To szczepienie jest popularne wśród dorosłych, ale są wątpliwości, jeśli się zranisz. Kluczowe 18 miesięcy

Weryfikacja

Autor: Paulina Front, farmaceutka

Jeśli skaleczysz się i zabrudzisz ranę, w wielu przypadkach standardowym postępowaniem lekarza jest podanie antytoksyny przeciwtężcowej. Sytuacja jednak wygląda inaczej w przypadku osób, które w ciągu ostatnich 18 miesięcy szczepiły się przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi. Pamiętasz datę swojego szczepienia?

• Osoby szczepione przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, które ulegną zranieniu, powinny poinformować lekarza o dacie szczepienia, ponieważ może to wpłynąć na decyzję o podaniu antytoksyny przeciwtężcowej.
• Zgodnie z wytycznymi WHO i CDC, jeśli od szczepienia minęło mniej niż 18 miesięcy, lekarz może zrezygnować z podania antytoksyny w przypadku czystych ran, aby nie osłabić odpowiedzi immunologicznej na szczepionkę.
• W przypadku ran brudnych i głębokich u osób szczepionych niedawno, decyzja o podaniu antytoksyny powinna być dobrze przemyślana, biorąc pod uwagę korzyści i ryzyko, a w przypadku osób szczepionych dawniej, lekarz oceni potrzebę podania dawki przypominającej szczepionki lub antytoksyny.
• Zarówno WHO, jak i CDC podkreślają, że kluczowe jest właściwe oczyszczenie i pielęgnacja ran, ocena ryzyka zakażenia tężcem oraz ustalenie statusu szczepienia pacjenta, aby podjąć odpowiednie kroki profilaktyczne.

Szczepiłeś się przeciw krztuścowi? Musisz to wiedzieć

W ostatnim czasie coraz więcej osób w Polsce decyduje się na skojarzoną szczepionkę przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, głównie w związku ze wzrostem zachorowań na krztusiec (koklusz) i pojedynczymi przypadkami błonicy.

Rosnąca świadomość znaczenia szczepień przypominających to ważny krok w kierunku ochrony zdrowia publicznego, ale warto wiedzieć, jak ta sytuacja wpływa na postępowanie w przypadku zranień i ryzyka zakażenia się tężcem.

Standardowym postępowaniem po zranieniu, które niesie ryzyko zakażenia tężcem (np. głęboka, zanieczyszczona rana) jest podanie antytoksyny przeciwtężcowej. Antytoksyna ta neutralizuje toksynę tężcową, zapobiegając rozwojowi choroby. Jednak, jak się okazuje, w przypadku osób szczepionych sprawa nie jest tak oczywista.

Przez jaki czas nie stosuje się antytoksyny po szczepieniu?

Farmaceuci zwracają uwagę, że osoby zaszczepione przeciwko tężcowi powinny unikać podawania antytoksyny przeciwtężcowej przez określony czas po szczepieniu.

Farmaceutka Paulina Front, w rozmowie z "Poradnikiem Zdrowie", powołując się na wytyczne WHO i CDC, zaleca odczekanie 18 miesięcy od szczepienia przed podaniem antytoksyny w przypadku zranienia.

Trudno właściwie powiedzieć, dlaczego ta wiedza nie jest powszechna.

Dlaczego trzeba odczekać?

Zbyt wczesne podanie antytoksyny po szczepieniu może prowadzić do osłabienia odpowiedzi immunologicznej organizmu na szczepionkę. Szczepionka pobudza układ odpornościowy do wytwarzania własnych przeciwciał, które zapewniają długotrwałą ochronę. Podanie gotowych przeciwciał (antytoksyny) może zahamować ten proces i skrócić okres ochrony poszczepiennej.

W efekcie organizm może wytworzyć mniej własnych przeciwciał, co skróci okres ochrony poszczepiennej i może przyczynić się do większej podatności na zakażenie w stosunku do innych zaszczepionych.

Te szczepienia trzeba powtarzać, jeśli chcesz ochrony

Zobacz galerię 5 zdjęć

Szczepienie przeciw tężcowi: Jak się zachować w przypadku zranienia?

Przede wszystkim powiedz lekarzowi, że byłeś szczepiony przeciwko tężcowi i podaj datę szczepienia (tak, dotyczy to szczepionek skojarzonych).

Lekarz może zweryfikować tę informację w elektronicznej bazie szczepień (szczepienia nieobowiązkowe są tam rejestrowane).

Lekarz, biorąc pod uwagę twój status szczepienia i rodzaj rany, podejmie decyzję o dalszym postępowaniu.

Jeśli minęło mniej niż 18 miesięcy od szczepienia:

Lekarz może zrezygnować z podania antytoksyny, jeśli rana jest czysta i nie niesie dużego ryzyka zakażenia. W przypadku ran brudnych i głębokich decyzja o podaniu antytoksyny powinna być dobrze przemyślana, z uwzględnieniem potencjalnych korzyści i ryzyka.

Jeśli minęło więcej niż 18 miesięcy od szczepienia:

Postępowanie zależy od rodzaju rany i historii szczepień. Lekarz może zalecić podanie dawki przypominającej szczepionki lub antytoksyny, w zależności od sytuacji.

Wytyczne WHO i CDC: kluczowe informacje

Wytyczne WHO i CDC w zakresie postępowania w przypadku zranienia osoby szczepionej przeciw tężcowi są niemal bliźniacze. Zarówno Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), jak i Centra Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) podkreślają, że najlepszą metodą zapobiegania tężcowi są szczepienia oraz odpowiednia pielęgnacja ran.

Najważniejsze punkty wytycznych:

• Ocena rany: Należy ocenić rodzaj rany i ryzyko zakażenia tężcem. Rany czyste i drobne nie stanowią dużego zagrożenia, natomiast rany brudne, głębokie, zawierające martwicze tkanki lub zanieczyszczone ziemią, kałem lub śliną niosą większe ryzyko.
• Ocena statusu szczepienia: Należy ustalić, czy pacjent jest zaszczepiony przeciwko tężcowi, kiedy otrzymał ostatnią dawkę szczepionki i czy ukończył pełny cykl szczepień.
• Szczepienie zalecane: Szczepienie jest zalecane osobom nieszczepionym, z niekompletnym cyklem szczepień oraz osobom z kompletnym cyklem szczepień, które otrzymały ostatnią dawkę szczepionki ponad 10 lat temu (w przypadku ran czystych i drobnych) lub ponad 5 lat temu (w przypadku ran brudnych i głębokich).
• Antytoksyna przeciwtężcowa (TIG): TIG zawiera przeciwciała przeciwko toksynie tężcowej i zapewnia krótkotrwałą ochronę. Jest wskazana w przypadku ran brudnych i głębokich u osób nieszczepionych, z niekompletnym cyklem szczepień lub z nieznaną historią szczepień.
• Pielęgnacja ran: Wszystkie rany należy oczyścić, usunąć zanieczyszczenia i martwicze tkanki.

Eliza Dolecka

Paulina Front, farmaceutka