Torbiele trzustki – przyczyny, objawy i leczenie

Torbiele trzustki to wypełnione płynem zbiorniki, które tworzą się w obrębie tego narządu. Torbiele trzustki mogą stanowić zagrożenie dla życia, ponieważ mogą doprowadzić do zapalenia otrzewnej czy uszkodzić tętnice. Jakie są przyczyny i objawy torbieli trzustki? Czy torbiel trzustki to rak? Jak wygląda leczenie, kiedy obecna jest torbiel na trzustce? Kiedy konieczna jest operacja?

Spis treści

1. Torbiele trzustki - przyczyny
2. Torbiele trzustki – objawy
3. Torbiele trzustki – diagnoza
4. Torbiele trzustki – leczenie

Torbiele trzustki to wypełnione płynem zbiorniki (zamknięte jamy), które mogą być zlokalizowane w obrębie głowy, trzonu lub ogona trzustki. W terminologii medycznej wyróżnia się dwa rodzaje torbieli - prawdziwe oraz rzekome (pseudotorbiele), które stanowią około 70 proc. wszystkich zmian torbielowatych trzustki. Zarówno torbiele prawdziwe, jak i rzekome mogą zawierać komórki tkanki trzustki, enzymy trzustkowe lub krew, jednak każde z nich są pokryte innym rodzajem tkanki. Torbiele rzekome trzustki są otoczone tkanką łączną. Z kolei ściana torbieli prawdziwych zbudowana jest z nabłonka. Różne są także przyczyny ich powstawania.

Torbiele trzustki - przyczyny

Torbiele rzekome najczęściej są powikłaniem ostrego zapalenia trzustki lub przewlekłego zapalenia trzustki. Inną, rzadszą przyczyną torbieli rzekomych są urazy brzucha lub zmiany pooperacyjne w obrębie jamy brzusznej.

Torbiele rzekome trzustki są torbielami nienowotworowymi.

Torbiele prawdziwe trzustki mogą być z kolei wynikiem poszerzenia przewodu trzustkowego, do którego doszło wskutek utrudnionego odpływu soku trzustkowego z przewodu trzustkowego do dwunastnicy (np. z powodu guza nowotworowego w przewodzie trzustkowym lub kamicy przewodu trzustkowego). Do powstania torbieli prawdziwych może doprowadzić także zwężenie przewodu trzustkowego, np. w przebiegu zapalenia trzustki.

Do powstania torbieli prawdziwych może dojść także w przebiegu chorób pasożytniczych – bąblowicy czy glistnicy. Wówczas pasożyty mogą być zlokalizowane nie tylko w przewodzie pokarmowym, lecz także w niektórych narządach, np. w wątrobie czy trzustce, gdzie tworzą torbiele (cysty), które umożliwiają im przeżycie.

Ponadto torbiele prawdziwe trzustki mogą mieć charakter nowotworu złośliwego, jednak nowotwory torbielowate trzustki są bardzo rzadkie (stanowią mniej niż 10 proc. wszystkich rodzajów nowotworów tego gruczołu).

Torbiele prawdziwe mogą mieć charakter nowotworu.

Większość torbielowatych guzów trzustki to zmiany bezobjawowe oraz stosunkowo małe. Zwykle wykrywane są przypadkowo (w trakcie badania USG jamy brzusznej wykonywanego z różnych powodów) u osób w podeszłym wieku – najczęściej u kobiet.

Ponadto torbiele trzustki mogą być wrodzone, tzn. być konsekwencją anomalii rozwojowych lub defektów genetycznych (np. mukowiscydoza, wrodzona torbielowatość wielonarządowa).

Torbiele trzustki – objawy

Małe torbiele trzustki najczęściej rozwijają się bezobjawowo i są wykrywane przypadkowo, podczas wykonywanego z innego powodu badania USG jamy brzusznej.

Objawami większych torbieli trzustki są głównie dolegliwości ze strony układu pokarmowego:

Jeśli wymienione objawy pojawiają się po niedawno przebytym zapaleniu trzustki, można podejrzewać rzekome torbiele tego narządu.

• brak apetytu
• nudności i wymioty
• ból brzucha (najczęściej zlokalizowany w podbrzuszu), który może promieniować do pleców
• wzdęcia
• biegunka
• postępująca utrata masy ciała

Jeśli torbiel jest zlokalizowana w obszarze głowy trzustki, dodatkowo pojawia się zażółcenie śluzówek oraz powłok skórnych.

Torbiele trzustki – diagnoza

W przypadku podejrzenia torbieli trzustki wykonuje się badania krwi, a także badania obrazowe, dzięki którym można zlokalizować torbiel i ustalić, jakich jest rozmiarów. Badaniami podstawowymi są ultrasonografia (USG) oraz tomografia komputerowa (KT). Kolejnym, obecnie często zalecanym badaniem, jest ultrasonografia endoskopowa.

Jednak często badania te są niewystarczające do postawienia jednoznacznej diagnozy. Z tego względu w określonych przypadkach wykonuje się badania dodatkowe, takie jak, np. ultrasonografia z wykorzystaniem środków kontrastujących (CEUS), rezonans magnetyczny (MR) lub cholangiopankreatografia rezonansu magnetycznego (MRCP).

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić wykonanie biopsji cienkoigłowej podczas ultrasonografii endoskopowej.

Torbiele trzustki – leczenie

Leczenie torbieli trzustki zależy od ich pochodzenia, charakteru, wielkości, położenia oraz objawów zgłaszanych przez pacjenta.

W przypadku małych torbieli trzustki, które nie mają charakteru nowotworowego, lekarz może zlecić jedynie ich obserwację za pomocą USG. Często (około 25 proc. przypadków) dzieje się tak, że torbiel wchłania się samoistnie w ciągu 4-6 tygodni.

Jeśli torbiel nie wchłonie się w przeciągu miesiąca lub stale rośnie, a także w przypadku większych zmian (zwykle o średnicy powyżej 5–6 cm), stosuje się drenaż, czyli odprowadzanie zawartości torbieli za pomocą drenów, aż do całkowitej ich eliminacji. Zabieg można wykonać za pomocą igły wprowadzanej do trzustki pod kontrolą USG. Można wykonać również drenaż endoskopowy pod kontrolą endoskopowej ultrasonografii (EUS).

Gdy drenaż jest niemożliwy do wykonania, jest nieskuteczny lub gdy torbiele mają charakter nowotworowy, konieczna jest leczenie chirurgiczne - chirurgiczny drenaż torbieli trzustki (wewnętrzny lub zewnętrzny) lub (w ostateczności) usunięcie trzustki.

Monika Majewska