Przewlekła niewydolność żylna: przyczyny, objawy, leczenie
Przewlekła niewydolność żylna to stan wynikający z zastoju krwi w układzie żylnym kończyn dolnych. Może on prowadzić do powstawania pajączków żylnych, żylaków, obrzęków, przebarwień, stwardnień i stanów zapalnych w obrębie skóry, a w najcięższej postaci - do owrzodzeń żylnych. Dlatego żadnych objawów wynikających z problemów z żyłami nie należy lekceważyć. Dobrą wiadomością jest to, że istnieją sposoby na uniknięcie niewydolności żylnej i jej leczenie.
Spis treści
- Jakie są objawy niewydolności żylnej?
- Przyczyny powstawania niewydolności żylnej
- Diagnostyka niewydolności żylnej
- Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej
- Do czego prowadzi niewydolność żylna?
Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ, przewlekła choroba żylna, PChŻ, chronic venous insufficiency, CVI) to choroba, która dotyka niemal połowy kobiet w Polsce i ok. 37 proc. mężczyzn. Jeśli chodzi o ludzi młodych, do 35 r. ż., choruje 6 razy więcej pań niż panów.
Główną przyczyną powstawania przewlekłej niewydolności żylnej jest uszkodzenie żył transportujących krew z nóg do serca. Aby krew mogła swobodnie pokonać grawitację płynąc od stóp w górę, w żyłach muszą sprawnie funkcjonować zastawki żylne i pompa mięśniowa.
Jeśli tak nie jest, część krwi zaczyna się cofać (refluks żylny), a tym samym zalegać w żyłach, rozciągać je i utrudniać im prawidłową pracę. Dochodzi do zastoju krwi żylnej, co utrudnia napływ dotlenionej krwi tętniczej i prowadzi do rozwoju stanów zapalanych z dolegliwościami, uszkodzenia ścian żył z przesiąkaniem osocza krwi - powstają obrzęki, przebarwienia, a z czasem owrzodzenia.
Jakie są objawy niewydolności żylnej?
- ból nóg, uczucie ciężkości nóg (ustępujące po wykonaniu odpowiednich ćwiczeń)
- obrzęki stóp, a także okolic kostek i łydek (w początkowej fazie choroby są to obrzęki ustępujące po "rozruszaniu się" lub ćwiczeniach, odpoczynku nocnym natomiast już w zaawansowanej - obrzęki trwałe)
- ból w okolicach żył
- parestezje (mrowienie, drętwienie), swędzenie, kłucie nóg
- tzw. zespół niespokojnych nóg
- nocne skurcze mięśni, głównie łydek
- uwidocznienie żył podskórnych (często poszerzonych i o sinym zabarwieniu) - najdrobniejszych, które zaczynają przypominać pajączki - i tych grubszych, które robią się wystające i miękkie w dotyku
- brązowo-czerwonawe podskórne przebarwienia
Przyczyny powstawania niewydolności żylnej
Na rozwój niewydolności żylnej ma wpływ kilka czynników:
- refluks żylny, czyli wsteczny przepływ krwi - wynika on z braku (zniszczenia), niedorozwoju lub niewydolności zastawek żylnych
- zmniejszona ilość włókien sprężystych w ścianie naczyń żylnych uwarunkowana genetycznie lub spowodowana wiekiem przy braku aktywności fizycznej
- niewydolność lub osłabienie siły mięśniowej łydek, najczęściej w wyniku braku regularnej aktywności fizycznej
- zwężenie żył - wywołane np. niedrożnością żył (zakrzepica) lub uciskiem na żyły z zewnątrz. Ucisk może być spowodowany otyłością, czasem także żyły uciskane są przez rosnącą macicę u kobiet w ciąży
- wysokie ciśnienie żylne utrzymujące się przez dłuższy czas. Tu winowajcą może być jakaś choroba żył, nieprawidłowy tryb życia, np. mała aktywność fizyczna, siedząca lub stojąca praca. Nadciśnienie żylne niszczy zastawki, a także ściany żył - poprzez rozkład kolagenu i utratę sprężystości.
Czynniki zwiększające ryzyko powstania niewydolności żylnej:
- płeć żeńska (ciąże, doustna antykoncepcja)
- wiek
- otyłość
- praca siedząca lub stojąca, niska aktywność fizyczna - brak ruchu doprowadza do zastoju krwi w żyłach
- wysoki wzrost
- częste zaparcia
- czynniki genetyczne - ryzyko rozwoju żylaków u osoby, której jedno z rodziców ma żylaki wynosi 42%, jeśli oboje - ryzyko wzrasta do 89%
- palenie papierosów
Niezwykły rurociąg
Długość wszystkich naczyń, którymi płynie krew w jednej nodze, wynosi aż ok. 100 km. Część żył schowana jest głęboko i tworzy tzw. układ żył głębokich. Część zaś biegnie blisko powierzchni skóry i te nazywane są żyłami powierzchniowymi.
