Gęsta, lepka ślina to zły znak. Nie ignoruj tego objawu

Ślina jest jedną z wydzielin naszego organizmu, na której obecność na co dzień raczej nie zwracamy uwagi. Pełni niezwykle ważne funkcje ochronne i przeciwbakteryjne - pomaga też w prawidłowym trawieniu pokarmu. Zaburzenia gęstości i składu śliny mogą być nie tylko uciążliwe w funkcjonowaniu ale przede wszystkim wskazywać na ukryte choroby. Sprawdź, co może oznaczać zbyt gęsta i lepka ślina!

Spis treści

1. Gdzie wytwarzana jest ślina?
2. Funkcje śliny
3. Przyczyny występowania lepkiej i gęstej śliny
4. Inne przyczyny występowania gęstej śliny

Ślina to wydzielina produkowana przez gruczoły ślinowe w jamie ustnej. Składa się głównie z wody (w ok. 99%) oraz związków nieorganicznych i organicznych.

Do jej najważniejszych składników o charakterze organicznym należą m.in.:

• białka: immunoglobuliny, albuminy, glikoproteiny, enzymy trawienne (np. amylaza ślinowa),
• hormony steroidowe,
• lipidy: np. cholesterol, wolne kwasy tłuszczowe, fosfolipidy,
• związki azotowe: mocznik, kwas moczowy, aminokwasy.

Nieorganiczne składniki śliny występują głównie w postaci jonowej, a ich zawartość może się zmieniać. Są to m.in.

• kationy: sodu, potasu, wapnia, magnezu
• oraz aniony: chlorkowe, fluorkowe, fosforanowe czy wodorowęglanowe.

Gdzie wytwarzana jest ślina?

Najwięcej śliny wytwarzają ślinianki przyuszne, czyli największe, parzyste gruczoły tego typu w jamie ustnej. Ich ujście znajduje się na błonie śluzowej policzka w okolicach górnych zębów trzonowych.

Drugą dużą parą gruczołów ślinowych są ślinianki podżuchwowe, z ujściem w okolicach dolnych siekaczy. Pozostała część śliny wydzielana jest przez małe, pojedyncze gruczoły ślinowe znajdujące się na podniebieniu miękkim.

W ciągu doby nasze ślinianki wydzielają nawet do 1 litra śliny, z czego przeważająca większość powstaje w ciągu dnia, kiedy jesteśmy najbardziej aktywni.

Funkcje śliny

Ślina nie jest wyłącznie substancją nawilżającą wnętrze jamy ustnej. Pełni bardzo wiele funkcji, których sprawny przebieg warunkuje dobre zdrowie. Prawidłowe wydzielanie i skład śliny zapewniają utrzymanie hemostazy i równowagi biologicznej mikroflory obecnej w jamie ustnej.

Jednym z najważniejszych zadań śliny jest obrona przed szkodliwymi patogenami: bakteriami, wirusami i grzybami. Wydzielina ta stanowi często pierwszą linię obrony przed szkodliwymi drobnoustrojami, które mogą wnikać do organizmu wraz z pokarmem lub drogą pokarmową.

W ramach tzw. odporności nieswoistej, w ślinie zawarte są specjalne substancje i enzymy bakteriobójcze, np. lizozym, laktoferyna, histatyna, mucyny czy peroksydaza ślinowa. Dodatkowo, ślina jest bogata w immunoglobuliny czyli elementy swoistej odpowiedzi immunologicznej.

Bardzo istotną funkcją śliny jest też pomoc w trawieniu. Umożliwia ona zlepianie i formowanie kęsa pokarmowego, ułatwia też połykanie.

Obecna w ślinie amylaza - enzym trawiący węglowodany - pozwala na rozkładanie substancji odżywczych już po trafieniu do jamy ustnej. Dzięki temu cukry proste (np. glukoza) wchłaniane są już w początkowym odcinku przewodu pokarmowego, a organizm pozyskuje niezbędną procesów życiowych energię.

Wilgotne środowisko śliny pomaga w utrzymaniu integralności błon śluzowych i dziąseł, chroni również twarde tkanki zębów przed ścieraniem i mechanicznym zużyciem. Ważną funkcją śliny jest utrzymywanie właściwego pH w jamie ustnej, dzięki czemu możliwa jest remineralizacja szkliwa, zapobieganie próchnicy i utrzymanie dobrej kondycji uzębienia.

Przyczyny występowania lepkiej i gęstej śliny

Zaburzenia prawidłowego wydzielania śliny mogą dotyczyć dwóch aspektów: jej zbyt obfitego wydzielania (nazywanego też ślinotokiem) lub wręcz przeciwnie – zmniejszonego wydzielania lub jej całkowitego braku (tzw. kserostomia).

Nadmierne wydzielanie wodnistej, rzadkiej śliny może być objawem wielu chorób, na przykład:

• zatruć pokarmowych,
• chorób zakaźnych,
• zapaleń gardła,
• bruksizmu.

