7 chorób, które mogą powrócić, jeśli przestaniemy się szczepić

Działania ruchów antyszczepionkowych coraz silniej oddziałują na nasze społeczeństwo i zmniejszają jego zaufanie do nauki i jej osiągnięć. To właśnie dzięki szczepieniom ochronnym nie borykamy się obecnie z problemem odry i jej powikłań, a także z gruźlicą, zagrażającą szczególnie dzieciom do trzeciego roku życia. Jakie jeszcze choroby mogą powrócić, gdy przestaniemy się szczepić?

Spis treści

1. Odra
2. Gruźlica
3. Polio (choroba Heinego-Medina)
4. Błonica - czyli choroba nazywana dyfterytem
5. Różyczka
6. Krztusiec (koklusz)
7. Tężec

Odra

Powrót tej choroby zakaźnej niestety powoli staje się faktem. W 2019 odnotowano w Polsce 1492 przypadki zachorowania na odrę, a jeszcze w 2005 roku było to tylko 13 przypadków.

Bez wątpienia jest to efekt działań ruchów antyszczepionkowych i dezinformacji medialnej, z jaką borykamy się już od dłuższego czasu. Odra to schorzenie wywoływane przez wirusy i cechujące się ogromną zakaźnością - bliską 100%.

Odra - objawy choroby

Okres wylęgania, czyli czas, jaki upływa od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby to zazwyczaj 10-12 dni. Główne objawy odry to przede wszystkim:

• w początkowym okresie - wysoka gorączka, kaszel (typowo suchy), nieżyt nosa, zapalenie spojówek wraz z towarzyszącym światłowstrętem,
• charakterystyczne plamki Koplika - czyli grudki o szarobiałym zabarwieniu, zlokalizowane na błonie śluzowej jamy ustnej, na wysokości zębów przedtrzonowych,
• wysypka na skórze - typowo przyjmująca postać plam i grudek,
• rzadziej biegunka, powiększenie węzłów chłonnych.

Odra - powikłania

Odra to choroba, które może wiązać się z wystąpieniem wielu powikłań, a należą do nich:

• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie płuc,
• zapalenie mózgu,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• utrata wzroku na skutek zapalenia nerwu wzrokowego,
• podostre stwardniające zapalenie mózgu - wyjątkowo poważne i groźne powikłanie neurologiczne, kończące się zgonem. Jego częstość jest większa w przypadku zachorowania na odrę w wieku poniżej 2. roku życia.

Odra - szczepienie

W Polsce szczepienie dzieci przeciwko odrze jest obowiązkowe. Pełny, dwudawkowy schemat szczepienia pozwala na uzyskanie 100% skuteczności.

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, szczepienie przeciwko odrze jest skojarzone ze szczepieniem przeciwko śwince i różyczce. Pierwsza dawka powinna być przyjęta w 13.–15. miesiącu życia zaś druga - w 6. roku życia.

Gruźlica

To kolejna choroba zakaźna, która wywoływana jest przez bakterie z grupy Mycobacterium tuberculosis complex.

Jak wygląda sytuacja epidemiologiczna gruźlicy w Polsce? W 2019 roku w naszym kraju odnotowano 5321 zachorowań na gruźlicę, czyli dokładnie o 166 przypadków mniej niż w roku 2018 i, co ciekawe, o 2188 przypadków mniej, niż w roku 2010, co z pewnością jest pozytywną informacją.

Jednak ciągle należy pamiętać o szczepieniu przeciwko gruźlicy, tym bardziej w czasach, gdzie migracje społeczne osiągają coraz większe nasilenie.

Gruźlica - powikłania i ciężka postać choroby

Choć gruźlica jest kojarzona przede wszystkim z układem oddechowym i płucami, to należy mieć świadomość, że schorzenie to może uszkadzać również inne narządy. Wyróżniamy bowiem inne postacie gruźlicy (poza postacią płucną), do których należy m.in.:

• gruźlica ośrodkowego układu nerwowego - m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ta postać gruźlicy może objawiać się niedowładami, zaburzeniami równowagi, zaburzeniami świadomości i drgawkami.
• gruźlica kości i stawów,
• gruźlica układu pokarmowego,
• gruźlica układu moczowo-płciowego,
• gruźlica szpiku kostnego.

Należy mieć świadomość, że gruźlica może zająć tak naprawdę każdy narząd organizmu człowieka.

