłym krwawieniem z guza nowotworowego;
• stany podgorączkowe, gorączkę, nocne poty i niezamierzoną utratę masy ciała, jednak zdarzają się one rzadko i nie należą do głównych przyczyn zgłaszania się do lekarza rodzinnego.

Chłoniak żołądka typu MALT - diagnostyka i rozpoznanie

Badaniem z wyboru wykorzystywanym do diagnostyki chłoniaka żołądka jest gastroskopia. Polega ona na obejrzeniu górnego odcinka przewodu pokarmowego przy pomocy specjalistycznego sprzętu, endoskopu.

W trakcie badania istnieje możliwość pobrania wycinków zmienionej makroskopowo błony śluzowej żołądka do badania histopatologicznego.

Najczęściej uwidocznione zostaje niewielkie owrzodzenie, nadżerka lub polip, których fragmenty pobierane są specjalnymi kleszczykami, ale nierzadko obserwuje się sytuację w której makroskopowych zmian błony śluzowej nie ma.

Warto zaznaczyć, że według standardów należy pobrać do badania minimum 8 wycinków ze zmiany podejrzanej o nowotworzenie. Uzyskany materiał przesyłany jest do pracowni patomorfologii, gdzie lekarz specjalista patomorfolog dokonuje oceny struktury tkanki pod mikroskopem. Określa on, czy toczy się w niej proces nowotworowy, jaki jest to typ choroby, a także jej stopień zaawansowania patologicznego.

W trakcie obrazowych badań kontrolnych, np. tomografii komputerowej brzucha, można przypadkowo wykryć pogrubienie ściany żołądka, jednakże na podstawie samego obrazu radiologicznego nie ma możliwości ustalenia jednoznacznego rozpoznania.

Typowo chłoniaki są dobrze odgraniczone od otaczających tkanek i ich nie naciekają. W takich przypadkach niezbędne jest pogłębienie diagnostyki o gastroskopię z pobraniem bioptatów do badania histopatologicznego.

Celem oceny stopnia zaawansowania klinicznego choroby nowotworowej wskazanie jest wykonanie badań obrazowych, tomografii komputerowej jamy brzusznej, klatki piersiowej oraz miednicy. Umożliwiają one ocenę guza pierwotnego, naciekanie okolicznych tkanek oraz zajęcie regionalnych węzłów chłonnych.

Chłoniak żołądka typu MALT - gastroskopia

Endoskopowe badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego może być wykonane w trybie ambulatoryjnym. Przed badaniem pacjent powinien pozostać na czczo minimum 6-8 godzin, a rano w dniu badania przyjąć wszystkie stale stosowane leki, popijając niewielką ilością wody (za wyjątkiem leków hipoglikemizujących oraz leków zakrzepowych - ich zażycie powinno być wcześniej skonsultowane z lekarzem).

Warto zaznaczyć, że przed przystąpieniem do badania pacjent musi wyrazić na nie pisemną zgodę, jej brak jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do jego wykonania. Gastroskopię rozpoczyna się od miejscowego znieczulenia tylnej ściany gardła chorego roztworem lidokainy, a w niektórych przypadkach zastosować można także leki uspokajające.

Pacjent w trakcie badania powinien leżeć na lewym boku. Endoskop, czyli specjalistyczny, giętki sprzęt do wykonywania gastroskopii zakończony kamerą i własnym źródłem światła, umieszcza się w przewodzie pokarmowym pacjenta. Na ekranie monitora ogląda się obraz wewnętrznych ścian przełyku, żołądka i dwunastnicy oraz strukturę wyścielającej je błony śluzowej.

Ze zmian podejrzanych o proces chorobowy lub nowotworzenie lekarz może pobrać wycinki przy pomocy specjalnych kleszczyków i przekazać pobrany materiał do badania histopatologicznego. Ponadto, fragment błony śluzowej żołądka można pobrać celem wykonania testu urazowego na obecność bakterii Helicobacter pylori.

Badanie gastroskopowe jest nieprzyjemne, ale w większości przypadków nie sprawia pacjentowi bólu, trwa około 15-20 minut. Po zakończeniu badania pierwszy posiłek można przyjąć po upływie około 2 godzin, w przeciwnym razie może dojść do zakrztuszenia się płynem lub pokarmem, po tym czasie znieczulenie miejscowe powinno przestać działać.

