Czym nie popijać leków? Lista niedozwolonych produktów
Bardzo wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że to, czym popijamy leki, ma ogromne znaczenie, gdyż może w znacznym stopniu wpłynąć na to, jak dany lek zachowuje się w naszym organizmie. Dlatego nie możemy popijać leków tym, czym chcemy i warto znać listę niedozwolonych napojów, które mogą wpływać na działanie leków.
Spis treści
- Wpływ napojów na działanie leków
- Czym nie popijać leków: kawa i herbata
- Czym nie popijać leków: soki z owoców cytrusowych
- Czym nie popijać leków: alkohol (etanol)
- Czym nie popijać leków: mleko i napoje na bazie mleka
- Czym popijać leki?
Wpływ napojów na działanie leków
Interakcja między lekami a napojami (lub bardziej ogólnie żywnością) oznacza, że określony składnik odżywczy lub związek zawarty w napoju zmienia sposób, w jaki dany lek wpływa na nasz organizm. Może to zachodzić na poziomie wchłaniania lub metabolizowania leku przez poszczególne enzymy.
W konsekwencji może dojść do wzmocnienia albo osłabienia działania substancji aktywnej leku. W najgorszym wypadku mogą pojawić się poważne skutki uboczne zagrażające nawet naszemu życiu.
Czym nie popijać leków: kawa i herbata
Kawa i herbata są jednymi z najczęściej spożywanych napojów na świecie i niestety nie są dobrym produktem do popijania leków. Obydwa napoje zawierają kofeinę i dlatego nie powinny być popijane nimi leki rozszerzające oskrzela, takie jak teofilina, aminofilina i adrenalina.
Takie połączenie może zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych np. powodować nadpobudliwość, nerwowość i zwiększoną częstotliwość rytmu serca. Podobne objawy mogą nasilać inne napoje zawierające kofeinę takie jak typu cola, czy napoje energetyczne.
Ponadto popijanie preparatów żelaza herbatą zaburza ich wchłanianie, gdyż herbata zawiera sporą ilość tanin. Taniny tworzą nierozpuszczalne kompleksy z żelazem i uniemożliwiają jego prawidłowe wchłanianie w przewodzie pokarmowym.
Czym nie popijać leków: soki z owoców cytrusowych
Soki z owoców cytrusowych zawierają dużo kwasów organicznych, które nadają im odczyn kwaśny. Konsekwencją tego jest rozkład, wiązanie lub utrudnione wchłanianie niektórych leków w przewodzie pokarmowym np. erytromycyny.
Ponadto popijanie leków zobojętniających zawierających glin sokami cytrusowymi powoduje wzrost wchłaniania glinu, czego następstwem może być jego toksyczne stężenie w organizmie.
Najszerzej przebadany pod kątem interakcji z lekami jest sok grejpfrutowy, który może wchodzić w interakcje z ponad 85 lekami. Na tej liście znajduje się wiele powszechnie stosowanych leków takich jak:
- leki przeciwnowotworowe np. dasatinib, crizotinib,
- leki przeciwlękowe np. benzodiazepiny,
- leki przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne np. erytromycyna, marawirok,
- leki przeciwlipemiczne np. lowasatyna, atorwastatyna,
- leki stosowane w chorobach sercowo-naczyniowych np. amiodaron, apiksaban,
- leki przeciwbólowe np. ketamina, alfentanyl,
- leki przeciwwymiotne np. domperidon,
- leki immunosupresyjne np. cyklosporyna, sirolimus,
- leki stosowane w chorobach układu moczowego np. daryfenacyna.
W badaniach wykazano, że sok grejpfrutowy może zwiększać ogólnoustrojowe stężenie różnych leków poprzez upośledzenie metabolizmu związanego z aktywnością enzymu o nazwie cytochromu P450 3A4 (CYP3A4). Enzym ten bierze udział w metabolizowaniu około 50 proc. leków i znajduje się w komórkach nabłonka jelit oraz w wątroby.
Substancjami chemicznymi zawartymi w grejpfrutach wpływającymi na aktywność enzymu CYP3A4 są flawonoidy takie jak:
- furanokumaryna,
- kampferol,
- naringenina,
- kwercetyna.
Na przykład furanokumaryna jest metabolizowana przez enzym CYP3A4 do związków pośrednich, które powodują hamowanie działania enzymu, a w konsekwencji zwiększenie stężenia danego leku we krwi.
Warto wiedzieć, że zarówno świeżo wyciśnięty sok, jak i świeże owoce mogą zmniejszać aktywność enzymu. Jeden cały grejpfrut lub 200 ml soku grejpfrutowego wystarczy, aby spowodować zwiększenie stężenia leku i być przyczyną działań niepożądanych. Dlatego, aby uniknąć interakcji leku z sokiem grejpfrutowym, nie należy popijać nim leków, ale także nie pić soku co najmniej 4 godziny przed przyjęciem i po przyjęciu leku.
