Ropień, ropniak, ropowica – czym różnią się zakażenia ropne?
Ropa (łac. pus) to wydzielina powstająca w miejscach zakażeń bakteryjnych. Przyczyną powstawania ropy jest stan zapalny - ropa świadczy o lokalnej walce systemu odpornościowego z patogenami. Istnieje wiele postaci zakażeń ropnych o różnym stopniu nasilenia – od niewielkich zmian skórnych, po rozległe infekcje narządów wewnętrznych. Najpoważniejsze infekcje ropne wymagają intensywnego leczenia. Dowiedz się, z czego składa się ropa, jak powstaje ropa, na czym polega leczenie zakażeń ropnych oraz kiedy obecność ropy powinna stanowić powód do niepokoju?
Spis treści
- Ropa - z czego się składa?
- Rodzaje bakterii ropotwórczych
- Ropa - właściwości
- Ropa - rodzaje zakażeń ropnych
- Ropa - leczenie zakażeń ropnych
- Ropa - powiązane schorzenia
Ropa (łac. pus) stanowi dowód aktywności naszego układu immunologicznego. Powstawanie ropy to złożony proces, wymagający zetknięcia patogenów – najczęściej bakterii – z komórkami systemu odpornościowego. Aby doszło do wytworzenia ropy, w naszym organizmie musi pojawić się zakażenie bakteryjne.
Miejsce oraz przyczyny jego powstania mogą być rozmaite – przerwanie ciągłości skóry, chwilowe osłabienie odporności czy przewlekłe schorzenia mogą otworzyć bakteriom drogę do naszego organizmu. Obecność patogenów w naszych tkankach zostaje natychmiast zauważona przez komórki układu odpornościowego.
Powstaje odpowiedź na zakażenie, czyli stan zapalny. Jego nasilenie zależy od rozmiarów infekcji oraz aktualnej sprawności systemu immunologicznego. Stan zapalny może mieć charakter lokalny lub uogólniony – w drugim przypadku powoduje objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka i osłabienie. Każdy stan zapalny, niezależnie od jego nasilenia, cechuje napływ komórek układu odpornościowego do miejsca infekcji. Rozpoczyna się starcie pomiędzy układem immunologicznym a patogenami. Ropa jest niejako jego produktem ubocznym.
Ropa - z czego się składa?
W skład ropy wchodzą martwe komórki układu odpornościowego – przede wszystkim neutrofile, których głównym zadaniem jest zwalczanie bakterii w naszym organizmie. Oprócz "zużytych" neutrofilów, ropa zawiera również resztki pokonanych bakterii i ich toksyn, a także pozostałości tkanki objętej zakażeniem. Ropa nie jest więc wytworem bakterii, lecz wyrazem odpowiedzi naszego organizmu na ich obecność.
Rodzaje bakterii ropotwórczych
Czy ropa powstaje w każdym stanie zapalnym spowodowanym obecnością bakterii? Odpowiedź brzmi nie – do powstania ropy konieczne są tzw. bakterie ropotwórcze. Ich wspólną cechą jest produkcja dużej ilości toksyn, uszkadzających komórki odpornościowe oraz tkanki w miejscu infekcji.
Resztki obumarłych komórek stanowią główny składnik ropy powstającej w trakcie zakażenia. Istnieje wiele gatunków bakterii ropotwórczych, a niektóre z nich mogą fizjologicznie zasiedlać powierzchnię naszej skóry (m.in. Streptococcus pyogenes – paciorkowiec ropotwórczy). Co ciekawe, choć ropa powstaje najczęściej w przebiegu infekcji bakteryjnych, jej źródłem bywają również inne zakażenia (np. grzybicze lub pierwotniakowe).
Ropa - właściwości
Ropa jest substancją płynną o dużej gęstości oraz lepkości. Właściwości ropy, takie jak jej zapach i barwa, mogą różnić w zależności od rodzaju zakażenia oraz wywołujących je patogenów. Ropa jest najczęściej koloru żółtawego, choć bywa również biała, zielonkawa, a nawet brązowa.
Przyczyną zielonkawego zabarwienia ropy jest obecność mieloperoksydazy – substancji wykorzystywanej przez neutrofile do zabijania bakterii. W przypadku zakażenia tzw. pałeczką ropy błękitnej (łac. Pseudomonas aeruginosa) ropa przyjmuje barwę niebieską. Jest to spowodowane obecnością wyjątkowego barwnika - piocyjaniny, produkowanego wyłącznie przez ten typ bakterii.
