Odmian padaczki jest blisko 70 i jej ataki przebiegają różnie

Padaczka (epilepsja) kojarzona jest z wyprężeniem ciała, drgawkami, utratą przytomności. Odmian padaczki jest blisko 70 i jej ataki przebiegają różnie - czasem prawie niezauważalnie. 400 tys. chorych na padaczkę Polaków próbuje żyć normalnie. Większości się to udaje. Jakie są przyczyny i objawy padaczki? Jak przebiega leczenie epilepsji?

Spis treści

1. Padaczka (epilepsja): przyczyny
2. Padaczka - objawy
3. Napady padaczki (epilepsji): rodzaje
4. Napad padaczki (epilepsji): przyczyny
5. Stan padaczkowy
6. Zespoły padaczkowe
7. Padaczka (epilepsja): diagnostyka
8. Padaczka (epilepsja): leczenie

Padaczka (epilepsja) to choroba neurologiczna. Polega na tym, że chwilowo zostają zaburzone funkcje grupy neuronów (komórek nerwowych) skupionych w określonej części mózgu, czyli w tzw. ognisku padaczkowym, co doprowadza do wystąpienia napadu.

Padaczka zawsze była uważana za schorzenie tajemnicze. Ponieważ i dziś trudno jest ją prawidłowo zdiagnozować, a leczenie nie zawsze bywa skuteczne - padaczka budzi niepokój chorych i ich otoczenia.

Normalnie neurony przekazują sobie informacje za pomocą impulsów elektrycznych. Kiedy jednak komórki nerwowe są nadmiernie pobudzone, dochodzi do zakłóceń w przekazywaniu impulsów i do wyładowania.

To tak, jakby w instalacji elektrycznej nastąpiło spięcie, które ogranicza się do niewielkiego obszaru i znika lub rozszerza się na cały mózg.

Grupa neuronów odpowiedzialnych za napady padaczki jest w swej budowie taka sama jak inne, zdrowe, ma tylko "popsute" właściwości bioelektryczne. I dlatego dochodzi do wyładowań. Mogą one rozpoczynać się w różnych częściach mózgu, zwykle jednak dzieje się to w płacie skroniowym lub czołowym, rzadziej w ciemieniowym i potylicznym.

Padaczka - objawy

Objawy padaczki kojarzą się przede wszystkim z drgawkami i utratą przytomności, ale nie jest to do końca prawda.

Prawie 60 procent napadów padaczkowych to napady drgawkowe, z czego 2/3 to napady ogniskowe, a 1/3 uogólnione.

Napady bezdrgawkowe stanowią pozostałe 40 procent wszystkich napadów padaczki.

W przypadku napadu grand mal, czyli napadu toniczno-klonicznego następują:

• utrata przytomności
• wyprężenie ciała
• następnie drgawki
• sinica
• "piana z ust"
• przygryzienie języka
• niekiedy bezwiedne oddanie moczu.

Tego typu napad padaczkowy trwa zwykle od kilkunastu sekund do 3 minut. Po napadzie chory odczuwa zmęczenie i senność, ból mięśni i ból głowy.

Przed wystąpieniem napadu niektórzy chorzy odczuwają lęk, nieprzyjemny zapach lub smak, słyszą muzykę. Takie zjawisko nazywane jest aurą.

Objawy napadu mioklonicznego to zazwyczaj drgawki kończyn górnych, rzadziej dolnych, bez utraty świadomości. Osobna grupa napadów padaczkowych to napady nieświadomości, występujące częściej u dzieci. Chory nie reaguje na kierowane do niego słowa, jest "nieobecny", po kilku, kilkunastu sekundach wraca do wykonywanej poprzednio czynności.

W trakcie napadu częściowego złożonego pacjent nie nawiązuje kontaktu przez około 2-3 minuty, najczęściej ma otwarte oczy, mogą występować tak zwane automatyzmy, czyli czynności wykonywane automatycznie (np. mlaskanie, przełykanie śliny, skubanie ubrania, rozpinanie guzików).

Należy również pamiętać, że około 6 procent napadów wywoływane jest przez czynniki zewnętrzne, np. migające światła czy nagłe dźwięki.

