Jest mylona z astmą, a to trzecia najczęstsza przyczyna zgonów na świecie. Na te objawy warto zwrócić uwagę

POChP - trzecia najczęstsza przyczyna zgonów na świecie

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) pozostaje trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na świecie – ustępuje jedynie chorobom sercowo-naczyniowym oraz nowotworom. Mimo to wiedza o niej wciąż jest znikoma. Zaledwie 3 proc. Polaków potrafi rozszyfrować nazwę choroby, a aż 97 proc. nie wie, co kryje się pod skrótem. Jednym z działań podnoszących świadomość jest Światowy Dzień POChP, obchodzony dzięki inicjatywie Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD). 

Sonda uliczna obnaża skalę niewiedzy

Badanie zrealizowane w ramach kampanii „Wdech. Wydech. POChP – bo każdy oddech ma znaczenie” potwierdza, że wiedza o tej chorobie jest w społeczeństwie niezwykle niska. Większość uczestników sondy nie potrafiła poprawnie rozszyfrować skrótu POChP, a samo słowo „obturacyjna” było im kompletnie obce.

Choć choroba kojarzona jest głównie z paleniem papierosów, znacznie rzadziej łączona jest z zanieczyszczeniem powietrza, a kluczowe badanie – spirometria – pozostaje prawie nieznane.

– To w dużej mierze wynika z braku odpowiedniej edukacji zdrowotnej, a być może też z powodu samej nazwy choroby. Dla laika może się wydawać skomplikowana, trudna. Każdy wie, co to udar, zawał… – komentuje prof. Paweł Śliwiński, kier. II Kliniki Chorób Płuc w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.

Jak POChP niszczy płuca? Objawy

POChP to przewlekła, postępująca choroba, która uszkadza płuca i stopniowo ogranicza możliwość swobodnego oddychania. W Polsce dotyczy nawet 2 milionów osób i jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów po 40. roku życia. Problem w tym, że często bywa diagnozowana dopiero wtedy, gdy jest już zaawansowana.

W przebiegu choroby płuca tracą elastyczność, a pęcherzyki płucne ulegają zniszczeniu. Ściany dróg oddechowych grubieją, są objęte przewlekłym stanem zapalnym, a dodatkowo odkłada się w nich gęsty śluz utrudniający przepływ powietrza.

Typowe objawy to:

• przewlekły kaszel (często z odkrztuszaniem),
• duszność nawet przy niewielkim wysiłku,
• świszczący oddech
• ucisk w klatce piersiowej.

Zmiany zachodzące w płucach są nieodwracalne, dlatego choroba wymaga stałego, systematycznego leczenia. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest spirometria – pozwala ocenić ilość i szybkość wydychanego powietrza i potwierdzić obecność obturacji.

Dwa oblicza choroby: różowi dmuchacze i sini sapacze

Choć dziś mówimy o POChP jako jednej jednostce chorobowej, kryje ona w sobie dwa schorzenia: rozedmę płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli. Do 1964 roku traktowano je oddzielnie – dopiero później połączono je w jedną kategorię ze względu na wspólne czynniki ryzyka (przede wszystkim palenie papierosów) i podobny mechanizm ograniczania pojemności płuc.

Różnice jednak są wyraźne: rozedma dotyczy pęcherzyków płucnych i bywa określana jako przypadłość „pink puffers” – różowych dmuchaczy. Z kolei przewlekłe zapalenie oskrzeli to tzw. „blue bloaters”, czyli sini sapacze. Obie choroby mają charakter zapalny, ale przebiegają innymi torami, dlatego coraz więcej ekspertów uważa, że powinno się je wyraźnie różnicować.

Oprócz palenia tytoniu na rozwój POChP wpływają również smog, pyły, spaliny, a także wieloletnia ekspozycja na związki chemiczne. U części chorych rolę odgrywają predyspozycje genetyczne oraz naturalne starzenie się organizmu.

Wczesne rozpoznanie i leczenie to większa skuteczność

Choć POChP jest chorobą postępującą, nowoczesne leczenie pozwala zahamować jej rozwój i ograniczyć ryzyko zaostrzeń. Najlepsze efekty daje szybkie rozpoczęcie terapii – już przy pierwszych objawach lub bezpośrednio po postawieniu diagnozy.

Celem leczenia jest nie tylko łagodzenie dolegliwości, ale także poprawa jakości życia, wydolności fizycznej i zmniejszenie ryzyka przedwczesnego zgonu. Podstawą terapii są leki wziewne rozszerzające oskrzela, a w niektórych przypadkach dodaje się lek przeciwzapalny. Dostępne są także inhalatory trójskładnikowe, ułatwiające systematyczne przyjmowanie leków i zmniejszające liczbę zaostrzeń.

W cięższych etapach choroby stosuje się również glikokortykosteroidy, antybiotyki i tlenoterapię domową.

