Angina może być groźniejsza niż myślisz. Nieuleczane zmiany zachowania to dopiero początek

Angina - choroba wieku dziecięcego, którą prawie każde dziecko na jakimś etapie musi przejść. Wydawałoby się, że jest to zwykła infekcja, która - choć niezbyt przyjemna - nie pozostawia trwałych skutków. To błąd! Choroby wywołane przez paciorkowce mogą skutkować poważnymi powikłaniami neurologicznymi i dosłownie "zabrać" dziecko, jakie znaliśmy przed chorobą, zmieniając je diametralnie i powodując regres.

Zespół PANDAS - co to jest, przyczyny 

Zespół PANDAS to w skrócie autoimmunologiczny pediatryczny zespół zaburzeń neuropsychiatrycznych po infekcji Streptococcus - z angielskiego "pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infection". Zwykle pojawia się u dzieci w wieku ok. 3 lat. Rzadziej - później, nawet w okresie dojrzewania.

Przyczyną wystąpienia zespołu PANDAS jest zarażenie bakteriami - paciorkowcami grupy A. Są odpowiedzialne za infekcje gardła i nosa, ale mogą także powodować schorzenia skórne. Oznacza to, że pozornie zwykła infekcja u dziecka może prowadzić do poważnych powikłań w sferze psychicznej oraz wpływać na zmiany w zachowaniu. Bo tak właśnie objawia się zespół PANDAS.

Według ustaleń naukowców, mechanizm powstawania zespołu PANDAS polega na atakowaniu komórek nerwowych przez własne przeciwciała. Antygeny znajdujące się w ścianie komórkowej niektórych paciorkowców przypominają pewne białka występujące w sercu, mózgu czy stawach.

To skutkuje tym, że organizm rozpoznaje swoje własne tkanki jako wrogie i atakuje je. Przeciwciała mogą skoncentrować się na rejonach mózgu, które są odpowiedzialne m.in. za ruchy i zachowanie człowieka.

Wciąż brakuje jednak badań, które jednoznacznie potwierdziłyby, że stan zapalny wywołany przez paciorkowce ma bezpośredni wpływ na komórki nerwowe i w rezultacie na zachowanie chorego w przyszłości. W dwóch obszernych badaniach przeprowadzonych w Danii oraz na Tajwanie wykazano, że zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne oraz tiki częściej występowały u dzieci po przebytej anginie ropnej lub innych infekcjach dróg oddechowych wywołanych paciorkowcami. 

Zarażenie paciorkowcami można potwierdzić poprzez pobranie wymazu z gardła. Infekcji najczęściej towarzyszy gorączka, ból gardła, bóle stawów i mięśni, a badania laboratoryjne wykazują wysokie CRP.

Zmiany zachowania dziecka po infekcji

Poza literatura fachową, na forach internetowych i portalach społecznościowych, można znaleźć liczne wpisy rodziców i opiekunów, którzy dostrzegli znaczące zmiany w zachowaniu dzieci po przebytej infekcji.

Dzieci, które wcześniej rozwijały się zdrowo, prawidłowo funkcjonowały i były aktywne wśród rówieśników, nagle stawały się wycofane, płaczliwe, a nawet agresywne. Te zmiany w zachowaniu stanowią typowe objawy zespołu PANDAS i odgrywają kluczową rolę w diagnozowaniu tej choroby. 

Kryteria rozpoznawania zespołu PANDAS zostały ustalone w 1998 roku. Nowe kryteria i wytyczne dotyczące zespołu PANDAS zostały opracowane przez National Institute of Mental Health w 2012 roku, a następnie poddane aktualizacji w 2017 roku.

• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
• początek objawów w dzieciństwie, po ukończonym trzecim roku życia lub później
• potwierdzenie przebytej infekcji bakteryjnej spowodowanej paciorkowcem.
• dzieci nagle stają się emocjonalnie niestabilne
• tiki, czyli mimowolne ruchy, nad którymi dziecko nie jest w stanie zapanować
• inne symptomy obejmują zmiany w zachowaniu, takie jak płaczliwość, nerwowość, łatwe wpadanie w złość, a także skłonności do zachowań agresywnych i autoagresywnych
• bezsenność, problemy ze snem stanowią kolejne spektrum objawów, obejmujące trudności z zasypianiem, częste pobudki oraz zaburzenia rytmu okołodobowego
• zaburzenia odżywiania, manifestujące się nagłym spadkiem apetytu lub wybiórczością pokarmową
• w trakcie przebiegu zespołu PANDAS u dzieci dochodzi do regresu rozwojowego, co oznacza utratę już zdobytych umiejętności
• problemy z pamięcią, trudności w samodzielnym jedzeniu oraz utrata zdolności samodzielnej zabawy i regulacji emocji
• nagłe wybuchy złości, płaczliwość, a także agresję skierowaną zarówno wobec opiekunów, jak i rówieśników

Zespół PANDAS - leczenie

Leczenie zespołu PANDAS obejmuje kilka obszarów, skupiając się przede wszystkim na łagodzeniu objawów układu nerwowego. Wymaga to opieki psychiatrycznej i stosowania leków na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, stany depresyjne oraz tiki.

Często używane są inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI). W ostrej fazie choroby, lekarz może zdecydować się na antybiotykoterapię, łagodzącą objawy. Badania wykazały potencjalne korzyści z plazmaferezy i dożylnej immunoglobuliny, które mogą zahamować objawy na okres nawet do roku i zmniejszyć ich nasilenie w dalszym czasie nawet o 50%.

Ponieważ zespół PANDAS nie jest w pełni uleczalny, zaleca się również psychoterapię, zwłaszcza terapię poznawczo-behawioralną. Pomaga ona chorym radzić sobie z kompulsjami, czyli powtarzającymi się zachowaniami mającymi na celu ulżenie napięciu emocjonalnemu wywołanemu natrętnymi myślami.

Katarzyna Głuszak, redaktorka