CBD - co to jest i jak działa? Właściwości lecznicze CBD

CBD, czyli kannabidiol, jest organicznym związkiem chemicznym, jednym z ponad 100 kannabinoidów występujących w konopiach – roślinach gatunku Cannabis sativa, posiadającym właściwości uspokajające i lecznicze. Mimo że pozyskiwany z konopi, niewiele ma wspólnego z marihuaną. Nie działa psychotycznie, ma za to duży potencjał leczniczy. Czy CBD poprawia jakość snu? Łagodzi niepokój i ból? Sprawdź, co o skuteczności CBD mówią badania naukowe.

CBD (kannabidiol) pozyskiwany jest z konopii. Warto jednak zauważyć, że określenie „konopie” nie jest tożsame z marihuaną. Marihuanę pozyskuje się z wielu odmian konopi indyjskich (Cannabis sativa L. var indica). Oprócz nich rodzina konopiowatych obejmuje odmiany konopi dzikiej (Cannabis sativa L. var ruderalis) i konopi siewnej (Cannabis sativa L. var sativa), nazywanej też włóknistą. Konopie indyjskie znane są przede wszystkim z właściwości psychoaktywnych, które roślina zawdzięcza obecności THC (tetrahydrokannabinolu). CBD jest obecny w konopiach indyjskich obok THC, ale to nie ta roślina jest źródłem jego pozyskiwania.

CBD do celów leczniczych ekstrahuje się z konopi siewnej Cannabis sativa L. var sativa. Jej odmiany zawierają mniej niż 0,3% THC w suchej masie, przez co nie mają właściwości psychoaktywnych. Sam kannabidiol jest naturalnym środkiem leczniczym, który nie działa narkotycznie. CBD ma właściwości przeciwpsychotyczne, łagodzące stany lękowe, uspokajające, przeciwdrgawkowe, przeciwzapalne i redukujące ból.

Spis treści

1. CBD - jak działa?
2. CBD – właściwości lecznicze potwierdzone naukowo

CBD - jak działa?

W organizmie człowieka występują dwa typy receptorów, z którymi mogą łączyć się kannabinoidy – CB1 obecny głównie w układzie nerwowym oraz CB2 w układzie odpornościowym. Stanowią one element układu endokannabinoidowego, który oprócz receptorów jest tworzony przez enzymy i kannabinoidy produkowane przez organizm.

Długo uważano, że CBD nie łączy się z tymi receptorami, jednak w procesie badania mechanizmów działania kannabidiolu stwierdzono, że prawdopodobnie ma on słabe powinowactwo do CB1 i silniejsze do CB2.

Obecnie dokładny mechanizm działania CBD nie jest jeszcze rozpoznany. Kannabidiol może zakłócać dezaktywację anandamidu (kannabinoidu wytwarzanego przez organizm), wychwytując go lub powodując degradację enzymatyczną, co prowadzi do pośredniej aktywacji receptora CB1.

CBD jest również znanym agonistą receptorów serotoninowych 5-HT1A i receptorów waniloidowych typu 1 (TRPV1). Może również wzmacniać sygnalizację receptora adenozyny poprzez hamowanie inaktywacji adenozyny, co sugeruje potencjalną rolę terapeutyczną w redukowaniu bólu i stanu zapalnego. Właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne tego związku mogą wyjaśniać jego potencjalne działanie neuroprotekcyjne.

Niezależnie od mechanizmu działania istnieją dowody na to, że CBD może być potencjalnie wykorzystany w leczeniu i łagodzeniu objawów różnych zaburzeń neurologicznych, takich jak padaczka i drgawki, psychozy, niepokój, zaburzenia ruchowe (np. choroba Huntingtona i stwardnienie zanikowe boczne) oraz stwardnienie rozsiane.

