Depresja oddechowa: przyczyny, objawy, leczenie

Depresja oddechowa to stan, w którym dochodzi do zmniejszania głębokości oraz częstości oddechów. Depresja oddechowa może przybierać postać łagodną i wtedy pacjent nawet nie wie, że na nią cierpi. Jednak może też spowodować całkowite zatrzymanie oddychania i zgon. Do depresji oddechowej może dojść zarówno na skutek urazy głowy, jak i przez przedawkowanie różnych leków.

Depresja oddechowa to zaburzenie oddychania, w którym dochodzi przede wszystkim do zmniejszenia częstości i głębokości oddechów. Jest to stan potencjalnego zagrożenia życia, ponieważ może on doprowadzić do całkowitego zatrzymania oddychania, prowadzącego – w dość krótkim czasie – nawet do śmierci pacjenta.Ośrodki kontrolujące przebieg procesów wymiany gazowej zlokalizowane są u ludzi w obrębie pnia mózgu. Dokładniej znajdują się one w strukturach mostu i rdzenia przedłużonego i pełnią one bardzo złożone funkcje – m.in. kontrolują czynność mięśni oddechowych (np. przepony) i utrzymują odpowiednią częstość i głębokość oddechów. Tzw. ośrodek oddechowy otrzymuje liczne sygnały z różnych receptorów rozmieszczonych w ludzkim ciele – głównymi strukturami kierującymi impulsy do ośrodka oddechowego są chemoreceptory znajdujące się w tzw. kłębku tętnicy szyjnej.Receptory odpowiedzialne za przekazywanie informacji do ośrodka oddechowego są wrażliwe przede wszystkim na pH krwi. W sytuacji, kiedy dochodzi do nagromadzenia się dwutlenku węgla w organizmie, pH krwi obniża się – takie zjawisko sprawia, że w prawidłowych warunkach ośrodek oddechowy jest stymulowany i dochodzi przez to zwiększenia częstości oddechów. Taka regulacja nie zawsze funkcjonuje prawidłowo – do jej zaburzeń dochodzić może właśnie na skutek depresji oddechowej.

Spis treści

1. Depresja oddechowa: przyczyny
2. Depresja oddechowa: objawy
3. Depresja oddechowa: leczenie
4. Depresja oddechowa a stosowanie opioidów

Depresja oddechowa: przyczyny

Do depresji oddechowej doprowadzają różne stany, które to zaburzają czynność mózgowego ośrodka kontrolującego oddychanie. Jako przyczyny depresji oddechowej wymienia się przede wszystkim przedawkowanie różnych leków, takich jak na przykład:

• opioidowe środki przeciwbólowe (np. morfina, fentanyl, oksykodon)
• benzodiazepiny (jak lorazepam, diazepam czy klonazepam)
• kodeina
• pregabalina
• zolpidem
• haloperidol

Niepożądany wpływ farmaceutyków na struktury pnia mózgu nie jest jednak jedyną możliwą przyczyną depresji oddechowej. Zaburzenia oddychania mogą być również skutkiem:

• spożycia znacznej ilości alkoholu
• udaru mózgu
• nagłego przerwania dopływu krwi do ośrodkowego układu nerwowego
• ciężkiego urazu głowy
• uszkodzenia pnia mózgu
• przedawkowania narkotyków (np. kokainy)
• rozwinięcia się nowotworu w obrębie mózgowia

Depresja oddechowa: objawy

W przypadku wyjątkowo lekkich postaci depresji oddechowej pacjenci mogą nawet nie być świadomi tego, że występują u nich jakiekolwiek zaburzenia – nieznaczne zmniejszenie częstości czy głębokości oddechów może w ogóle nie być dla nich zauważalne.

