Dezorientacja: przyczyny, objawy i leczenie dezorientacji

Dezorientacja dotyczyć może utraty świadomości co do miejsca, w którym się znajdujemy, ale i być związana z zaburzeniami dotyczącymi poczucia własnej tożsamości. Do dezorientacji prowadzić mogą problemy psychiatryczne, ale i szereg różnych schorzeń organicznych. Wystąpienie dezorientacji powinno stanowić powód zgłoszenia się do lekarza – czasami bywa ona bowiem pierwszym objawem poważnych schorzeń, wśród których można wymienić nowotwory ośrodkowego układu nerwowego czy zaburzenia otępienne.

Dezorientacja to, jak sama nazwa wskazuje, zaburzenie orientacji. Z kolei samą orientację (inaczej świadomość) podzielić można na orientację autopsychiczną oraz orientację allopsychiczną. Orientacja autopsychiczna związana jest bezpośrednio z samym pacjentem i polega na tym, że dana osoba wie np. kim jest, jak się nazywa i ile ma lat. Nieco szersza jest orientacja allopsychiczna, ponieważ wiąże się z całym otoczeniem pacjenta. Zorientowany allopsychicznie człowiek wie, w jakim miejscu aktualnie się znajduje, zna właściwą datę i potrafi poprawnie określić porę roku. Inny podział wyróżnia natomiast zaburzenia orientacji co do czasu, miejsca oraz własnej tożsamości – zazwyczaj w przebiegu różnych patologii jako pierwsze pojawiają się zaburzenia co do odczuwania czasu.

Dezorientacja rzadko jest jedynym problemem doświadczającego jej pacjenta. Zazwyczaj towarzyszą jej inne dolegliwości, takie jak np.:

Dezorientacja może dotyczyć różnych aspektów życia, stan ten może występuje u dzieci i dorosłych.

• pobudzenie psychoruchowe,
• zaburzenia psychotyczne (jak omamy czy urojenia),
• splątanie,
• zaburzenia koncentracji i uwagi.

Ocena orientacji stanowi jeden z podstawowych elementów rutynowego badania psychiatrycznego. Jej ocena wchodzi w skład m.in. badania Mini-Mental State Examination (MMSE), które służy jako test przesiewowy do wykrywania zaburzeń funkcji poznawczych. Dezorientacja zdecydowanie nie jest jednak zjawiskiem, z którym styczność mają wyłącznie psychiatrzy – prowadzić do niej może tak wiele stanów, że spotkać zdezorientowanego pacjenta może dosłownie każdy lekarz.

Przyczyny dezorientacji

Jako jedne z najczęstszych przyczyn dezorientacji wymienia się zaburzenia świadomości w postaci majaczenia oraz różnego typu zaburzenia otępienne (np. chorobę Alzheimera). Wśród innych możliwych przyczyn dezorientacji wymienić można:

• zatrucia (np. lekami, alkoholem, narkotykami czy tlenkiem węgla);
• infekcje (jak zapalenie mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych);
• wstrząsy (szczególnie wstrząs septyczny);
• zaburzenia elektrolitowe;
• odwodnienie;
• choroby neurologiczne (np. nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, udar mózgu czy napady padaczkowe);
• zaburzenia endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy lub nadczynność tarczycy);
• gorączkę;
• niedotlenienie;
• hipotermię;
• marskość lub niewydolność wątroby;
• zespół Reye'a;
• nieprawidłowy poziom glukozy we krwi (dezorientacja możliwa jest zarówno przy hipoglikemii, jak i przy hiperglikemii);
• hipotonię ortostatyczną (spadek ciśnienia tętniczego krwi po przyjęciu pozycji stojącej);
• niewydolność nerek;
• amnezję;
• schorzenia psychiatryczne (jak zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości czy zaburzenia urojeniowe).

Bardzo krótko trwające stany dezorientacji występować mogą okresowo u każdego człowieka, nawet wśród osób zdrowych. Zaburzeń orientacji można bowiem przejściowo doświadczać np. po wybudzeniu się z wyjątkowo głębokiego snu.

lek. Tomasz Nęcki