U 13 procent osób z padaczką może po napadzie wystąpić porażenie Todda (porażenie połowicze, samoistnie ustępujące i nie wymagające leczenia), które według niektórych autorów zwiększa ryzyko wystąpienia kolejnego napadu padaczki.

Polskie dane szacunkowe wskazują, że z padaczką żyje około 400 tysięcy osób, przy czym co roku 50 do 70 osób na 100 000 dowiaduje się, że ma padaczkę, a aż 75 procent z nich to dzieci i młodzież do 19 roku życia.

Padaczka: przyczyny

Epilepsja może się ujawnić w każdym wieku, ale najczęściej rozpoczyna się przed 20. rokiem życia.

Padaczka jest najczęstszą chorobą neurologiczną wieku dziecięcego. Około 75% rozpoznań przypada na okres od urodzenia do 19 roku życia.

Padaczka w jednakowym stopniu dotyczy obu płci. Niestety, przyczynę padaczki udaje się ustalić u niespełna połowy chorych. Może ona być np. wynikiem uszkodzenia mózgu jeszcze w okresie życia płodowego lub w czasie nieprawidłowego porodu czy tuż po nim.

W dzieciństwie wśród przyczyn wystąpienia padaczki wyróżnia się przede wszystkim niedotlenienie okołoporodowe i mózgowe porażenie dziecięce, choroby genetyczne i wrodzone, neuroinfekcje, hipoglikemię i urazy głowy.

U dorosłych najczęstszą przyczyną pojawienia się padaczki są urazy głowy, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, stwardnienie rozsiane, stwardnienie hipokampa i malforacje naczyniowe.

Padaczka u osoby starszej spowodowana może być przez udar mózgu, guz mózgu, uraz mózgu i choroby otępienne.

Poza tym padaczka może wystąpić w wyniku kolonizacji organizmu przez tasiemca uzbrojonego - neurocysticerkoza.

We wszystkich tych przypadkach występują zmiany strukturalne w mózgu, tzn. uszkodzenia jego tkanki, i tam właśnie tworzą się ogniska padaczkorodne.

Gdy nie udaje się dojść przyczyny choroby, fachowcy mówią o tzw. idiopatycznej postaci padaczki.

Padaczka północna: przyczyny, objawy, leczenie

Padaczka alkoholowa: przyczyny, objawy i leczenie

Napady padaczki (epilepsji) - rodzaje

W zależności od tego, w jakim obszarze mózgu znajduje się ognisko padaczkowe, a także od wieku chorego, napady choroby wyglądają różnie.

Przebieg padaczki może być bardzo zróżnicowany. U jednych napady pojawiają się nawet kilka razy dziennie, a u innych - kilka razy w ciągu całego życia.

Napady padaczki dzieli się na:

• napady padaczki małe (petit mal), polegające na krótkim zaniku świadomości, często nawet nie zauważane zarówno przez chorego jak i przez otoczenie
• napady padaczki duże (grand mal), np. toniczno-kloniczne, w czasie których często występuje utrata przytomności, drgawki, ślinotok, szczękościsk, czasem szybkie ruchy gałek ocznych (podobnie jak w fazie snu REM) czy chwilowy bezdech.

Uogólnione napady padaczkowe dzielimy na:

• napady toniczno-kloniczne
• toniczne
• kloniczne
• miokloniczne
• atoniczne
• napady nieświadomości

Podczas uogólnionych napadów padaczki następuje nagła utrata przytomności. Dochodzi do napięcia mięśni całego ciała (to faza toniczna), podczas którego chory często odgina głowę do tyłu i wypręża ręce i nogi. Ma kłopoty z oddychaniem, zaczyna sinieć.

Po kilkunastu sekundach ciałem wstrząsają drgawki (to faza kloniczna). Chory może wtedy przygryźć język, a także bezwiednie oddać mocz. Po napadzie jest rozkojarzony, zdezorientowany i zwykle chce mu się spać. Taki napad trwa ok. 4-5 minut.

Do napadów uogólnionych należą także napady nieświadomości. Występują one jedynie u dzieci i polegają na kilkunastosekundowym "wyłączeniu się", które wygląda tak, jakby dziecko się zagapiło. Potem wraca ono do wykonywanej czynności i nawet nie wie, że miało napad. Przy nieleczonej padaczce takie stany mogą pojawiać się wiele razy w ciągu dnia.