Ropa - rodzaje zakażeń ropnych
Zakażenia ropne w naszym organizmie mogą mieć zróżnicowane objawy i przebieg – od niewielkich i samoograniczających ognisk, po rozlane i często niebezpieczne infekcje. Pod względem patomorfologicznym wyróżniamy następujące rodzaje zmian ropnych:
Ropień
Ropień (łac. abscessus) to ograniczony zbiornik ropy, otoczony torebką. Ropnie mogą mieć różne rozmiary i lokalizacje – zdarzają się zarówno ropnie podskórne, jak i ropnie narządów głębokich, a nawet kości. Ropień zazwyczaj powoduje zarówno objawy miejscowe (ból, obrzęk, zaczerwienienie), jak i ogólnoustrojowe (gorączka, osłabienie).
Ropnie bywają trudne w leczeniu – głównym problemem terapii jest znaczne ograniczenie przedostawania się leków do wnętrza ropnia. Z tego powodu zdecydowana większość ropni wymaga opracowania chirurgicznego (więcej w pkt. 4 – leczenie zakażeń ropnych)
Ropniak
Ropniakiem (łac. empyema) nazywamy zbiorowisko ropy wewnątrz przestrzeni dostępnej w ciele. W przeciwieństwie do ropnia, ropniak nie jest ograniczony własną torebką, lecz wypełnia naturalne jamy ciała. Ropniak ma więc charakter bardziej rozlany. Przykładowe lokalizacje ropniaków to jama opłucnej, jama otrzewnej, pęcherzyk żółciowy czy przestrzenie pomiędzy oponami mózgu.
Ropowica
Ropowica (łac. phlegmona) to rozlane zakażenie ropne tkanek miękkich. Ropowica jest słabo ograniczona i może szerzyć się poprzez ciągłość na sąsiednie okolice. Ropowica wiąże się ze znacznym bólem i obrzękiem. Ropowica wymaga intensywnego leczenia - brak powstrzymania zakażenia może wiązać się z poważnymi komplikacjami. Przykładem często występującej ropowicy jest zanokcica, czyli ropne zakażenie wału paznokciowego.
Ropotok
Ropotokiem (łac. pyorrhoea) nazywamy zakażenie ropne, w którym ropa nie gromadzi się w określonym miejscu, lecz wypływa na zewnątrz ciała. Ropotok najczęściej pojawia się w okolicach głowy – treść ropna może wyciekać z uszu, nosa, a także jamy ustnej (np. w przebiegu zakażeń tkanek okołozębowych).
Ropa - leczenie zakażeń ropnych
Czy zakażenie ropne jest dużym zagrożeniem dla naszego zdrowia? Wszystko zależy od lokalizacji oraz rozmiarów infekcji. Wypryski skórne z niewielką ilością ropy zdarzają się bardzo często, a zdecydowana większość z nich ulega samowyleczeniu. S
prawny układ odpornościowy szybko radzi sobie z pokonaniem bakterii, zakażenie nie przedłuża się, a niewielka ilość ropy nie stanowi dużego zagrożenia. Jeżeli jednak w przebiegu procesu zapalnego gromadzą się duże ilości ropy, mogą one świadczyć o trudnościach w zwalczaniu patogenów przez system immunologiczny.
Obecność ropy w narządach wewnętrznych zawsze wymaga intensywnego leczenia. W przypadku zakażeń ropnych najbardziej boimy się ich uogólnienia, czyli stanu zapalnego obejmującego cały organizm.
Zaburzenia pracy narządów spowodowane obecnością zakażenia nazywamy sepsą. Sepsa to najpoważniejsze możliwe powikłanie zakażeń ropnych, które może stanowić zagrożenie życia. Z tego powodu większość zakażeń ropnych wymaga skutecznego leczenia, które powstrzyma ich szerzenie się na inne tkanki.
Istnieją różnorodne metody leczenia zakażeń ropnych. Pierwszym warunkiem skuteczności terapii jest ewakuacja treści ropnej, która zwykle wymaga interwencji chirurgicznej. Rodzaj zabiegu zależy od postaci zakażenia. W przypadku ropnia najczęściej dokonuje się jego nacięcia.
Bardziej rozlane zakażenia mogą wymagać stworzenia systemu umożliwiającego ciągły odpływ ropy. W przypadku ran stosuje się sączki chirurgiczne, natomiast jeżeli ropa gromadzi się w głębiej położonych miejscach, możliwe jest zastosowanie drenów. Warto również podkreślić, że pod żadnym pozorem nie powinniśmy próbować usuwać ropy w warunkach domowych. Zabieg wymaga warunków sterylnych, w przeciwnym razie mógłby spowodować dodatkowe nadkażenie w miejscu stanu zapalnego.
