Ból mięśni, ciemny mocz. To nie było zmęczenie ani odwodnienie, ale zagrożenie życia

Młody, wysportowany mężczyzna przygotowujący się do Iron Mana zgłosił się na szpitalny oddział ratunkowy z narastającym bólem mięśni i zmianą koloru moczu po intensywnym, całodniowym treningu. Jak się okazało, to nie było "zwykłe" zmęczenie ani odwodnienie, ale dolegliwość, która mogła zagrażać życiu. Z czym zmagał się pacjent? Dlaczego ból mięśni i ciemniejszy niż zwykle mocz mogą budzić niepokój?

Spis treści

1. Ból mięśni i ciemny mocz - o czym mogą świadczyć? 
2. Co to jest rabdomioliza? 
3. Rabdomioliza – przyczyny
4. Rabdomioliza - objawy
5. Jakie warzywa i owoce doskonale nawadniają organizm? Sprawdź!
6. Rabdomioliza - przebieg
7. Rabdomioliza - leczenie
8. Rabdomioliza - rokowania
9. Rabdomioliza – jak zapobiegać?

Ból mięśni i ciemny mocz - o czym mogą świadczyć? 

Na facebookowym profilu „Twój Dyżur” pojawiła się medyczna zagadka dotycząca młodego, wysportowanego, dobrze zbudowanego mężczyzny, który przygotowywał się do Iron Mana. Poczuł się jednak na tyle źle, że zgłosił się na SOR. Z jakimi objawami się zmagał?

„Dwa dni wcześniej był na ambitnym treningu (...). Biegał, pływał i jeździł na rowerze bez wytchnienia przez cały dzień. Dziś czuł, że bolą go mięśnie. Trochę jak zakwasy, ale wyraźnie mocniejsze. Dodatkowo zauważył, że jego mocz ma ciemniejszy kolor niż zwykle”

Kolor moczu określano jako „słabą herbatę”. Temperatura ciała była nieco podwyższona i wynosiła 37,3 stopni Celsjusza. 

Chociaż pierwszą myślą mogło być po prostu „odwodnienie”, tym razem odpowiedź była inna (choć nawodnienie stanowiło element terapii). Diagnozę potwierdzono za pomocą odpowiednich badań.

Z jaką dolegliwością zmagał się pacjent? Mowa o rabdomiolizie.

Co to jest rabdomioliza? 

Jest to uszkodzenie mięśni po nadmiernym wysiłku. Problem stanowią natomiast skutki rozpadu komórek mięśniowych, których produkty mogą być szkodliwe.

W badaniu krwi i moczu sprawdzono elektrolity, kreatyninę i kinazę kreatynową (CK). Wyniki? Kreatynina 2,6 mg/dl i kinaza kreatynowa 92 000 U/l - przy normie do 370. To pozwoliło na postawienie diagnozy rabdomiolizy.

Rabdomioliza – przyczyny

Rabdomioliza to stan, w którym dochodzi do rozkładu mięśni szkieletowych i uwolnienia ich zawartości do krwiobiegu. Może prowadzić do poważnych powikłań, w tym uszkodzenia nerek. Najczęściej wywołują ją:

• Intensywny wysiłek fizyczny (zwłaszcza nieprzyzwyczajony, ekstremalny trening)
• Urazy mięśni (np. stłuczenia)
• Rozległe zmiażdżenia mięśni np. wskutek wypadków
• Rozległe termiczne uszkodzenia mięśni np. wskutek poparzeń
• Niedotlenienie mięśni (np. w wyniku ucisku, długotrwałego unieruchomienia)
• Zatrucia i leki (np. statyny, niektóre leki przeciwpsychotyczne, zatrucia alkoholem lub tlenkiem węgla)
• Infekcje wirusowe lub bakteryjne
• Choroby metaboliczne i genetyczne mięśni

Co ciekawe, nie tylko wysiłek może powodować rabdomiolizę – znane są również przypadki rabdomiolizy po masażu. O jednym z takich przypadków wspomina jedna z osób w komentarzach na profilu „Twój Dyżur”.