W czasie napadów ogniskowych padaczki, które są najbardziej rozpowszechnioną postacią padaczki i mogą wystąpić w każdym wieku - chory na chwilę przerywa wykonywaną czynność i na moment zupełnie się wyłącza.

Może np. patrzeć w jeden punkt i nie nawiązywać kontaktu z otoczeniem. Nie ma drgawek, nie upada, może wykonywać automatyczne ruchy, przypominające np. zapinanie guzików czy szukanie czegoś.

Po napadzie wraca do swego zajęcia i czasem nawet nie zdaje sobie sprawy z chwilowego zaniku świadomości. Zwykle jednak występuje krótki okres dezorientacji i splątania ponapadowego.

Przeczytaj też:

Psychogenne napady rzekomopadaczkowe: przyczyny, objawy, leczenie

Napad padaczki (epilepsji): przyczyny

Wystąpienie napadu padaczkowego trudno jest przewidzieć (niekiedy poprzedza go tzw. aura). Wiadomo jednak, że napady mogą być prowokowane np. przez:

• urazy głowy
• przemęczenie, a zwłaszcza brak snu
• silny stres, emocje
• duży wysiłek fizyczny (umiarkowany działa korzystnie)
• gorączka
• hipoglikemia
• picie alkoholu i zażywanie narkotyków
• błyski świetlne mogą być przyczyną padaczek fotogennych
• dźwięki mogą być przyczyną padaczek audiogennych
• nagłe bodźce słuchowe, wzrokowe czy nagła zmiana pozycji ciała mogą być przyczyną padaczki z zaskoczenia
• wahania hormonalne u kobiet (ataki częstsze są np. przed miesiączką)

Stan padaczkowy

Napady trwają od kilkunastu sekund do kilku minut. Ale bywa, że są długie (10 minut i więcej), następują po sobie, a chory nie odzyskuje między nimi świadomości. To tzw. stan padaczkowy.

Jeśli występuje u osoby, która do tej pory nie miała epilepsji - zwykle jest skutkiem poważnych urazów głowy (np. po wypadku) lub rozwijającej się choroby mózgu (np. nowotworu, zapalenia mózgu, naczyniowego udaru).

Częściej jednak stan padaczkowy występuje u tych, którzy mają stwierdzoną epilepsję. W takim przypadku bywa skutkiem np. nagłego odstawienia leków bez konsultacji z lekarzem czy zespołu odstawiennego u osób nadużywających alkoholu. Niezależnie od przyczyny, stan taki zagraża życiu, dlatego chory zawsze wymaga szybkiej pomocy medycznej.

Zespoły padaczkowe

Zespoły padaczkowe w większości występują u dzieci i młodzieży. Uwzględniając Międzynarodową Klasyfikację Padaczek i Zespołów Padaczkowych (1989) oraz propozycję Schematu Diagnostycznego dla Osób z Napadami Padaczkowymi lub Padaczką (2001) obecnie możliwe jest rozpoznawanie około 60 zespołów padaczkowych.

Zespoły padaczkowe różnią się między sobą przyczynami, które to do nich doprowadziły, a także tym, w jakim wieku u pacjenta doszło do zachorowania, odpowiedzią na leczenie przeciwpadaczkowe, a także rokowaniem odnośnie remisji napadów, dlatego precyzyjna ich klasyfikacja jest istotna zarówno w odniesieniu do leczenia pojedynczego chorego, jak i dla prowadzenia badań naukowych.

Mogą cię zainteresować:

Zespół Lennoxa-Gastauta: dziecięcy zespół padaczkowyPadaczka Rolanda: przyczyny, objawy, leczenieDziecięca padaczka z napadami nieświadomości (piknolepsja, zespół Friedmana)Zespół padaczkowy Westa: przyczyny, objawy, leczenie

Padaczka (epilepsja) - diagnostyka

Jeden napad padaczkowy nie przesądza o chorobie. Ale jeżeli się powtórzy, wymaga konsultacji neurologa (a najlepiej - epileptologa). Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący stanu zdrowia pacjenta oraz okoliczności i przebiegu napadu. Bardzo pomocne są relacje świadków. Potem przeprowadza się badanie neurologiczne i zleca EEG (elektroencefalografię mózgu). Dzięki EEG można wykryć nieprawidłową czynność bioelektryczną mózgu, która jest istotą padaczki.