Kolejnym istotnym warunkiem leczenia zakażeń ropnych jest odpowiednia higiena i pielęgnacja miejsca zakażenia. W zależności od lokalizacji, stosuje się powierzchowne preparaty odkażające, opatrunki ułatwiające odprowadzanie wydzieliny lub działające przeciwdrobnoustrojowo (np. opatrunki ze srebrem). W przypadku gromadzenia się ropy w jamach ciała, konieczne może być ich regularne płukanie.
Ostatnim aspektem leczenia zakażeń ropnych jest antybiotykoterapia. Na rynku dostępne są zarówno antybiotyki działające miejscowo, jak i ogólnie. Te pierwsze sprawdzają się w przypadku niewielkich zakażeń ropnych, o małym ryzyku rozprzestrzenienia (np. maści stosowane na drobne zmiany skórne).
W zdecydowanej większości infekcji ropnych stosuje się jednak antybiotykoterapię ogólnoustrojową, czyli działającą na cały organizm. Dzięki niej zmniejsza się ryzyko dalszego rozsiewu zakażenia. Na początku terapii zwykle używane są antybiotyki o szerokim spektrum działania, na które podatnych jest wiele szczepów bakterii.
Aby dobrać najskuteczniejszy antybiotyk do leczenia danego zakażenia, konieczne może być badanie mikrobiologiczne materiału pobranego z miejsca infekcji. Takie badanie wykazuje, jakie konkretnie patogeny znajdują się w miejscu zakażenia, oraz które antybiotyki będą skuteczne w ich zwalczaniu (tzw. badanie lekooporności).
Ropa - powiązane schorzenia
Prawie każdy z nas miał w życiu do czynienia z infekcją ropną, choć pewnie w większości przypadków zakażenie przebiegło bez poważnych powikłań. Zdarzają się jednak pacjenci, u których zakażenia ropne pojawiają się często, a ich leczenie trwa długo. Nawracających infekcji ropnych nie powinno się bagatelizować – mogą one być objawem innych schorzeń. Dlaczego u niektórych osób system odpornościowy zwalcza bakterie szybko i bezboleśnie, a u innych powstają zakażenia ropne i trudności w gojeniu?
Pierwszą chorobą, która znacznie zwiększa podatność na zakażenia ropne, jest cukrzyca. Niegojące się rany mogą być jej pierwszym objawem. Cukrzyca jest przyczyną licznych zaburzeń immunologicznych, naczyniowych i neurologicznych, które zwiększają podatność na zakażenia i osłabiają organizm w walce z bakteriami. Aby zwiększyć odporność, konieczna jest właściwa kontrola cukrzycy – regularne zażywanie leków oraz przestrzeganie zaleceń dietetycznych.
Warto wiedzieć, że nasza odporność jest osłabiana również przez inne zaburzenia metaboliczne – m.in. otyłość i hipercholesterolemię.
Kolejną przyczyną nawracających zakażeń ropnych są zaburzenia odporności. Mogą one mieć charakter przejściowy, np. wywołany stresem i przemęczeniem. Istnieją również wrodzone niedobory odporności, obecne u pacjentów od wieku dziecięcego.
Powtarzające się infekcje ropne mogą być objawem nieskuteczności układu immunologicznego w zwalczaniu patogenów. Przykładem wrodzonego niedoboru odporności jest przewlekła choroba ziarniniakowa. Jej przyczyną jest nieprawidłowa aktywność komórek immunologicznych – fagocytów "zjadających" bakterie. Jednym z objawów choroby są liczne ropnie oraz trudności w gojeniu ran.
Warto również wspomnieć o infekcjach ropnych będących skutkiem leczenia innych schorzeń. Osłabienie systemu odpornościowego bywa skutkiem ubocznym niektórych terapii, m. in. przeciwnowotworowych lub stosowanych w leczeniu chorób autoimmunologicznych.
Również przewlekła sterydoterapia predysponuje do powstawania ognisk ropnych. U pacjentów z osłabionym systemem odpornościowym i zwiększonym ryzykiem infekcji ropnych, często stosuje się profilaktyczną antybiotykoterapię w celu zapobiegania zakażeniom.
Polecany artykuł:
Porady eksperta
