Ignorujesz wysoki cholesterol? Będziesz tego żałować

Cholesterol - zarówno ten dobry, jak i zły - choć brzmi groźnie, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bez dobrego i złego cholesterolu nie może się obyć żadna komórka organizmu - szkodliwy jest jedynie jego nadmiar. Sprawdź, czy to, co wiesz na temat cholesterolu i jego roli w organizmie jest prawdą.

Spis treści

1. Cholesterol - czym jest?
2. Cholesterol - jakie funkcje pełni w organizmie?
3. Cholesterol - norma
4. Cholesterol LDL "zły"
5. Cholesterol HDL "dobry" - funkcje 
6. Cholesterol nie-HDL
7. Podwyższony cholesterol - przyczyny
8. Podwyższony cholesterol - objawy
9. Cholesterol - jak obniżyć?
10. Za wysoki cholesterol - skutki
11. Dieta na cholesterol. Cholesterol w jajkach i innych produktach

Cholesterol - czym jest?

Cholesterol to związek organiczny z grupy steroli, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Część cholesterolu jest produkowana przez organizm - głównie w wątrobie, skąd wraz z krwią dociera do wszystkich komórek organizmu.

Część jest dostarczana wraz z pożywieniem. Jego źródłem w diecie są tłuszcze zwierzęce oraz produkty pochodzenia zwierzęcego. Na całkowity cholesterol składają się tzw. dobry i zły cholesterol. Są to potoczne nazwy dwóch lipoprotein - LDL ("zły" cholesterol) i HDL ("dobry" cholesterol).

Jak powstają? Cholesterol to związek tłuszczowy. Nie rozpuszcza się we krwi, więc aby mógł wraz nią się przemieszczać, musi łączyć się z białkami. Powstają wtedy lipoproteiny (tłuszcze - lipidy, białka - proteiny). Istnieją ich dwa rodzaje: LDL (o niskiej gęstości, z ang. low density lipoproteins) i HDL (o wysokiej gęstości, z ang. high density lipoproteins).

Cząsteczki LDL dostarczają cholesterol do komórek. Te biorą go tyle, ile potrzebują. Nadwyżkę odbierają cząsteczki HDL i transportują do wątroby. Tu cholesterol zużywa się m.in. do produkcji kwasu żółciowego, reszta jest wydalana. Pożyteczny HDL zwie się „dobrym". LDL dostarcza nieraz za dużo cholesterolu i część odkłada się w tętnicach. Dlatego jest nazywany „złym".

Cholesterol - jakie funkcje pełni w organizmie?

Cholesterol pełni wiele ważnych funkcji w organizmie:

• jest budulcem błon komórkowych
• wchodzi w skład osłonek mielinowych, które chronią włókna nerwowe przed uszkodzeniem
• bierze udział w produkcji hormonów (np. płciowych, antystresowych)
• jest potrzebny do wytwarzania i przyswajania witaminy D
• stanowi składnik żółci, ułatwia proces trawienia tłuszczów

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak jego nadmiar jest groźny dla zdrowia.

Cholesterol - norma

Wypróbuj

Autor: Time S.A

Pamiętaj, że odpowiednio dobrana dieta obniży stężenie „złego” cholesterolu i pomoże w walce z chorobami układu krążenia. Skorzystaj z JeszCoLubisz - innowacyjnego systemu dietetycznego Poradnika Zdrowie i ciesz się indywidualnie dobranym planem oraz stałą opieką dietetyka. Zadbaj o swoje zdrowie i zmniejsz ryzyko miażdżycy, zawału serca czy udaru.

Dowiedz się więcej

Cholesterol LDL "zły"

"Zły" cholesterol LDL jest głównym transporterem cholesterolu z wątroby do innych narządów, przede wszystkim nerek, mięśni i kory nadnerczy. LDL pełnią swą funkcję poprzez odkładanie wolnego cholesterolu na powierzchni błon komórkowych.

Odkłada się w naczyniach krwionośnych, prowadząc do zwężenia ich światła, co powoduje zmiany miażdżycowe, zaburzenia krążenia, a nawet niewydolność serca. Cholesterol szkodzi najbardziej tętnicom wieńcowym.

Tam właśnie (oraz w tętnicach szyjnych) odkłada się najwięcej cholesterolowych złogów. Zdrowe tętnice są gładkie i elastyczne, cholesterol sprawia, że zwężają się i usztywniają (ten właśnie proces nazywany jest miażdżycą). Zatkanie się światła tętnicy i powstanie skrzepów to najczęstsza przyczyna zawałów mięśnia sercowego i udarów mózgu. Ryzyko wystąpienia zawału u osób ze zwiększonym stężeniem cholesterolu jest nawet 3-krotnie większe niż u tych z prawidłowym profilem lipidowym.

