Babka lancetowata - jakie ma właściwości?

Babka lancetowata to roślina stosowana od wieków w medycynie naturalnej. Na przestrzeni dziejów, za pomocą babki lancetowatej, próbowano leczyć choroby niemal wszystkich narządów. Współczesne badania naukowe potwierdzają zawartość wielu związków o działaniu prozdrowotnym w wyciągu z babki lancetowatej. Można ją stosować pod wieloma postaciami, m.in. syropu, naparu lub nalewki. W jakich schorzeniach warto sięgać po babkę lancetowatą? Jak przygotować i używać preparaty z babki lancetowatej? Czy i kiedy babka lancetowata może być szkodliwa?

Spis treści

1. Jak wygląda babka lancetowata?
2. Historia stosowania babki lancetowatej
3. Składniki aktywne babki lancetowatej
4. Zastosowanie babki lancetowatej
5. Produkty z babki lancetowatej
6. Jak bezpiecznie stosować babkę lancetowatą?

Babka lancetowata to przykład byliny o stosunkowo niewielkich wymaganiach uprawnych. Dzięki łatwemu przystosowaniu do różnych warunków atmosferycznych, babka lancetowata występuje niemal na całym świecie. W Polsce babkę lancetowatą spotyka się przede wszystkim rosnącą dziko: na polach, łąkach i w ogrodach. Uprawę babki lancetowatej prowadzi się dla celów ozdobnych, na potrzeby przemysłu farmaceutycznego, a także do badań naukowych.

Jak wygląda babka lancetowata?

Babka lancetowata zakwita w maju. Posiada brunatny, kłosowaty kwiatostan pokryty drobnymi, białymi płatkami.

Najcenniejszym składnikiem babki lancetowatej nie są jednak jej kwiaty ani nasiona. Skarbnicą aktywnych związków chemicznych są podłużne, lancetowate, równolegle unerwione liście babki lancetowatej. 

Aby można było je wykorzystać, należy zebrać je w okresie kwitnienia, a następnie wysuszyć. Choć powszechnie babkę lancetowatą uważa się za chwast, warto zapoznać się ze szczególnymi właściwościami tej rośliny.

Historia stosowania babki lancetowatej

Babka lancetowata była od wieków wykorzystywana w leczeniu rozmaitych chorób. Początkowo wykorzystywano ją głównie do opatrywania skaleczeń i ran. Obserwując korzystny wpływ babki lancetowatej na proces gojenia, zaczęto stosować ją w wielu innych schorzeniach.

Najszersze zastosowania babki lancetowatej spotyka się w opisach tradycyjnej medycyny perskiej. Według źródeł historycznych, babkę lancetowatą stosowano w formie:

• czopków,
• maści,
• syropów,
• globulek dopochwowych,
• nalewek
• oraz kropli spojówkowych i donosowych.

Babka lancetowata była postrzegana jako uniwersalne panaceum. Uważano, że leczy zarówno biegunki, jak i zaparcia. Stosowano ją w infekcjach dróg oddechowych, układu moczowego i układu pokarmowego. Za pomocą babki lancetowatej próbowano leczyć chorobę wrzodową, kamicę nerkową, padaczkę, choroby skóry, złamania kości, a nawet nowotwory.

Postęp medycyny umożliwił przeprowadzenie wielu badań naukowych z wykorzystaniem babki lancetowatej. Dzięki farmakognozji (nauka o wykorzystaniu leczniczym roślin) zidentyfikowano wiele substancji chemicznych zawartych w liściach babki lancetowatej.

Choć część historycznych zastosowań babki lancetowatej należy już do przeszłości, wiedza o tej roślinie wciąż pozostaje niepełna. Mimo upływu lat, babka lancetowata nadal znajduje zastosowanie w niektórych dziedzinach medycyny.

Czytaj też: Pokrzywa - właściwości lecznicze i prozdrowotne pokrzywy

Składniki aktywne babki lancetowatej

Badania substancji obecnych w liściach babki lancetowatej stanowią dowód jej wielokierunkowego działania. Składniki aktywne, które zidentyfikowano w babce lancetowatej, to między innymi:

• pektyny i polisacharydy – związki o działaniu śluzotwórczym. W kontakcie z wodą wytwarzają śluz, który wpływa na tkanki łagodząco i przeciwzapalnie. Wspomagają gojenie, ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych,
• flawonoidy (bajkaleina, luteoilina, skutelareina) – należą do antyoksydantów, czyli zmiataczy wolnych rodników. Redukują stan zapalny, działają przeciwstarzeniowo, naprawiają uszkodzenia komórek,
• irydoidy (aukubozyd) – substancje o działaniu przeciwbakteryjnym. Obróbka termiczna wpływa na ich unieczynnienie, dlatego są obecne wyłącznie w surowych liściach babki lancetowatej. Działanie bakteriostatyczne umożliwia m.in. szybsze gojenie ran,
• garbniki – obkurczają naczynia krwionośne, działają ściągająco. Zmniejszają obrzęk tkanek objętych stanem zapalnym,
• witaminy i składniki mineralne – babka lancetowata jest świetnym źródłem krzemu i cynku, a także beta-karotenu, witamin C i K,
• nienasycone kwasy tłuszczowe – zawarte przede wszystkim w nasionach babki. Wykazują działanie przeciwutleniające, spowalniają procesy starzenia.