Jak odróżnić POChP od astmy? 

Wiele osób myli objawy POChP z astmą, co może prowadzić do opóźnienia prawidłowej diagnozy i leczenia. Choć obie choroby dotyczą dróg oddechowych i objawiają się dusznością, kaszlem czy świszczącym oddechem, różnią się mechanizmem i przebiegiem. Astma często ma podłoże alergiczne, jej objawy bywają zmienne i ustępują po podaniu leków rozszerzających oskrzela, natomiast POChP charakteryzuje się trwałym i postępującym ograniczeniem przepływu powietrza. Kluczowe jest wykonanie spirometrii, która pozwala na precyzyjne rozróżnienie tych schorzeń i wdrożenie odpowiedniej terapii. Warto pamiętać, że astma najczęściej (choć nie zawsze) ujawnia się w dzieciństwie lub u młodych dorosłych. POChP to choroba, która rozwija się latami i diagnozuje się ją zazwyczaj u osób po 40. roku życia.

Jak odróżnić zwykły kaszel od kaszlu wywołanego przez POChP?

Wielu ludzi bagatelizuje przewlekły kaszel, tłumacząc go paleniem, przeziębieniem czy alergią. Kluczową różnicą w przypadku POChP jest to, że kaszel jest uporczywy, często z towarzyszącym odkrztuszaniem wydzieliny, a jego nasilenie z czasem rośnie. Nie ustępuje po typowych lekach na przeziębienie czy sezonowych alergiach. Jeśli kaszel trwa dłużej niż 8 tygodni, szczególnie u osób z czynnikami ryzyka, takimi jak palenie papierosów czy ekspozycja na zanieczyszczenia, powinien być sygnałem do pilnej konsultacji z lekarzem i wykonania spirometrii. 

Pierwszy lek biologiczny dla chorych z zapaleniem typu 2

Mimo że fundamentem terapii POChP pozostają leki wziewne, u części pacjentów choroba rozwija się w przebiegu zapalenia typu 2 – związanego z podwyższoną liczbą eozynofili. To właśnie dla tej grupy przełomem stało się wprowadzenie pierwszego leku biologicznego przeciw POChP.

Preparat blokuje receptor dla interleukiny 4 i 13, zmniejszając aktywność eozynocytów – kluczowego elementu zapalenia typu 2. Efektem jest redukcja liczby zaostrzeń, szczególnie u pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby.

Nowe wytyczne GOLD i dalszy rozwój terapii

– Kolejne zmiany to nowe wytyczne , jakie już pojawiły się w najnowszym raporcie GOLD – Global Initiative for Chronic Obstructiwe Lung Disease – mówi prof. Śliwiński. – Zmiany dotyczą m. in. złagodzenia kryteriów – mniejsza liczna zaostrzeń w wywiadzie, mniejsza liczba eozynocytów w morfologii krwi), przy których można będzie stosować w leczeniu podtrzymującym steroidy wziewne. Zapewne pojawi się też drugi lek biologiczny, blokujący receptory dla interleukiny 5, ale chorych z częstymi zaostrzeniami.

Zaostrzenia – najniebezpieczniejszy etap POChP

Zaostrzenie to nagłe pogorszenie objawów: zwiększona duszność, silniejszy kaszel, zmiana ilości lub koloru wydzieliny. Takie epizody są największym zagrożeniem w przebiegu choroby. Łagodne i umiarkowane można leczyć w POZ, jednak ciężkie często wymagają hospitalizacji i mogą prowadzić do poważnych powikłań, również kardiologicznych.

Najczęściej zaostrzenia trwają 7–10 dni, ale ich skutki są trwałe – każdy epizod obniża wydolność płuc na stałe. Objawy mogą wynikać z infekcji wirusowych, zapalenia oskrzeli czy przeziębienia, a szczególnie niebezpieczny jest sezon jesienno-zimowy.

Dlaczego tak mało wiemy o POChP? 

Niska świadomość społeczna na temat POChP, mimo jej alarmującej skali, może wynikać z tego, że choroba jest silnie kojarzona z paleniem tytoniu, co często prowadzi do stygmatyzacji pacjentów i niechęci do mówienia o swoim problemie. To jednak nie jedyna przyczyna. Zrozumienie, że POChP dotyka również osoby niepalące, narażone na smog czy pyły, jest kluczowe dla zwiększenia otwartości i wczesnego diagnozowania.

Oprócz regularnych wizyt u pulmonologa, warto poszukać wsparcia w organizacjach pacjenckich. W Polsce działają stowarzyszenia, które pomagają pacjentom z chorobami płuc, dostarczając praktycznych wskazówek dotyczących codziennego życia z POChP, a także informując o dostępnych programach rehabilitacyjnych czy możliwościach uzyskania pomocy w walce z nałogiem tytoniowym.