Chłoniak żołądka typu MALT - leczenie

Najczęstszą terapią chłoniaka żołądka typu MALT są farmakoterapia, obejmująca eradykację zakażenia bakterią Helicobacter pylori, radioterapia, a także immuno- lub chemioterapia.

Eradykacja Helicobacter pylori

Skuteczna eradykacja zakażenia stanowi często pierwszą i jedyną metodę terapii, ponieważ może doprowadzić do ustąpienia klinicznego i histologicznego chłoniaka żołądka. Zaobserwowano cofanie się zmian chorobowych po wyleczeniu infekcji u około 60% leczonych.

Eradykacja bakterii Helicobacter pylori polega na jednoczasowym włączeniu kombinacji kilku leków, zazwyczaj inhibitora pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol, esomeprazol), antybiotyków (spośród klarytromycyny, metronidazolu, amoksycyliny oraz tetracykliny), a także bizmutu.

Schemat zastosowanej terapii zależy od odsetka szczepów H.pylori opornych na dane leki w określonych szerokościach geograficznych.

Istnieją 3 główne i najczęściej stosowane schematy terapii:

• Terapia poczwórna, opierająca się na jednoczesnym podawaniu przez 10 dni inhibitora pompy protonowej, preparatu zawierającego cytrynian potasowo-bizmutowy, metronidazolu oraz tetracykliny. Wybierana jest przez lekarzy w krajach z wysokim odsetkiem bakterii H. pylori opornych na klarytromycynę.
• Terapia sekwencyjna, polegająca na podawaniu choremu przez 5 dni inhibitora pompy protonowej oraz amoksycyliny, a przez kolejne dni inhibitora pompy protonowej oraz metronidazolu i klarytromycyny.
• Leczenie równoczesne, polegające na podawaniu pacjentowi przez 10 dni inhibitora pompy protonowej oraz 3 antybiotyków, amoksycyliny, klarytromycyny oraz metronidazolu.
• Terapia potrójna, polegająca na podawaniu przez 7 dni inhibitora pompy protonowej i klarytromycyny oraz jednego z dwóch antybiotyków, metronidazolu lub amoksycyliny.

Aby ocenić skuteczność eradykacji bakterii H. pylori, należy wykonywać kontrolą gastroskopię z pobraniem wycinków błony śluzowej żołądka (celem wykonania testu ureazowego), co około 6 miesięcy.

Radioterapia

Radioterapia wykorzystywana jest do leczenia chłoniaka żołądka u chorych niezakażonych bakterią Helicobacter pylori, a także jako uzupełnienie terapii po nieskutecznej eradykacji zakażenia oraz wspomagająco po resekcji żołądka.

Przeczytaj też: Co wiesz o radioterapii? Fakty i mity, które warto znać

Immuno- i chemioterapia

Rodzaj podawanej chemioterapii zależy od typu histologicznego chłoniaka. Leczenie zabiegowe nie jest wykorzystywane rutynowo. Zabiegi operacyjne przeprowadza się najczęściej w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta, np. podczas masywnego krwawienia ze zmiany nowotworowej w żołądku czy perforacji przewodu pokarmowego. Przy braku reakcji i efektów leczenia niezabiegowego, zalecana jest resekcja żołądka i uzupełniająca radioterapia.

Chłoniak żołądka typu MALT - kontrola po leczeniu

Pacjenci poddani leczeniu chłoniaka żołądka typu MALT powinni pozostać pod ścisłą kontrolą lekarską i wykonywać zalecane badania, zwłaszcza gastroskopowe. Przez pierwsze 2 lata po ukończonej terapii badania, w trakcie których pobierane będą wycinki błony śluzowej żołądka do badania histopatologicznego oraz ocena zakażenia bakterią Helicobacter pylori, wykonywane powinny być co pół roku, później rzadziej, średnio co 1 do 1,5 roku.

Chłoniak żołądka typu MALT - rokowanie

Chłoniak żołądka typu MALT jest chorobą nowotworową o stosunkowo dobrym rokowaniu, 10-letnie przeżycie jest zależne od stopnia uzyskanej remisji choroby i wynosi 50-80%.

Jaka to choroba?

Pytanie 1 z 12

Co dolega temu dziecku?

Atypowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atypiczne zapalenie skóry

Dalej