Gruźlica - szczepienie

Na gruźlicę i jej następstwa narażone są najbardziej dzieci do 3. roku życia, dlatego tak ważne jest wczesne uodpornienie dziecka przeciwko tej chorobie zakaźnej. Szczepionka przeciwko gruźlicy podawana jest w pierwszej dobie życia noworodka i nie jest konieczne podawanie kolejnych dawek w późniejszym okresie. Jest to szczepionka żywa (zawiera pozbawione zjadliwości bakterie) i podawana jest śródskórnie.

Polio (choroba Heinego-Medina)

Ta choroba zakaźna bywa nazywana również nagminnym porażeniem dziecięcym i jest wywoływana przez wirusy. Dzięki wprowadzeniu szczepień ochronnych przeciwko polio, już na początku dwudziestego wieku udało się wyeliminować zachorowania w Europie i uznano kontynent europejski za obszar wolny od tej choroby. Ostatnie zachorowanie na polio miało miejsce w naszym kraju w 1984 roku.

Polio - szczepionka przeciwko chorobie Heinego-Medina

To schorzenie zakaźne może wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań neurologicznych, takich jak:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zaburzenia połykania,
• zapalenie mózgu,
• zatrzymanie moczu,
• porażenie mięśni oddechowych, predysponujące zapalenia płuc i niewydolności oddechowej,
• trwałe kalectwo i niepełnosprawność - co wynika m.in. z uszkodzenia komórek motorycznych rogów przednich rdzenia kręgowego, prowadzącego do porażeń wiotkich mięśni. Porażenia mogą dotyczyć nawet czterech kończyn i skutkować inwalidztwem dziecka.

Przed powikłaniami zachorowania na polio chroni nas obowiązkowe w naszym kraju szczepienie ochronne. Szczepionkę przeciwko polio podaje się w schemacie czterodawkowym:

• w 3.-4. miesiącu życia,
• w 5.-6. m.ż.,
• w 16.-18. m.ż.,
• w 6. roku życia.

Błonica - czyli choroba nazywana dyfterytem

Jest to choroba zakaźna wywoływana przez bakterię - maczugowca błonicy. Bakteria ta kolonizuje między innymi okolice w obrębie gardła, krtani i jamy nosowej.

W tych miejscach powoduje ona martwicę tkanek, co objawia się pojawieniem się szarawych pseudobłon rzekomych, co w połączeniu z obrzękiem szyi może grozić niewydolnością oddechową i zgonem dziecka.

Błonica - szczepionka

Przed masowymi szczepieniami, schorzenie to było przyczyną licznych epidemii i wielu zgonów wśród dzieci - w latach pięćdziesiątych XX wieku w Polsce odnotowywano około 40 000 przypadków zachorowań i 3 000 zgonów rocznie. Zmieniło się to znacznie w 1954 roku po wprowadzeniu powszechnych szczepień przeciwko błonicy. Aktualnie na naszym kontynencie odnotowuje się w ciągu roku około 20-30 przypadków błonicy.

Aby uniknąć powikłań tej groźnej choroby zakaźnej, wystarczy skorzystać z obowiązkowego szczepienia. W Polsce stosuje się szczepionkę skojarzoną przeciwko błonicy, krztuścowi oraz tężcowi. Przyjęcie tej szczepionki pozwala na uzyskanie ochrony przeciwko trzem groźnym chorobom zakaźnym.

Szczepionkę skojarzoną przeciwko błonicy, krztuścowi i tężcowi podaje się łącznie w schemacie 4-dawkowym w 2 miesiącu życia, następnie w 3.-4. m.ż., 5.-6. i 16.-18. miesiącu życia. Stosuje się również dawkę przypominającą w 6. roku życia.

Różyczka

Jest to schorzenie zakaźne wywoływane przez wirusa różyczki. Okres wylęgania tej choroby wynosi typowo od 14 do 21 dni. Do powikłań, które mogą towarzyszyć różyczce należy przede wszystkim:

• zapalenie stawów,
• małopłytkowość - czyli spadek liczby płytek krwi,
• zapalenie mózgu - występujące rzadko i na szczęście charakteryzujące się niską śmiertelnością,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie nerwu wzrokowego.

Należy pamiętać, że różyczka jest chorobą niezwykle groźną dla płodu - zakażenie różyczką w pierwszych tygodniach ciąży może doprowadzić nawet do obumarcia płodu i poronienia.

Co więcej, różyczka w ciąży może spowodować wystąpienie różnorodnych wad u płodu, do których należy m.in.:

• wady serca i dużych naczyń,
• wady wzroku,
• wady słuchu.
• deformacje kości.