Odkryto także, że sok z grejpfruta i innych cytrusów działa poprzez dodatkowy mechanizm hamowania transporterów leków i powoduje on zmniejszenie ogólnoustrojowego stężenia niektórych leków np. feksofenadyny.
Badania wskazują, że inne soki z owoców cytrusowych np. pomarańczy, limonki, pomelo również mogą powodować podobny efekt lub inne. Na przykład hesperydyna obecna w soku pomarańczowym może zmniejszać wchłanianie leku stosowanego w leczeniu nadciśnienia tętniczego – celiprololu, a także niektórych antybiotyków np. erytromycyny, benzylopenicyliny.
Czym nie popijać leków: alkohol (etanol)
Wiele leków dostępnych bez recepty i na receptę wchodzi w bardzo niebezpieczne interakcje z alkoholem, szczególnie gdy jest on spożywany w dużych ilościach. Popijanie alkoholem leków może zmieniać ich farmakokinetykę, w tym wchłanianie i metabolizm. Interakcje leków z alkoholem zachodzą w różnych mechanizmach biochemicznych, a jednym z nich jest konkurencja o metabolizm z tym samym enzymem.
Alkohol może zarówno zmniejszyć pożądane efekty, jak i nasilić działania niepożądane leków. Aby dokładnie zrozumieć, w jaki sposób alkohol wchodzi w interakcje z niektórymi lekami, ważne jest, aby wiedzieć, jak jest on metabolizowany. Około 10 proc. alkoholu jest metabolizowane w pierwszym etapie w żołądku, jelitach i wątrobie.
Jednym z głównych enzymów biorących udział w metabolizmie alkoholu jest dehydrogenaza alkoholowa, która przekształca alkohol w aldehyd octowy, który z kolei jest metabolizowany przez dehydrogenazę aldehydową do octanu. Dodatkowo alkohol jest metabolizowany przez enzymy z rodziny CYP450, głównie CYP2E1.
W zależności od częstotliwości spożycia alkoholu może on wzmagać lub hamować aktywność enzymu CYP2E1. Przewlekłe, intensywne spożywanie alkoholu zwiększa aktywność enzymu (nawet 10-krotnie), podczas gdy krótkotrwałe intensywne spożycie hamuje jego aktywność. W związku z tym leki rozkładane właśnie przez enzym CYP2E1 metabolizują się szybciej u osób przewlekle pijących dużo, co wymaga wyższych dawek leków.
Natomiast u osób pijących jednorazowo jest odwrotnie i mogą nasilić się reakcje niepożądane. Absolutnie żadne leki nie powinny być popijane alkoholem. Jednak szczególną ostrożność powinniśmy zachować, kiedy przyjmujemy następujące leki:
- leki na nadciśnienie np. propranolol,
- leki przeciwlękowe np. benzodiazepiny,
- leki przeciwbólowe np. ibuprofen, naproksen, paracetamol,
- leki przeciwcukrzycowe np. metformina,
- leki przeciwdepresyjne np. inhibitory MAO,
- leki przeciwpsychotyczne np. fenotiazyna,
- leki przeciwhistaminowe np. cetyryzyna, prometazyna,
- leki przeciwbakteryjne np. erytromycyna, chloramfenikol,
- leki przeciwzakrzepowe np. warfaryna,
- leki przeciwdragawkowe np. fenytoina,
- leki przeciwwymiotne np. metoklopramid.
Powszechny problem stanowią interakcje alkoholu z lekami przeciwbólowymi z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych np. paracetamolem, które mogą być szczególnie niebezpieczne dla wątroby. Ponadto takie połączenie może zwiększać ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.
Czym nie popijać leków: mleko i napoje na bazie mleka
Mleko jest produktem bogatym w wapń, przez co może ograniczać lub całkowicie uniemożliwiać wchłanianie niektórych leków np. fluorochinolonów, tetracykliny. Wynika to z faktu tworzenia jonów wapnia, które tworzą sole nierozpuszczalne w wodzie.
Oprócz tego mleko może powodować zmianę pH soku żołądkowego, co wpływa na zbyt wczesne rozpuszczenie osłonki leku np. bisakodylu, która powinna się rozpuścić dopiero w jelicie cienkim. W efekcie powodując uwolnienie leku już w żołądku i jego podrażnienie.
Czym popijać leki?
Najlepiej każdy lek popijać wodą niegazowaną, dlatego że jest ona neutralna dla wszystkich substancji aktywnych zawartych w lekach. Nie wpłynie ona na proces wchłaniania leku ani na jego właściwości farmakologiczne.
Porady eksperta