Depresja oddechowa może się jednak pogłębiać lub też od razu prowadzić do znaczniejszych dolegliwości. U przytomnych pacjentów pojawiać się może silne uczucie duszności i braku powietrza, prowadzące do znacznego niepokoju. Pacjenci mogą stawać się silnie pobudzeni i niespokojni. Wraz z dalszym postępowaniem zaburzeń czynności ośrodka oddechowego chorzy mogą prezentować nietypowy wzorzec oddychania – po kilku głębokich wdechach powietrza pojawiać się mogą u nich krótkotrwałe epizody bezdechu.Najgroźniejsze są najbardziej zaawansowane postaci depresji oddechowej. Postępujące upośledzenie czynności ośrodka oddechowego może prowadzić do coraz to większego spłycania oddechów i zmniejszania ich częstości, aż w końcu dochodzić może do całkowitego zatrzymania oddychania. Jeżeli pacjent w takiej sytuacji nie trafi w porę pod opiekę medycznych specjalistów, to w ciągu nawet kilku minut może u niego dojść do zgonu.Wśród dolegliwości związanych z depresją oddechową wymienia się nie tylko te objawy, które dotyczą układu oddechowego. Zmniejszona dostawa tlenu do organizmu może doprowadzić do kompensacyjnej reakcji ze strony układu krążenia – u chorych pojawiać się może znaczne przyspieszenie czynności serca. W miarę narastania zaburzeń dotyczących ilości tlenu w organizmie u pacjentów dochodzić może też np. do sinicy różnych części ciała (szczególnie może ona być widoczna w obrębie ust czy paznokci).

Depresja oddechowa: leczenie

Podstawowe znaczenie w leczeniu depresji oddechowej ma zapewnienie pacjentowi dostaw powietrza. Ze względu na to może zaistnieć potrzeba zaintubowania pacjenta, a potem zastosowania u niego sterowanej maszynowo wentylacji mechanicznej. Inne rodzaje oddziaływań wdrażane są zależnie od tego, jaka jest przyczyna depresji oddechowej u chorego – w przypadku choroby nowotworowej ośrodkowego układu nerwowego czy udaru mózgu, to właśnie te schorzenia muszą podlegać leczeniu, aby możliwe było ustąpienie depresji oddechowej.Swoiste postępowanie dotyczy tych pacjentów, u których depresja oddechowa rozwinęła się na skutek przedawkowania opioidowych środków przeciwbólowych. U takich osób zastosowana może być specjalna odtrutka na opioidy, którą jest nalokson. Związek ten jest antagonistą receptorów opioidowych i jego podanie chorym sprawia, że zniesione zostaje u nich działanie tych leków doprowadzające do depresji oddechowej.

Depresja oddechowa a stosowanie opioidów

Opioidy są jednymi z najskuteczniejszych leków przeciwbólowych, pacjenci mogą jednak obawiać się ich stosowania właśnie ze względu na ryzyko depresji oddechowej. Należy tutaj jednak wyraźnie zaznaczyć, że takie ryzyko rzeczywiście istnieje, jednakże lekarze starają się tak dobierać chorym dawki opioidów, aby to ryzyko było jak najmniejsze.

Wysokie dawki tych preparatów stosowane są zwykle u osób hospitalizowanych, u których w razie wystąpienia depresji oddechowej możliwe będzie szybkie udzielenie niezbędnej im pomocy medycznej. Największe zagrożenie w przypadku tych leków występuje zdecydowanie wtedy, kiedy pacjent – np. uzależniony od opioidowych leków przeciwbólowych – zażywa je w zbyt dużych ilościach. Zazwyczaj korzyści stosowania opioidów (związane z redukcją dolegliwości bólowych) znacząco przewyższają ryzyko związane z możliwością wystąpienia depresji oddechowej, dlatego też lekarze w razie potrzeby po prostu zalecają chorym te leki. Pacjentom poleca się przede wszystkim to, aby przestrzegali oni zaleceń co do stosowania opioidów – w ten sposób zredukują oni u siebie ryzyko wystąpienia depresji oddechowej.