Czasem specjalista zaleca tzw. video-EEG, czyli wydłużenie czasu badania do kilku lub kilkunastu godzin z możliwością obserwacji zachowania pacjenta dzięki specjalnej kamerze.

W diagnostyce wykorzystuje się też tomografię komputerową i rezonans magnetyczny (RM) mózgu. Z wyjątkiem niektórych nie budzących wątpliwości zespołów dziecięcych badanie, zwłaszcza RM, należy wykonać u każdego pacjenta z padaczką. Szczególnie wtedy, gdy stosowane leczenie jest mało skuteczne lub choroba postępuje. Inne badania np. biochemiczne krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego) przeprowadza się, by potwierdzić lub wykluczyć inne choroby, które mogą być przyczyną drgawek.

Padaczka (epilepsja): leczenie

Padaczkę trzeba leczyć, ponieważ inaczej może prowadzić do nieodwracalnych zmian w mózgu i skończyć się zgonem.

W zależności od typu, przebiegu i przyczyn choroby - lekarz wybiera odpowiednią terapię. Jeśli przyczyną padaczki są inne schorzenia, jak np. krwiak, guz czy naczyniak mózgu, leczy się najpierw tę podstawową chorobę, najczęściej chirurgicznie.

Podstawowym leczeniem jest farmakoterapia, która zmierza do opanowania napadów padaczkowych. Zarówno leki konwencjonalne (starsze), jak i nowej generacji są skuteczne, ale nowe wywołują mniej skutków ubocznych, takich jak np. senność, zaburzenia koncentracji.

Niektóre z nich (np. Lewetyracetam czy Gabapentyna) nie wchodzą w interakcje z innymi środkami. Jest to szczególnie ważne u osób z padaczką oporną na leki, które muszą przyjmować kilka lekarstw, i u ludzi starszych zażywających wiele preparatów.

Większość chorych dostaje jeden specyfik, ale czasem lekarze sięgają po tzw. terapię skojarzoną i stosują 2-3 jednocześnie.

Leczenie rozpoczyna się od małych dawek leku i stopniowo się je zwiększa. Zwykle po 2-3 tygodniach dochodzi się do tzw. pełnej dawki terapeutycznej.

Ok. 80 proc. chorych można skutecznie leczyć. Kuracja trwa kilka, kilkanaście lat (czasem do końca życia). U ok. 20 proc. epileptyków nie udaje się całkiem opanować napadów - często winien temu jest źle dobrany lek, jego nieregularne stosowanie albo zbyt wczesne odstawienie preparatu.

Próbę odstawienia leku można podjąć po trzech latach bez napadu. Dawkę zmniejsza się stopniowo, nawet przez kilka miesięcy, i w tym czasie kontroluje się pracę mózgu, wykonując EEG.

Nawroty napadów zdarzają się u 25-30 proc. dzieci (u dorosłych są one częstsze). Większość z nich ma miejsce w pierwszym roku po odstawieniu leków. Po pięciu latach ryzyko nawrotów jest już bardzo niewielkie.

Chorym, którzy nie reagują na leczenie farmakologiczne, pomóc może stymulator nerwu błędnego.

Więcej o leczeniu padaczki (epilepsji):

Leczenie padaczki: leczenie farmakologiczne, zabiegowe i skutki uboczneTelemedycyna w leczeniu padaczki

Pierwsza pomoc - czy wiesz, jak jej udzielić?

Pytanie 1 z 10

Wypadek samochodowy

Robię zdjęcie telefonem i umieszczam na stronie społecznościowej.

Dzwonię na numer alarmowy 999 lub 112, podaję dokładne miejsce, rodzaj i opis wypadku, kto został poszkodowany i ile osób potrzebuje pomocy medycznej.

Następne pytanie

Agnieszka Paculanka

Monika Majewska