Rabdomioliza po masażu to bardzo rzadkie i nietypowe zjawisko, ale teoretycznie możliwe – zwłaszcza jeśli masaż był bardzo intensywny, głęboki i obejmował duże partie mięśni, szczególnie u osób z predyspozycjami.

Standardowy, umiarkowany masaż nie powoduje rabdomiolizy! Rabdomioliza może się pojawić, jeśli masaż wywołał silne uszkodzenie mięśni, np. po ekstremalnym wysiłku lub u osób z osłabionymi mięśniami.

Ryzyko wzrasta u osób z chorobami mięśni, przyjmujących leki uszkadzające mięśnie (np. statyny) lub przy odwodnieniu.

Przypadki rabdomiolizy po masażu są bardzo rzadkie i dotyczą wyjątkowo intensywnych i długotrwałych masaży bez przerw.

Rabdomioliza - objawy

Jakie są objawy rabdomiolizy? Typowe symptomy rozpadu mięśni to:

• Silny ból mięśni, osłabienie siły
• Skurcze mięśni
• Drgawki, zaburzenia świadomości
• Obrzęk i tkliwość mięśni
• Ciemne zabarwienie moczu (barwa herbaty) wskutek obecności mioglobiny
• Objawy ogólne: gorączka, osłabienie, nudności, wymioty

Klasyczne objawy, jak ból mięśni, osłabienie mięśni oraz ciemne zabarwienie moczu dotyczą ok. 10 proc. przypadków, co może utrudniać diagnostykę. 

Jakie warzywa i owoce doskonale nawadniają organizm? Sprawdź!

Zobacz galerię 10 zdjęć

Rabdomioliza - przebieg

Rabdomioliza rozpoczyna się nagłym uszkodzeniem mięśni i uwalnianiem do krwi mioglobiny, kreatynokinazy (CK) oraz elektrolitów.

Wysokie stężenie mioglobiny może uszkodzić nerki, prowadząc do ostrej niewydolności nerek. Przebieg może być ostry i zagrażający życiu, zwłaszcza przy braku szybkiej interwencji.

Rabdomioliza - leczenie

• Nawodnienie – intensywne podawanie płynów dożylnie, aby zapobiec uszkodzeniu nerek
• Monitorowanie elektrolitów, zwłaszcza potasu – ryzyko arytmii serca
• Leczenie przyczynowe (np. odstawienie leków, leczenie infekcji)
• W ciężkich przypadkach: dializa przy ostrej niewydolności nerek
• Unikanie dalszych urazów i odpowiednia rehabilitacja mięśni

Rabdomioliza - rokowania

Wczesne rozpoznanie i szybkie leczenie zwykle pozwalają na pełne wyzdrowienie. Przy braku terapii ryzyko poważnych powikłań, w tym trwałego uszkodzenia nerek lub śmierci.

Możliwe powikłania rabdomiolizy to m.in. ostra niewydolność nerek, zaburzenia elektrolitowe (hiperkaliemia, ryzyko arytmii serca), DIC (rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe), uszkodzenie mięśni ze stałą utratą funkcji, zespół ciasnoty powięziowej (compartment syndrome).

Rabdomioliza – jak zapobiegać?

Aby minimalizować ryzyko wystąpienia rabdomioliza , warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

• Stopniowo zwiększaj intensywność treningów – unikaj nagłych, ekstremalnych obciążeń, zwłaszcza jeśli organizm nie jest do nich przygotowany.
• Dbaj o odpowiednie nawodnienie – regularne picie wody podczas i po wysiłku pomaga zapobiegać uszkodzeniom mięśni i nerek.
• Odpoczywaj i regeneruj się – daj mięśniom czas na odbudowę po wysiłku, unikaj przetrenowania.
• Zwracaj uwagę na sygnały organizmu – ból mięśni silniejszy niż zwykle, osłabienie czy ciemny mocz to znaki, których nie wolno ignorować.
• Unikaj łączenia czynników ryzyka – np. intensywnego wysiłku z odwodnieniem lub stosowaniem leków uszkadzających mięśnie (np. statyn).
• Konsultuj się z lekarzem w przypadku przewlekłych chorób mięśni lub przyjmowania leków mogących zwiększać ryzyko rabdomiolizy.

Katarzyna Głuszak