Zastosowanie babki lancetowatej

Główne obszary zastosowań babki lancetowatej w medycynie to infekcje dróg oddechowych oraz gojenie ran. Choć badania przedkliniczne wykazują możliwe działanie tej rośliny również w innych schorzeniach, ich skuteczność w badaniach na ludziach nie zawsze została potwierdzona.

Mimo to, babka lancetowata jest często stosowana jako tradycyjny środek wspomagający terapię. Korzystne działania zdrowotne babki lancetowatej obejmują między innymi:

Gojenie ran

Babka lancetowata była stosowana od wieków jako naturalny opatrunek, ułatwiający gojenie ran. Jej składniki przyspieszają regenerację naskórka oraz działają bakteriostatycznie w obrębie rany.

Babkę lancetowatą z powodzeniem można stosować w razie ukąszeń owadów – zmniejszy dolegliwości bólowe, zredukuje obrzęk i stan zapalny w okolicy ukąszenia.

Opatrunki z wykorzystaniem babki lancetowatej wykorzystuje się także w leczeniu oparzeń oraz odleżyn. Aby ułatwić gojenie ran, warto zaopatrzyć się w preparat zawierający jak największe stężenie wyciągu z babki lancetowatej.

Infekcje dróg oddechowych

Napar z babki lancetowatej pomaga w łagodzeniu objawów infekcji dróg oddechowych. Substancje śluzotwórcze zawarte w liściach babki pokrywają błonę śluzową powłoką, która ułatwia odkrztuszanie zalegającej wydzieliny.

Wyciąg z babki lancetowatej działa rozkurczająco na oskrzela, zmniejsza ich obrzęk i łagodzi stan zapalny. Syrop z babki lancetowatej z miodem redukuje suchy kaszel i pomaga pozbyć się chrypki.

Działanie immunostymulujące

Niektóre składniki babki lancetowatej wywierają aktywny wpływ na nasz układ odpornościowy. W badaniach naukowych wykazano pobudzenie namnażania limfocytów (grupa białych krwinek pełniących funkcje odpornościowe) pod wpływem wyciągu z babki lancetowatej.

Niektóre badania wykazały również jego działanie przeciwpasożytnicze i przeciwbakteryjne. Pod wpływem babki lancetowatej zwiększa się wydzielanie interferonów, czyli naturalnych substancji o działaniu przeciwwirusowym.

Łagodzenie dolegliwości żołądkowych

Babka lancetowata zawiera wiele substancji potencjalnie wspomagających działanie przewodu pokarmowego. Pektyny wywierają efekt porównywalny do błonnika pokarmowego – poprawiają perystaltykę jelit, dzięki czemu mogą zapobiegać zaparciom.

W badaniach na zwierzętach wykazano zmniejszone wydzielanie kwasu żołądkowego pod wpływem wyciągu z babki lancetowatej, co może przyczyniać się do łagodzenia objawów choroby wrzodowej. Działanie przeciwzapalne nasion babki lancetowatej może być korzystne w leczeniu chorób zapalnych jelit.

Choroby dermatologiczne

Babka lancetowata znalazła zastosowanie w wielu produktach kosmetycznych. Jej działanie antyseptyczne i łagodzące wyraźnie poprawia stan skóry oraz wspomaga regenerację naskórka.

Babka lancetowata jest skuteczna w leczeniu pokrzywki, łagodzi świąd i obrzęk skóry. Z powodzeniem stosuje się ją w leczeniu wysypek i infekcji skórnych. Przed zastosowaniem warto jednak upewnić się, że nie jesteśmy na nią uczuleni.

Produkty z babki lancetowatej

Produkty zawierające babkę lancetowatą mogą być stosowane zarówno miejscowo, jak i doustnie. Niektóre specyfiki na bazie babki lancetowatej są dostępne w aptekach.

Wiele z nich można z powodzeniem przygotować samodzielnie w warunkach domowych. Do najpopularniejszych produktów zawierających babkę lancetowatą należą:

Syrop z babki lancetowatej

Syrop z babki lancetowatej to tradycyjny produkt na kaszel i podrażnione gardło. Możemy kupić go w aptece, ale również przygotować samemu.

