Ropień mózgu: przyczyny, objawy, leczenie

Ropień mózgu to ogniskowe zapalenie mózgu, które zdarza się rzadko, ale jest bardzo niebezpieczne. Przyczyną jego pojawienia się są zwykle infekcje bakteryjne, toczące się w innych organach. Jakie są objawy ropnia mózgu i jak przebiega jego leczenie?

Spis treści

1. Ropień mózgu: przyczyny
2. Ropień mózgu: objawy
3. Ropień mózgu: diagnostyka
4. Ropień mózgu: leczenie

Ropień mózgu powstaje, gdy na skutek infekcji wywołanej najczęściej przez bakterie (np. paciorkowce, Haemophilus, pałeczka ropy błękitnej - Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus viridans, gronkowiec złocisty - Staphylococcus aureus), grzyby (Candida, Cryptococcus neoformans, Aspergillus) lub pierwotniaki (u chorych na AIDS - Toxoplasma gondi) dochodzi w mózgu do stanu zapalnego i rozpadu tkanek, które w postaci płynu (ropy) ulegają otorbieniu.

Ropień mózgu: przyczyny

Ropień to zwykle powikłanie infekcji bakteryjnej, grzybiczej bądź pierwotniakowej. Patogeny te dostają się do mózgu albo z krwią, albo wywołany przez nie stan zapalny np. zatok, powoduje zniszczenie kości oddzielających mózg od chorych tkanek.

U dzieci i niemowląt ropień mózgu może rozwinąć się w przebiegu siniczych wad serca lub wad naczyniowych obejmujących krążenie płucne.

Zdarza się również, że ropień powstaje na skutek przedostania się do mózgu patogenów w wyniku otwartego urazu czaszkowo-mózgowego lub złamania kości czaszki. Najczęstsze choroby, które mogą przyczynić się do powstania ropnia mózgu to:

• przewlekłe zapalenie zatok przynosowych
• zapalenie ucha środkowego
• infekcja dróg oddechowych
• próchnica zębów, stany zapalne w obrębie jamy ustnej (ropień zęba, zapalenie przyzębia), zabiegi stomatologiczne (ekstrakcja czy leczenie kanałowe zęba)
• zapalenie wyrostka sutkowatego
• urazy głowy
• zakażenie pooperacyjne
• sepsa
• ropień płuca
• rozstrzenie oskrzeli
• infekcyjne zapalenie wsierdzia

Powstaniu ropnia mózgu sprzyja obniżona odporność w przebiegu AIDS, immunosupresja po przeszczepie, chemioterapia, a także sterydoterapia.

Niezwykle istotne jest zlokalizowanie pierwotnego ogniska infekcji i jego wyleczenie.

Jeśli ropień jest mały (poniżej 3 cm średnicy) podejmuje się niekiedy próbę leczenia wyłącznie farmakologicznego - przez wiele tygodni podaje się antybiotyki, kontrolując wielkość ropnia w badaniach obrazowych. Zdaniem specjalistów ta procedura jest skuteczna tylko wtedy, gdy leczenie zostało rozpoczęte przed uformowaniem się grubej torebki ropnia, czas trwania objawów był krótszy niż 2 tygodnie oraz gdy w ciągu 7 dni od rozpoczęcia leczenia widoczne jest ustępowanie objawów. Jeśli te warunki nie są spełnione, konieczny jest zabieg chirurgiczny. Podczas operacji, jeśli nie jest możliwe usunięcie ropnia w całości, odsysa się jedynie płynną zawartość, pozostawiając torebkę, by nie rozprzestrzeniać infekcji. Wykonanie badania bakteriologicznego zawartości ropnia pozwala precyzyjniej dobrać leki.

Ropień mózgu: objawy

Objawy, które powoduje ropień mózgu można podzielić na trzy grupy: 1. objawy wywołane przez wzrost ciśnienia śródczaszkowego na skutek ucisku ropnia na struktury mózgu:

• bóle głowy - tępe i rozlane
• nudności
• wymioty
• dezorientacja
• tarcza zastoinowa - obrzęk tarczy nerwu wzrokowego należy do późnych objawów ropnia mózgu

2. objawy wywołane przez infekcję

• gorączka
• zmęczenie

3. objawy wynikające z uszkodzenia mózgu - ich rodzaj zależy od tego, gdzie umiejscowiony jest ropień:

• niedowład połowiczy
• zaburzenia czucia
• zaburzenia mowy
• napady padaczkowe

Należy przy tym pamiętać, że jeśli nie doszło jednocześnie do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, to pierwszym objawem może być nie gorączka, a od razu zaburzenia neurologiczne np. napad padaczkowy.

Ropień mózgu: diagnostyka

Przy stawianiu diagnozy bierze się pod uwagę informacje uzyskane w wywiadzie lekarskim oraz wyniki tomografii komputerowej - po 4-5 dniach trwania stanu zapalnego ropień daje obraz pierścienia otaczającego ciemniejszy obszar. Badanie krwi wykazuje podwyższony poziom krwinek białych i białka C-reaktywnego (CRP) oraz wysoki odczyn Biernackiego (OB).

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego nie pozwala stwierdzić zmian typowych dla ropnia mózgu, poza tym pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego (punkcja kręgosłupa) nie jest wskazane, gdyż obniżenie ciśnienia śródczaszkowego może prowadzić do wgłobienia mózgu. Posiewy mikrobiologiczne krwi i płynu są z reguły ujemne - patogen odpowiedzialny za wystąpienie zmian w mózgu można wyhodować jedynie z materiału pobranego bezpośrednio z ropnia.

Ropień mózgu: leczenie

Leczenie ropnia polega na podawaniu antybiotyków i, w większości przypadków, na jego nakłuciu i opróżnieniu, by obniżyć ciśnienie śródczaszkowe.