CBD – właściwości lecznicze potwierdzone naukowo

Padaczka lekooporna

Padaczka jest pierwszą chorobą, w której zalegalizowano do użytku lek zawierający CBD – Epidiolex. Badania przeprowadzone na dorosłych i dzieciach pokazują, że CBD może poprawiać stan zdrowia i komfort życia chorych na epilepsję.

Metaanaliza opublikowana w 2018 roku w czasopiśmie Frontiers in Neurology wykazała, że ponad 60% badanych opisuje poprawę kliniczną w padaczce lekoopornej. Skuteczne są zarówno ekstrakty roślinne bogate w CBD (np. oleje), jak i oczyszczony kannabidiol.

Co ciekawe, to CBD w postaci naturalnej wykazuje dużo silniejsze działanie, niż oczyszczony związek. Pacjenci przyjmujący ekstrakty potrzebowali 4-krotnie mniejszego stężenia CBD do wystąpienia pozytywnych efektów. Dane te sugerują, że CBD jest 4 razy „silniejszy”, gdy jest podawany w postaci ziołowej, prawdopodobnie dlatego, że inne pomniejsze związki obecne w ekstrakcie mogą przyczyniać się do jego działania terapeutycznego.

Interpretacja większej siły działania CBD w połączeniu z innymi związkami jest zgodna z wcześniejszymi doniesieniami o synergistycznym działaniu między związkami kannabinoidowymi, a nawet niekannabinoidowymi.

Przy terapii padaczki kannabidiolem mogą wystąpić działania niepożądane. Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi były zmiany apetytu (dużo większa potrzeba jedzenia), senność, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, biegunka, zmiany masy ciała (wzrost), zmęczenie i nudności.

Terapie z wykorzystaniem CBD są skuteczne i bezpieczne, przynajmniej w populacji pacjentów z padaczką lekooporną, biorąc pod uwagę ryzyko i korzyści związane z leczeniem tego ciężkiego stanu neurologicznego. Znaczna część pacjentów odnosi korzyści z leczenia, a zdarzenia niepożądane, gdy występują, są dość łagodne.

Zaburzenia ruchowe

Badania kliniczne i przedkliniczne wskazują na korzystny wpływ CBD na leczenie zaburzeń ruchowych – dystonii, choroby Parkinsona i Huntingtona. Mechanizmy, za pomocą których CBD wywiera swoje działanie, nadal nie są w pełni zrozumiałe.

Warto zauważyć, że CBD wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające, a zarówno stan zapalny, jak i stres oksydacyjny są powiązane z patogenezą różnych zaburzeń ruchowych. Dane dostępne w publikacjach wskazują na ochronną rolę CBD w leczeniu i zapobieganiu niektórym zaburzeniom ruchowym. Chociaż badań jest niewiele, wydaje się, że CBD jest skuteczny w leczeniu ruchów dystonicznych, zarówno pierwotnych, jak i wtórnych.

Warto zauważyć, że w niektórych przypadkach, szczególnie w przypadku stwardnienia rozsianego i choroby Huntingtona, klinicznie korzystne efekty obserwuje się tylko wtedy, gdy CBD łączy się z Δ9-THC w stosunku 1: 1, jak w środku Sativex.

W rzeczywistości efekty terapeutyczne są prawdopodobnie spowodowane Δ9-THC. Niemniej jednak wykazano, że CBD zmniejsza niepożądane skutki Δ9-THC, takie jak spowolnienie, zaburzenia pamięci i psychoza.

W odniesieniu do choroby Parkinsona, chociaż badania przedkliniczne są obiecujące, w kilku badaniach z udziałem pacjentów nie udało się wykryć poprawy objawów motorycznych po leczeniu CBD. U zwierząt korzystne efekty widać, gdy CBD podaje się przed lub bezpośrednio po manipulacji wywołującej objawy podobne do choroby Parkinsona. To sugeruje, że CBD może pełnić raczej rolę zapobiegawczą niż terapeutyczną.