Odmienny problem stanowi niedostateczne wydzielanie śliny. Dolegliwość ta bywa bardzo dokuczliwa, a dotknięte nią osoby często przez wiele miesięcy a nawet lat nie mogą ustalić jej przyczyn. Pacjenci skarżą się na „gęstą” ślinę, która utrudnia przełykanie, a nawet swobodne mówienie.

Należy pamiętać, że konsystencja lepkiej, gęstej śliny jest jedynie objawem innych schorzeń – często o odmiennym podłożu – a nie chorobą samą w sobie. Aby ustalić istotę dolegliwości prawdopodobnie niezbędne będzie wykonanie podstawowych badań diagnostycznych (morfologia krwi, badania moczu).

Mononukleoza

Jedną z przyczyn zmniejszonego wydzielania śliny, a co za tym idzie jej podwyższonej gęstości, może być na przykład mononukleoza. Jest to choroba zakaźna, wywołana zakażeniem wirusem Epsteina-Barr (EBV).

Występuje najczęściej u dzieci i młodych dorosłych, a zakażenie następuje po kontakcie ze śliną lub wydzieliną z nosogardła chorego, dlatego właśnie mononukleoza bywa nazywana chorobą pocałunków.

Choroba ma mało specyficzne objawami, podobne do przeziębienia lub anginy o podłożu bakteryjnym:

• bóle głowy,
• ogólne osłabieniem,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• wysoka gorączka.

Podczas zakażenia mononukleozą na błonie śluzowej podniebienia często występują zmiany zapalne lub wybroczynowe punkty, co może stymulować gęstnienie śliny i odczucie dyskomfortu w jamie ustnej.

Refluks żołądkowo-przełykowy

Gęsta ślina utrudniająca przełykanie, która występuje przeważnie po przebudzeniu, może być również jednym z objawów choroby refluksowej żołądka. W schorzeniu tym kwaśna treść żołądka jest regularnie cofana do przełyku, co może skutkować stanami zapalnymi i nadżerkami błony śluzowej.

U podłoża choroby leży niedostateczne napięcie dolnego zwieracza przełyku, który nie „domyka” trawionego pokarmu. Objawy choroby (m.in. zgaga, duszności, pieczenie w jamie ustnej i przełyku) nasilają się szczególnie rano, kiedy ciało znajduje się przez długi czas w pozycji leżącej.

Obniżanie pH w jamie ustnej może zmieniać konsystencję śliny, dając uczucie jej nadmiernej lepkości i kleistości. Odbija się to też niekorzystnie na zdrowiu zębów, ponieważ kwaśny odczyn zwiększa ryzyko próchnicy.

Przewlekłe zapalenie zatok

Stany zapalne występujące w obrębie zatok przynosowych lub migdałków często mogą przybierać formę niedoleczonej, przewlekłej dolegliwości, która też może objawiać się występowaniem nadmiernie gęstej i lepkiej śliny.

Tego typu dolegliwości pojawiają się często jako powikłania po przebytej grypie lub silnym przeziębieniu i towarzyszy im m.in.:

• zatkany nos, który utrudnia oddychanie,
• często zielona lub żółta wydzielina ściekająca po ścianie gardła,
• bóle głowy lub w okolicach czoła,
• utrata lub osłabienie zmysłów węchu i smaku.

Zapalenia zatok, zwłaszcza w postaci przewlekłej, to choroba, która lubi nawracać, a jej leczenie potrafi być długotrwałe.

Inne przyczyny występowania gęstej śliny

W niektórych przypadkach podłożem występowania zagęszczonej śliny mogą być nasze codzienne nawyki. Jednym z najczęstszych zaniedbań jest wypijanie niedostatecznej ilości płynów w ciągu dnia. Odwodnienie organizmu bardzo szybko uwidacznia się w wyglądzie i funkcjonowaniu skóry i błon śluzowych, w tym niewystarczająco intensywnej pracy gruczołów ślinowych.

Problemy w postaci częstych nadżerek i stanów zapalnych jamy ustnej, z towarzyszącą im gęstą śliną, towarzyszą często wieloletnim palaczom. Udowodniono, że palenie papierosów powoduje uszkodzenia błon śluzowych gardła i jamy ustnej oraz upośledza ich prawidłową regenerację.

Uczucie zalegania śliny w ustach lub wysuszanie języka może być też skutkiem ubocznym działania niektórych leków (np. antyalergicznych, moczopędnych, przeciwdepresyjnych czy obniżających ciśnienie tętnicze) lub stosowanej radioterapii.

Nadmiernie lepka i gęsta ślina z pozoru wydaje się błahą dolegliwością, może jednak znacznie obniżać komfort życia, utrudniać sen i codzienną aktywność. Jeśli problem nie ustępuje nawet pomimo prób prowadzenia zdrowszego trybu życia i odpowiedniego nawadniania, warto pomyśleć o diagnostyce. Pomoże ona ustalić genezę dolegliwości oraz podjąć stosowne leczenie.