Oba układy łączą poprzeczne żyłki nazywane perforatorami. Właśnie w naczyniach powierzchniowych powstają żylaki. Najczęściej na żyle odpiszczelowej, biegnącej od kostki przyśrodkowej (wewnętrznej) aż do pachwiny, nieco rzadziej na żyle odstrzałkowej, ciągnącej się od kostki odśrodkowej (zewnętrznej) do kolana.
Diagnostyka niewydolności żylnej
Stwierdzenie przewlekłej niewydolności żylnej nie jest trudne nawet na podstawie samego wywiadu z pacjentem i oględzin kończyn. Natomiast badanie ultrasonograficzne żył powierzchownych oraz głębokich pozwoli ustalić przyczynę choroby – można odnaleźć odcinek żyły z niewydolnymi zastawkami oraz ocenić czy w żyłach znajduje się skrzeplina blokująca odpływ krwi oraz zaplanować właściwe leczenie powstałych zmian.
Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej
Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej należy podzielić na 4 części: leczenie zachowawcze, czyli farmakoterapię, leczenie uciskowe, zmianę stylu życia, która zawsze powinna być wdrażana jako pierwsza oraz leczenie zabiegowe.
Farmakoterapia – zalecana na każdym etapie choroby żylnej
Zalecane są bezpieczne leki flebotropowe - syntetyczne bądź ziołowe. Te drugie, to np. hesperydyna, pochodne rutyny, escyna. Najskuteczniejszym lekiem, zdaniem specjalistów, jest połączenie ruszczyka kolczastego, hesperydyny i kwasu askorbowego. Leki poprawiają w pewnym stopniu pracę naczyń: obkurczają naczynia żylne i chłonne, ograniczają stan zapalany, uszczelniają ściany naczyń żylnych, co skutkuje zmniejszeniem bólu, obrzęku czy uczucia ciężkości nóg. Zmiana stylu życia jest możliwa na każdym etapie przewlekłej choroby żylnej. Obejmuje wzrost i regularność aktywności fizycznej oraz redukcję masy ciała. Wzmocnienie mięśni łydek powoduje poprawę efektywności pompy mięśniowej. Krew żylna zostaje przepompowana w stronę serca, a w ściśniętych przez mięśnie naczyniach żylnych zbliżają się do siebie płatki zastawek żylnych, przez co nie dochodzi do cofania się krwi żylnej. Aktywność ruchowa powinna być regularna, najlepiej minimum 30 minut każdego dnia.
Terapia uciskowa
Terapia uciskowa przynosi znacznie lepsze efekty. Stosuje się tu różnego typu gotowe wyroby kompresyjne lub opaski o różnej rozciągliwości. Największy nacisk wywierają one tuż nad kostką, a wyżej stopniowo coraz mniejszy, dzięki czemu krew może swobodnie odpływać z nóg do serca. Równocześnie wspomagają działanie pompy mięśniowej łydek. Wyroby kompresyjne nie tylko zmniejszają dolegliwości związane z niewydolnością żylną, ale także hamują postęp choroby. Mamy do dyspozycji: podkolanówki, pończochy, rajstopy czy też rozpinane getry kompresyjne. Wyroby powinny być dobrane indywidualnie na podstawie badania i obmiarów kończyny dolnej.
Leczenie zabiegowe
Leczenie zabiegowe – miniflebektomia, wewnątrznaczyniowe zamknięcie naczynia żylnego z użyciem lasera (EVLT), klasyczna operacja żylaków, czy też skleroterapia. Miniflebektomia polega na usuwaniu zmian żylakowatych z mikronacięć. EVLT pozwala na zamknięcie dużych, niewydolnych naczyń, takich jak żyła odpiszczelowa czy odstrzałkowa w technice całkowicie ambulatoryjnej. Klasyczne operacja jest w pełni refundowana poprzez NFZ, ale wiąże się z nacięciami i pobytem szpitalnym. Skleroterapia – polega na podaniu do żyły leku, który powoduje jej chemiczne podrażnienie, a tym samym miejscowy stan zapalny, a w konsekwencji jej zwłóknienie.
Choroby naczyń żylnych zawsze wymagają właściwego leczenia, a co jest z tym związane odpowiedniej diagnostyki. Wykonywane w takim przypadku badanie USG Duplex Doppler stanowi obecnie najlepsze narzędzie diagnostyczne chorób układu żylnego.
Doświadczając objawów przewlekłej choroby żylnej nie zapominajmy o leczeniu farmakologicznym. Jest ono zalecane na każdym etapie rozwoju choroby i zdecydowanie zmniejsza odczuwanie takich objawów subiektywnych jak ból, obrzęk czy uczucie ciężkości nóg.