WARTO WIEDZIEĆ:

• Hipercholesterolemia: przyczyny, objawy, leczenie
• Wysoki poziom cholesterolu u dziecka
• STATYNY rozprawiają się z wysokim poziomem cholesterolu
• Badanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów
• CHOLESTEROL - dieta obniża jego poziom
• Jak obniżyć cholesterol bez leków?
• ĆWICZENIA na obniżenie poziomu CHOLESTEROLU

Cholesterol HDL "dobry" - funkcje 

Lipoproterina wysokiej gęstości (HDL) potocznie jest nazywana dobrym cholesterolem.

Dobry cholesterol pełni szereg ważnych funkcji. 

• Przypisuje się mu rolę czynnika oczyszczającego osocze krwi z cholesterolu. Cholesterol uwalniany do osocza jest wiązany przez HDL. "Dobry" cholesterol jest aktywnym „zbieraczem” wolnego cholesterolu zarówno z powierzchni błon komórkowych, jak i z krążących lipoprotein. Uznaje się więc, że, gdy jest go więcej we krwi, chroni przed chorobami układu krążenia, m.in. przed zawałem serca. 
• "Dobry" cholesterol wiąże zbędny cholesterol i przenosi go do wątroby, gdzie zostaje przetworzony przez organizm, zmagazynowany lub wydalony wraz z żółcią. Z kolei zadaniem "złego" cholesterolu jest transportowanie cholesterolu z wątroby do komórek ciała.

Co do pozytywnego wpływu "dobrego" cholesterolu na zdrowie wątpliwości nie mają m.in. naukowcy z Massachusetts Veterans Epidemiology Research and Information Center (MAVERIC) w Bostonie.⁶ Na łamach "American Journal of Cardiology" przekonują, że "dobry" cholesterol może przedłużyć życie.

Do takich wniosków doszli, badając 650 weteranów wojennych w wieku około 65 lat. Biorąc za kryterium poziom dobrego cholesterolu badanych podzielono na grupy. Począwszy od 40 mg/dl każde zwiększenie stężenia HDL o 10 mg/dl zmniejszało ryzyko zgonu przed 85. rokiem życia o 14 proc. W sumie 85. urodzin dożyło 375 badanych mężczyzn. W przypadku uczestników z najwyższym stężeniem HDL ryzyko zgonu było zredukowane o 28 proc. Grupa ta rzadziej miała problemy z układem krążenia i otyłością, a także prowadziła zdrowszy tryb życia.

O pozytywnym działaniu dobrego cholesterolu przekonani są również eksperci z American Heart Association. Niski poziom HDL (poniżej 40 mg/dl) u mężczyzn zwiększa bowiem ryzyko chorób serca.

Jednak niektórzy naukowcy uważają, że dobry cholesterol wcale nie jest taki dobry. Podwyższanie przy użyciu leków tzw. dobrego cholesterolu (HDL) wcale nie zmniejsza ryzyka zawału serca, jak dotąd podejrzewali kardiolodzy, przekonują badacze z National Heart, Lung, and Blood Institute.

Amerykańscy kardiolodzy części badanym podawali simwastatynę, lek obniżający zły cholesterol, oraz lek zawierający niacynę (witaminę B3), która podwyższa stężenie dobrego cholesterolu i dodatkowo obniża trójglicerydy (równie szkodliwe jak LDL).

"Zły" cholesterol spadł u ochotników badań do 40-80 mg/dl krwi, z kolei dobry cholesterol wzrósł średnio o 28 proc., a trójglicerydy obniżyły się o 25 proc. Testy potwierdziły zatem, że niacyna działa skutecznie. Jednak wśród tych uczestników badań, którzy byli leczeni najbardziej kompleksowo, nie było mniej zawałów serca, ani udarów mózgu w porównaniu do osób, które zażywały jedynie leki obniżające LDL.

Eksperyment postanowiono przerwać już po 18 miesiącach, choć zaplanowano go na prawie 3 lata. Naukowcy doszli więc do wniosku, że nie ma wątpliwości, że obniżanie złego cholesterolu jest korzystne, jednak wciąż brakuje dowodów, że podobne działanie wykazuje podwyższanie dobrego cholesterolu i obniżanie trójglicerydów.

Dobry i zły cholesterol. Co wiesz na ten temat?