Kilka garści liści babki należy umyć, zblendować, a następnie zalać wodą w proporcji 1:1. Następnie dodajemy 500 g cukru lub po 250 g cukru i miodu.

Całość zagotowujemy, a następnie podgrzewamy na wolnym ogniu do momentu zgęstnienia syropu. Gotowy syrop przechowujemy w lodówce, spożywamy po 1 łyżeczce 3 razy dziennie.

Nalewka z babki lancetowatej

Najprostszą nalewkę z liści babki przygotujemy zalewając świeże liście babki wódką i odstawiając na 2 tygodnie w ciemne, chłodne miejsce.

Nalewkę możemy wykorzystywać zewnętrznie w formie okładów na skórę. Jeśli chcemy stosować nalewkę doustnie, warto dodać do niej nieco miodu.

Maść z babki lancetowatej

Ziołowa maść z ekstraktem babki lancetowatej działa kojąco na problematyczną skórę. Warto stosować ją w razie ukąszeń owadów, oparzeń i stanów zapalnych.

Jeśli nie mamy pod ręką gotowej maści, możemy stosować okłady ze świeżych, roztartych liści babki umieszczonych na czystej gazie.

Napar z babki lancetowatej

Napar możemy przygotować zarówno ze świeżych, jak i suszonych liści babki. Liście należy zalać wodą, zagotować, a następnie odstawić do naciągnięcia na ok. 15 minut.

Napar zadziała korzystnie w razie dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Przestudzony napar możemy również wykorzystać jako płukankę do włosów, poprawiającą stan skóry głowy.

Płukanie gardła takim naparem zmniejszy jego podrażnienie i złagodzi chrypkę.

Kosmetyki z babki lancetowatej

Dzięki zawartości wielu cennych składników, babka lancetowata często pojawia się w składzie kosmetyków naturalnych. Kremy i maseczki do cery problematycznej, balsamy do ciała, kremy do rąk i stóp, a także płukanki i szampony do włosów to tylko niektóre z jej zastosowań. Regularnie stosowana babka lancetowata ujędrnia, wygładza i regeneruje naszą skórę.

Surowe liście babki lancetowatej

Świeże liście babki lancetowatej mogą być z powodzeniem wykorzystywane jako dodatek do letnich potraw. Jeżeli lubimy kulinarne eksperymenty, z pewnością znajdziemy zastosowania dla zdrowych listków w naszej kuchni.

Możemy dodać je do sałatki, zmiksować w zielonym smoothie, a nawet usmażyć w cieście naleśnikowym.

Czytaj też: Skrzyp polny: właściwości i zastosowanie

Jak bezpiecznie stosować babkę lancetowatą?

Babka lancetowata jest rośliną stosunkowo bezpieczną w użyciu. Badania naukowe nie wykazały wysokiego stężenia substancji toksycznych w liściach i nasionach babki lancetowatej. Za bezpieczną dzienną dawkę uważa się 3-5 g sproszkowanej rośliny.

Skutki uboczne stosowania babki lancetowatej różnią się w zależności od drogi podania. Przy stosowaniu zewnętrznym istnieje ryzyko wystąpienia reakcji uczuleniowej na skórze.

Podanie doustne u osób nadwrażliwych na składniki babki może wiązać się z wystąpieniem nudności, wymiotów i wzdęć. W przypadku przekroczenia dziennej bezpiecznej dawki, babka lancetowata może mieć działanie przeczyszczające.

Stosowanie babki lancetowatej najlepiej rozpocząć od niewielkich dawek, obserwując reakcje swojego organizmu.

Badania bezpieczeństwa babki lancetowatej nie zostały przeprowadzone w odniesieniu do kobiet w ciąży i dzieci poniżej 12. roku życia. Ze względu na brak danych dotyczących wpływu na dzieci, kobiety ciężarne, a także płody, nie zaleca się stosowania preparatów z babką lancetowatą w wymienionych grupach. Substancje zawarte w babce lancetowatej mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami.

Babka lancetowata osłabia działanie niektórych leków neurologicznych i psychiatrycznych (lit, karbamazepina).

Warto również podkreślić, że mimo wielu cennych właściwości babki lancetowatej, jej korzystny wpływ na leczenie wielu chorób nie został dotychczas potwierdzony naukowo. Póki co, nie wykazano efektów babki lancetowatej w leczeniu schorzeń sercowo-naczyniowych ani nowotworowych.

W przypadku współistnienia chorób przewlekłych lub zażywania na stałe leków, o bezpieczeństwo równoczesnego stosowania babki lancetowatej warto zapytać lekarza prowadzącego.

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Krzysztofa Białożyt