Różyczka - szczepienie ochronne

Aby chronić siebie i płód przed różyczką należy zaplanować szczepienie odpowiednio wcześnie przed ciążą, ponieważ szczepionka przeciwko tej chorobie należy do szczepionek żywych. Schemat obowiązkowego szczepienia został przedstawiony w podpunkcie dotyczącym odry, gdyż są to razem ze szczepionką przeciwko śwince - szczepionki skojarzone.

Krztusiec (koklusz)

Jest to choroba zakaźna atakująca przede wszystkim układ oddechowy, wywoływana przez bakterię - pałeczkę krztuśca. Krztusiec jest najbardziej niebezpieczny dla niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym, które nie mają jeszcze w pełni wykształconego układu odpornościowego.

Typowe objawy krztuśca to:

• stany podgorączkowe,
• suchy, męczący, napadowy kaszel, który w swoich dźwiękach przypomina „pianie”
• oraz wymioty.

Powikłania krztuśca, jakie mogą wystąpić u najmłodszych dzieci to przede wszystkim:

• bezdechy,
• zapalenie płuc,
• encefalopatia - czyli trwałe uszkodzenie mózgu, wynikające z niedotlenienia ośrodkowego układu mózgowego.

U nastolatków możemy mieć natomiast do czynienia z:

• zapalenie płuc,
• drgawki,
• nietrzymanie moczu,
• złamania żeber.

Krztusiec - szczepienie ochronne

Szczepionka przeciwko krztuścowi jest skojarzona ze szczepionką przeciwko tężcowi i błonicy. Warto mieć świadomość, że szczepionka pełnokomórkowa daje odporność przeciwko krztuścowi na około 10-12 lat.

Sposobem na podtrzymanie odporności są dawki przypominające, które powinny być podawane z częstością, co 10 lat. Takie dawki przypominające zaleca się przede wszystkim:

• osobom starszym,
• kobietą w ciąży,
• osobom z otoczenia niemowląt i noworodków.

Tężec

Jest to choroba zakaźna groźna przede wszystkim dla układu nerwowego człowieka. Jej przyczyną jest działanie toksyny tężcowej, produkowanej przez bakterię - laseczkę tężca. Toksyna ta prowadzi do niekontrolowanego wzrostu napięcia mięśni szkieletowych. Do zakażenia może dojść nawet na skutek zabrudzenia glebą niewielkiego skaleczenia - laseczki tężca bytują w glebie, a także przewodzie pokarmowym wielu zwierząt.

Postać uogólniona tężca wiąże się z wystąpieniem objawów wynikających z narastającej sztywności mięśniowej, takich jak:

• szczękościsk,
• zaburzenia połykania,
• wygięcie kręgosłupa w łuk, co wynika z nasilonego napięcia mięśni grzbietu - takie napięcie może spowodować nawet złamania w obrębie kręgosłupa,
• napadowe skurcze mięśni kończyn i innych części ciała,
• skurcz przepony, prowadzący do istotnych zaburzeń oddychania, skurcze mięśni oddechowych mogą doprowadzić nawet do niewydolności oddechowej.

Przyczyną zgonu w tężcu są zaburzenia funkcjonowania wegetatywnego układu nerwowego, które prowadzą do:

• istotnego wahania ciśnienia tętniczego,
• zaburzeń rytmu serca
• i nagłego zatrzymania krążenia.

Tężec - szczepionka

Szczepienie ochronne przeciwko tężcowi u dzieci jest szczepieniem skojarzonym ze szczepionką przeciwko błonicy i krztuścowi, co zostało przedstawione już w powyższych akapitach. Wszystkim dorosłym zaleca się przyjęcie dawek przypominających w odstępie, co 10 lat.

Podsumowując, zdecydowanie nie warto rezygnować z bezpłatnych w naszym kraju, obowiązkowych szczepień ochronnych. To przecież dzięki powszechnym szczepieniom ochronnym nie mamy obecnie do czynienia z epidemiami błonicy, powikłaniami gruźlicy, czy niepełnosprawnościami, spowodowanym przez chorobę Heinego-Medina.

Czytaj też:

• Kalendarz szczepień 2021. Szczepienia obowiązkowe na rok 2021
• Szczepionki skojarzone (wieloskładnikowe, poliwalentne)

Autor

lek. Katarzyna Banaszczyk

Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Aktualnie realizuje lekarski staż podyplomowy. Autorka artykułów naukowych oraz wielu artykułów edukacyjnych, których celem jest rozpowszechnianie wiedzy medycznej.

Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Aktualnie realizuje lekarski staż podyplomowy. Autorka artykułów naukowych oraz wielu artykułów edukacyjnych, których celem jest rozpowszechnianie wiedzy medycznej.

lek. Katarzyna Banaszczyk