Źrodło: x-news.pl/Agencja TVN

Cholesterol nie-HDL

Od pewnego czasu w wynikach oznaczenia lipidogramu zauważyć można nowy parametr – cholesterol nie-HDL. Potocznie mówi się o nim „jeszcze bardziej zły”.

To w istocie wspólna nazwa wszystkich frakcji cholesterolu, których wysokie wartości we krwi zwiększają ryzyko miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych.

Oprócz frakcji LDL należy tu cała grupa tzw. lipoprotein aterogennych („miażdżycotwórczych”): cholesterol VLDL, remnanty VLDL, lipoproteiny o pośredniej gęstości oraz lipoproteina (a) (Lp(a)).

Stężenie cholesterolu nie-HDL uzyskuje się natomiast prostym odejmowaniem: cholesterol całkowity minus cholesterol HDL, a więc można je stosować bez dodatkowych nakładów finansowych – jako uzupełnienie podstawowego badania: lipidogramu.

Prawdziwą „karierę” cholesterol nie-HDL zrobił w 2016 r., kiedy to Polskie Towarzystwo Lipidologiczne, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne w swoich wytycznych zaleciły lekarzom rodzinnym jego oznaczanie u pacjentów z zaburzeniami lipidowymi.

Podwyższony cholesterol - przyczyny

Główną przyczyną podwyższonego poziomu cholesterolu jest dieta bogata w tłuszcze nasycone i tłuszcze trans, które można znaleźć w:

• tłuste mięsa i wędliny
• tłuste produkty mleczne, np. śmietana, ser żółty i topiony
• fast foody
• wyroby cukiernicze, takie jak pączki lub faworki
• konserwy
• niektóre oleje roślinne: olej palmowy i olej kokosowy

Co podnosi poziom cholesterolu?  

Zobacz galerię 7 zdjęć

Podwyższony cholesterol - objawy

Podwyższony poziom cholesterolu długo nie daje żadnych objawów. Pierwsze niepokojące sygnały pojawiają się dopiero wtedy, gdy cholesterolu, zwłaszcza tego "złego" - LDL, jest za dużo i odkłada się on w ścianach tętnic w postaci tzw. złogów, inaczej blaszki miażdżycowej.

Zwężają one i usztywniają naczynia. Proces ten nazywany jest miażdżycą (arteriosklerozą), która daje objawy, takie jak:

• trudności z koncentracją i zapamiętywaniem
• żółte zgrubienia, zwykle w okolicy powiek, w zgięciu łokcia, pod piersiami - w bardzo rzadkich przypadkach złogi cholesterolowe odkładają się w skórze. Mogą się też tworzyć w postaci guzków na ścięgnach nadgarstków i ścięgnie Achillesa.

Jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, proces chorobowy będzie postępował. Konsekwencją może być choroba wieńcowa. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby wieńcowej jest ból w klatce piersiowej, który:

• jest nazywany dławicowym (stąd potoczna nazwa choroby dławica piersiowa), gdyż powoduje wrażenie ucisku, gniecenia w klatce piersiowej. Poza tym jest określany jako piekący i rozrywający
• jest zlokalizowany za mostkiem i może promieniować do szyi, żuchwy, nadbrzusza lub ramion. Czasami jest umiejscowiony w nadbrzuszu
• pojawia się w czasie stresu, posiłku lub pod wpływem zimnego powietrza, a także w czasie wysiłku

W niektórych przypadkach pierwszym objawem nadmiaru cholesterolu jest zawał serca czy udar mózgu.

Cholesterol - jak obniżyć?

Są leki bez recepty obniżające poziom cholesterolu. Ale są skuteczne tylko przy nieznacznie podwyższonych wynikach. Tak działają np. preparaty z wyciągiem z karczochów. Polecane są też środki zawierające fitoestrogeny sojowe, beta-sitosterole i fitosterole z dyni.

Jeśli stężenia „złego" i „dobrego" cholesterolu są graniczne, można je unormować, modyfikując dietę (ograniczenie tłuszczu, więcej warzyw i owoców) i tryb życia (choć 3 razy w tygodniu po 30 min ćwiczeń, unikanie stresu, alkoholu, kofeiny, palenia). Jeśli nie daje to rezultatu - lekarz dobiera właściwą terapię farmakologiczną.

Za wysoki cholesterol - skutki

Skutki zbyt wysokiego poziom "złego" cholesterolu LDL to nie tylko miażdżyca naczyń, która może doprowadzić do choroby niedokrwiennej serca, zawału serca i udaru mózgu. Nadmiar cholesterolu może doprowadzić do innych powikłań.