W praktyce klinicznej chorobę Parkinsona rozpoznaje się po pojawieniu się objawów motorycznych - które występują do 10 lat po rozpoczęciu neurodegeneracji i pojawieniu się objawów niemotorycznych. W momencie postawienia diagnozy około 60% neuronów dopaminergicznych jest już utraconych.

Fakt, że w badaniach klinicznych CBD jest podawany dopiero po tak znacznym postępie choroby, może wyjaśniać sprzeczne wyniki. Niestety wczesne rozpoznanie choroby Parkinsona pozostaje wyzwaniem utrudniającym wdrażanie strategii profilaktycznych. Opracowanie kryteriów diagnostycznych umożliwiających wykrycie choroby we wczesnych stadiach rozszerzyłoby zastosowania CBD.

Mechanizmy molekularne związane z leczeniem zaburzeń motorycznych przez CBD są prawdopodobnie wielopłaszczyznowe. Mogą być one zależne od działania CBD na receptory 5-HT1A, CB1, CB2 i PPARγ. Co więcej, wszystkie zaburzenia ruchowe są w pewnym stopniu związane ze stresem oksydacyjnym i stanem zapalnym, a CBD ma właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Zespół stresu pourazowego

Badania na ludziach i zwierzętach sugerują, że CBD może oferować korzyści terapeutyczne w przypadku zaburzeń związanych z niewłaściwymi reakcjami na traumatyczne wspomnienia. Wpływ CBD na różne etapy przetwarzania pamięci awersyjnej sprawia, że związek ten jest potencjalnym farmakologicznym dodatkiem do terapii psychologicznych w zespole stresu pourazowego.

CBD wykazuje również mniej skutków ubocznych niż terapia farmakologiczna stosowana obecnie w leczeniu tego typu zaburzeń. Potrzeba jednak więcej badań, aby lepiej zrozumieć mechanizmy neurobiologiczne zaangażowane w działanie terapeutyczne CBD.

Potrzebne są również dodatkowe kontrolowane badania pokazujące skuteczność CBD w zespole stresu pourazowego u ludzi. Chociaż wiele pozostaje do odkrycia, leczenie pacjentów z urazami i zaburzeniami związanymi ze stresem z wykorzystaniem CBD wydaje się obiecujące.

Niepokój i stany lękowe

Objawy wynikające z nadmiernego strachu i lęku występują w wielu zaburzeniach neuropsychiatrycznych, w tym w zespole lęku uogólnionego, zespole lęku napadowego, zespole stresu pourazowego, zespole lęku społecznego i zaburzeniu obsesyjno-kompulsywnym.

Dowody przedkliniczne niezbicie wskazują na skuteczność CBD w zmniejszaniu zachowań lękowych związanych z wieloma zaburzeniami. Wydaje się, że działanie przeciwlękowe CBD zależy od wpływu na receptory CB1R i 5-HT1AR w kilku obszarach mózgu, jednak dokładny mechanizm nie jest poznany.

Wyniki eksperymentów na ludziach potwierdzają wyniki przedkliniczne, a także sugerują brak działania anksjogennego (nasilanie poczucia lęku i niepokoju), minimalne działanie uspokajające i doskonały profil bezpieczeństwa.

Przewlekły ból

Badania nad produktami zawierającymi CBD i ich zastosowaniem w leczeniu bólu są obiecujące. CBD może stanowić alternatywę dla osób, które cierpią z powodu przewlekłego bólu wywołanego różnymi przyczynami (nowotwory, reumatyzm, nerwobóle, fibromialgia) i wspomagają się lekami, takimi jak opioidy, które mogą uzależniać i wywoływać skutki uboczne.

Rosnące rozpowszechnienie niepsychoaktywnych kannabinoidów CBD stwarza okazję do leczenia nieuleczalnego bólu przewlekłego, w przypadku którego podstawowe metody leczenia są niewystarczające lub niemożliwe.