Pamiętajmy, że tylko specjalista może dobrać odpowiednie leki, indywidualnie do pacjenta, zgodne z międzynarodowymi wytycznymi.
Bezwzględnie zalecane jest stosowanie leków, a nie suplementów. Suplementy nie leczą, a przewlekłą chorobę żylną należy leczyć. Poza tym, ze względu na brak kontroli ich składu, niejednokrotnie przyczyniają się do wystąpienia różnych niepożądanych działań, które zwłaszcza w czasach utrudnionego dostępu do służby zdrowia są bardzo niepożądane.
Na naszym rynku dostępne są głównie preparaty pochodzenia roślinnego: hesperydyna, pochodne rutyny, escyna, ale również preparaty syntetyczne. Najlepszą opcją terapeutyczną pozostają leki zawierające połączenie ruszczyka, hesperydyny i kwasu askorbowego.
Niewydolność żylna: od pajączków do żylaków
Nie wiadomo czemu skłonność do poszerzania się żył u niektórych pojawia się we wczesnej młodości, a u innych później lub wcale. Wiadomo natomiast, że w ścianach żył osób obciążonych dziedzicznie pajączkami i żylakami jest mniej włókien sprężystych, a więcej (lub tyle, ile potrzeba) włókien kolagenowych. Te drugie są włóknami nieelastycznymi, a więc łatwo ulegają rozciągnięciu. W miejscach, gdzie żyły się poszerzyły, tworzą się miniżylaki, popularnie zwane pajączkami. Mogą one występować pojedynczo, tworzyć rozgałęzienia przypominające koronę drzewa lub zlewać się w duże, sinawe plamy.
Ale dlaczego tak się dzieje? Przy zmianie pozycji z leżącej na stojącą dochodzi do wzrostu ciśnienia żylnego w naczyniach kończyn dolnych. W zależności od kondycji ścianek żył, wydolności zastawek żylnych oraz sprawności pompy mięśniowej łydek, krew żylna jest z odpowiednią siłą tłoczona do góry, czyli w kierunku serca. Jeśli ściany żył są osłabione lub już nieco rozciągnięte bądź też zastawki są niesprawne i pozwalają na cofanie się (opadanie) krwi ku dołowi lub mięśnie uciskają żyły z niedostateczną siłą – jej nadmiar pozostaje w żyłach i z coraz większym ciśnieniem napiera na ich ściany. Te rozciągają się coraz bardziej i dochodzi do zjawiska nazywanego nadciśnieniem żylnym.
Pompa mięśniowa i zastawki żylne
W układzie żylnym rolę pompy napędzającej przepływ krwi od stóp do góry (jak w układzie tętniczym jest serce) pełnią mięśnie łydek - pompa mięśniowa. Mięśnie w trakcie pracy ściskają naczynia żylne wyciskając z nich krew w stronę serca. Żeby krew z żył popłynęła ku górze, potrzebuje wsparcia. Posłużmy się przykładem: gdybyśmy chcieli usunąć wodę z gumowego węża, możemy to zrobić, ściskając go dłońmi. Ale gdy tylko zwolnimy ucisk, woda w wężu opadnie. Podobnie może się dziać w żyłach, gdyby nie... zastawki. To maleńkie fałdki wewnętrznej błony naczyń. Zamykają się, gdy krew płynąca w górę do serca próbuje się cofać. Gdy chodzimy i biegamy, mięśnie rytmicznie się kurczą i uciskają żyły. W ten sposób pobudzają działanie tzw. pompy mięśniowej, na którą składają się prawidłowo działające mięśnie łydki i stopy. Jeśli pompa zawodzi, odczuwamy ciężkość nóg, zmęczenie, drętwienie.
Jak się tworzą żylaki?
Jeśli mamy słabe mięśnie, zastawki są uszkodzone i mało się ruszamy, krew zalega w żyłach. Wzrasta ciśnienie krwi, która z coraz większą siłą naciska na ściany żył. Te rozszerzają się i jak rozciągnięta sprężyna nie wracają do pierwotnego kształtu. Niewydolność żył pogłębia się i w miejscach nieprawidłowego ich poszerzenia tworzą się żylaki. Z czasem skóra nad nimi staje się cieńsza, napięta i błyszcząca. Wypełniony niedotlenioną krwią żylak widoczny jest pod skórą jako niebieskawa, czasem ze zgrubieniami, kręta linia.
Do czego prowadzi niewydolność żylna?
Nieleczona przewlekła niewydolność żylna może spowodować szereg poważnych konsekwencji, takich jak: żylaki, stwardnienia skórno-tłuszczowe, zapalenia żył powierzchniowych i żylaków, zapalenia żył głębokich, zapalenie zastoinowe skóry i, w końcowej fazie, owrzodzenie goleni.
Czytaj też:
Porady eksperta
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-TRZ7-kaJ1-ptSh_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