Podwyższony cholesterol może skutkować zaburzeniami erekcji i płodności. Tak wynika z badań naukowców z University at Buffalo (USA) i Emory University w Atlancie (USA), opublikowanych w "Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism".¹ Amerykańscy naukowcy przebadali 401 par starających się o dziecko, które nie wiedziały, czy mają jakiekolwiek problemy z płodnością. Okazało się, że kobiety, które miały wysoki poziom cholesterolu, dłużej czekały na ciążę niż panie, które nie miały takiego problemu. Oczekiwanie na potomstwo stawało się jeszcze dłuższe, gdy zbyt wysoki poziom cholesterolu miał także przyszły ojciec dziecka.

Cholesterol odkładający się w tętnicach w postaci blaszki miażdżycowej może się oderwać od ściany naczynia i dotrzeć do siatkówki oka, uszkadzając wzrok.² Może dojść do zaczopowania tętnicy środkowej siatkówki. W tym przypadku chory zauważa nagle duże osłabienie wzroku i ubytki w polu widzenia spowodowane niedokrwieniem siatkówki. Może dojść do nieodwracalnych uszkodzeń siatkówki i utraty wzroku.

Zbyt wysoki poziom cholesterolu może także przyspieszać starczą głuchotę Takie wnioski na łamach "The Journal of Nutrition"przedstawili australijscy naukowcy z Uniwersytetu w Sydney.³ Sugerują, że dieta bogata w "zły" cholesterol przyczynia się do utraty słuchu, a jedzenie dobrych tłuszczów wielonienasyconych (np. oliwy) ma z kolei działanie ochronne na słuch.

Z kolei badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego⁴ doszli do wniosku, że zbyt duża ilość cholesterolu we krwi przyspiesza tworzenie amyloidowych złogów w mózgu, co prowadzi do stopniowego zaniku jego tkanki i demencji - charakterystycznych objawów choroby Alzheimera. Naukowcy zbadali poziom cholesterolu we krwi 74 mężczyzn i kobiet w wielki powyżej 70 lat. Następnie przeanalizowano, jak wyglądają złogi amyloidowe w ich mózgach.

Okazało się, że zarówno "dobry" jak i "zły" cholesterol odgrywają ważną rolę w rozwoju chorób neurodegeneracyjnych. Niezdrowe działanie cholesterolu objawia się w zwiększonym poziomie wydzielania się w mózgu beta amyloidu, który jest główną przyczyną Alzheimera. Naukowcy wykazali, że wysokie stężenie "dobrego" i niskie stężenie "złego" cholesterolu we krwi mają związek z obniżeniem się ilości złogów amyloidowych w mózgu.

Nerki to kolejny narząd, który może zostać uszkodzony w wyniku nadmiaru cholesterolu, a dalej miażdżycy, ostrzegają specjaliści z Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health.⁵ Blaszki miażdżycowe odkładają się również w naczyniach doprowadzających krew do tego narządu. Zwężenie tętnic może powodować nadciśnienie tętnicze oraz niewydolność nerek.

Miażdżyca, będąca skutkiem nadmiaru cholesterolu, może też prowadzić do powstawania złogów cholesterolu skutkujących niedokrwieniem kończyn dolnych i problemami z poruszaniem się. Choroba ta jest nazywana miażdżycą zarostową naczyń kończyn dolnych. Objawia się bólem nóg, szczególnie podczas spoczynku, mrowieniem i wrażliwością na zimno. Jeśli kończyny są bardzo niedotlenione, może w nich dojść do rozwoju zgorzeli i martwicy.

Dieta na cholesterol. Cholesterol w jajkach i innych produktach

Czy cholesterol w jajkach jest szkodliwy? W 100 g jajka znajduje się aż 372 mg cholesterolu¹⁰. Z tego powodu przez wiele lat zalecano unikania szczególnie żółtek jaj bogatych w ten składnik. Niepotrzebnie! Według Światowej Organizacji Zdrowia możemy spokojnie zjadać od 6 do 10 jaj tygodniowo.⁷ W jajach znajdziemy całą gamę witamin, składników mineralnych, niezbędne kwasy tłuszczowe i lecytynę. Będą one działać korzystnie na poziom dobrego HDL-u i niwelować zły wpływ LDL.

Jajka to jednak produkt w tym aspekcie wyjątkowy. Pozostałe źródła cholesterolu w żywności takie jak: wątróbki, kiełbasy, salami, sery żółte, sery pleśniowe nie niosą już ze sobą tych wszystkich korzystnych składników. Wręcz odwrotnie – są również źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, z których to nasza wątroba ten cholesterol sobie wyprodukuje.7

Zawartość cholesterolu w produktach^8,9

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Monika Majewska