Wstępne badania nad mechanizmem działania wskazują na modulowanie przez CBD wątrobowego cytochromu p450, co prowadzi do zwiększenia biodostępności endogennych mediatorów bólu i egzogennych leków przeciwbólowych w tym THC. Konieczne są badania kliniczne, które umożliwią wypracowanie konkretnych metod działania w leczeniu bólu w różnych schorzeniach.

Nudności i wymioty

Wiele badań dotyczących działania CBD na nudności koncentruje się na korzyściach dla osób chorych na nowotwory. Nudności i wymioty są często skutkami ubocznymi chemioterapii. Badania na zwierzętach sugerują, że CBD może pomóc złagodzić nudności, ponieważ oddziałuje z receptorami serotoniny – hormonu, który wpływa na nastrój i ogólne samopoczucie.

Podczas gdy CBD może odgrywać rolę w zmniejszaniu nudności, badacze doszli do wniosku, że to tetrahydrokannabinol (THC), główny psychoaktywny składnik konopi, ma dużo większy wpływ na łagodzenie nudnościach i wymiotów.

Badania przeprowadzone na ludziach pokazują również, że połączenie CBD i THC może przynieść ulgę w nudnościach u osób przechodzących chemioterapię.

American Cancer Society umieściło kannabinoidy na swojej liście leków na nudności i wymioty. Organizacja wyjaśnia, że związki te są pomocne w przypadkach, gdy zwykłe leki przeciw nudnościom i wymiotom nie działają. Chemioterapia często wiąże się z silnym spadkiem apetytu, a kannabinoidy również mogą w tym pomóc.

Obecnie istnieją dwa syntetyczne leki pochodzące z konopi indyjskich, które zostały zatwierdzone przez amerykańską Food and Drug Administration (FDA) do leczenia nudności i wymiotów związanych z chemioterapią. Są to Nabilone i Dronabinol.

Jakie produkty z CBD są dostępne i legalne na polskim rynku?

• Olejki o różnym stężeniu CBD – od 2,5 do 40%
• Susz konopny
• Pasty CBD
• Liquidy do e-papierosów
• Kapsułki żelowe o różnym stężeniu CBD
• Suplementy diety zawierające CBD w połączeniu z innymi składnikami, np. kwasami tłuszczowymi omega-3, witaminą D i witaminą A
• Maści rozgrzewające
• Kremy i inne kosmetyki do twarzy
• Gumy do żucia
• Olejki z CBD dla zwierząt

Najbardziej popularne są olejki CBD, które przyjmuje się doustnie, pod język. Producenci mogą zalecać różne dawkowanie, ale zwykle są to 3-4 krople przetrzymane pod językiem przez minutę przyjmowane od 1 do 3 razy dziennie.

Czy stosowanie produktów z CBD jest bezpieczne? Dla dorosłych CBD wydaje się być bardzo bezpiecznym produktem. CBD wywołuje skutki uboczne u nielicznych osób, w tym nudności, zmęczenie i drażliwość. Może również wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego przed użyciem należy zawsze skonsultować się z lekarzem.

Zdarza się, że po produkty z CBD sięgają kobiety w ciąży. Nie mogą one używać wielu leków, a CBD wydaje się dobrym rozwiązaniem, bo to naturalny produkt. Jednak przyjmowanie CBD w ciąży wiąże się z ryzykiem, ponieważ nie wiadomo, jak związek ten oddziałuje na rozwój płodu.

Czytaj też:

• Marihuana ma właściwości lecznicze przydatne w terapii raka, stwardnienia rozsianego, jaskry
• Marihuana i jej wpływ na zdrowie. Jak THC wpływa na mózg?
• Nasiona konopi (siemię konopne) i olej konopny: właściwości i zastosowanie
• Syntetyczna marihuana – narkotyk siejący spustoszenie w psychice

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk, technolog żywności, edukator