Zespół psychoorganiczny: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół psychoorganiczny stanowić mogą różnorodne zaburzenia psychiczne, które mają przyczynę organiczną – oznacza to, że pojawiać się on może wtedy, gdy dojdzie do wystąpienia jakichś uszkodzeń w obrębie struktur ośrodkowego układu nerwowego. Przeczytaj, jakie są objawy i przyczyny, a także jak wygląda leczenie zespołu psychoorganicznego!

Spis treści

1. Zespół psychoorganiczny: przyczyny
2. Zespół psychoorganiczny: objawy
3. Zespół psychoorganiczny: diagnostyka
4. Zespół psychoorganiczny: leczenie

Zespół psychoorganiczny (ang. psychoorganic syndrome) wystąpić może u osoby w dowolnym wieku, najczęściej jednak spotykany jest on u pacjentów w wieku podeszłym. Ciężko podać dokładną częstość jego występowania - prawda jest bowiem taka, że u wielu pacjentów, u których problem ten wystąpi, właściwa diagnoza nie jest stawiana.

Przyczyn zaburzeń i chorób psychicznych upatruje się w różnych zjawiskach. Coraz większą rolę we współczesnej medycynie odgrywa podejście biologiczne, czyli takie, gdzie wytłumaczyć etiologię problemów natury psychiatrycznej można zachodzeniem konkretnych zjawisk – jako przykład można tutaj podać obserwacje dotyczące tego, że nieprawidłowe poziomy neuroprzekaźników w układzie nerwowym mogą stanowić przyczyny występowania u ludzi zaburzeń nastroju czy zaburzeń psychotycznych. Pewnym jednak problemem, w którym zdecydowanie wyraźnie widać związek pomiędzy nieprawidłowościami natury organicznej a odchyleniami od prawidłowego stanu psychicznego jest właśnie zespół psychoorganiczny.

Zespół psychoorganiczny: przyczyny

Podstawową przyczyną zespołu psychoorganicznego jest uszkodzenie mózgu. Problem pojawiać się może m.in. w związku z ogólnym zanikiem mózgowia (jego atrofią), zachodzącą wraz z wiekiem, ale i może on być spowodowany zanikiem konkretnych rejonów mózgu (np. płata czołowego lub skroniowego). Wśród innych jeszcze możliwych przyczyn zespołów psychoorganicznych wymieniane są:

• udar mózgu
• zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (zarówno bakteryjne, jak i wirusowe)
• guzy mózgu (łagodne i złośliwe)
• krwotok podpajęczynówkowy
• zatrucia substancjami toksycznymi (takimi jak np. toluen)
• przewlekłe nadużywanie substancji psychoaktywnych (m.in. alkoholu czy narkotyków)
• urazy głowy (zwłaszcza rozległe)
• uszkodzenia jatrogenne (wynikające z przeprowadzenia u chorego jakiegoś zabiegu, np. z zakresu neurochirurgii)

Zespół psychoorganiczny: objawy

Nie wyróżnia się jakiegoś jednego, ścisłego wzorca objawów, które są charakterystyczne dla zespołów psychoorganicznych. Tak naprawdę bowiem w przebiegu tych patologii dochodzić może do występowania bardzo różnorodnych odchyleń. Dość częste są zaburzenia otępienne - w takim przypadku, w zależności od przyczyny, u pacjenta występować np. objawy choroby Alzheimera i mogą nimi być m.in. postępujące zaburzenia pamięci i ogólne znaczne pogorszenie funkcjonowania chorego.

Możliwe jest wystąpienie zaburzeń depresyjnych, związanych z obniżeniem nastroju, anhedonią oraz poczuciem stałego zmęczenia. Zdarza się, że objawy zespołu psychoorganicznego obejmują zaburzenia orientacji auto- i allopsychicznej, nieprawidłowości dotyczące rytmu snu i czuwania, labilność emocjonalną czy tendencję do drażliwości.

W przebiegu jednostki dochodzić może do pojawiania się uczucia wyjątkowego stopnia zmęczenia czy znacznego spadku zdolności intelektualnych, możliwe jest jednak również i występowanie różnego rodzaju zaburzeń lękowych, a nawet objawów psychotycznych w postaci urojeń czy omamów (halucynacji).

Zespół psychoorganiczny: diagnostyka

Postawienie rozpoznania zespołu psychoorganicznego z całą pewnością łatwe nie jest. Powodem tego jest przede wszystkim to, że nie ma on charakterystycznego obrazu i u pacjenta, u którego występują wyraźne obniżenie nastroju i inne objawy sugerujące depresję, rozpoznane mogą zostać właśnie zaburzenia depresyjne, a u osoby, która doświadcza zaburzeń funkcji poznawczych i zaburzeń pamięci, stwierdzone mogą zostać zaburzenia otępienne.

Właściwa diagnoza w przypadku zespołu psychoorganicznego jest tymczasem niezwykle ważna z tego powodu, że – przynajmniej w części jego przypadków - usunięcie przyczyn, które do niego doprowadziły, może skutkować ustąpieniem lub chociaż złagodzeniem związanych z nim dolegliwości.

Pacjenci, u których pojawiają się objawy z zakresu psychopatologii, wstępnie mają wykonywane badanie psychiatryczne. Na jego jednak podstawie nie jest możliwe stwierdzenie zespołu psychoorganicznego - do tego niezbędne jest przeprowadzenie całkowicie innych badań.

Mowa tutaj chociażby o badaniach obrazowych (takich jak np. tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy), elektroencefalografii (EEG) czy punkcji lędźwiowej (pozyskanie od chorego płynu mózgowo-rdzeniowego umożliwia chociażby potwierdzenie lub wykluczenie neuroinfekcji jako przyczyny zaburzeń psychicznych).

Ważne jest również uzyskanie – od pacjenta lub jego najbliższego otoczenia - informacji o tym, czy zażywał on jakieś środki psychoaktywne. Podkreślić tutaj trzeba jednak jeszcze jeden, dotychczas niewspomniany, aspekt: podejrzenie zespołu psychoorganicznego powinno zostać wysunięte w szczególności wtedy, kiedy zaburzenia psychiczne nagle pojawiają się u osoby, która wcześniej nie przejawiała żadnych nieprawidłowości tego typu.

Zasadniczo powiązanie zaburzeń psychicznych z jakimiś organicznymi uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego jest niezbędne do tego, aby można było rozpoznać zespół psychoorganiczny.

Czytaj też:

Otępienie: przyczyny, objawy i leczenie

Demencja pourazowa: przyczyny, objawy, leczenie

Jak prawidłowo opiekować się osobą z chorobą Alzheimera?

Zespół psychoorganiczny: leczenie

W przypadku zespołu psychoorganicznego leczenie powinno być prowadzone dwutorowo: pacjentom podawane mogą być środki, które będą miały wpływ na doświadczane przez nich dolegliwości (np. leki przeciwdepresyjne osobom, u których wystąpiły objawy tego rodzaju zaburzeń nastroju), ale również powinno być prowadzone u nich leczenie skierowane bezpośrednio ku przyczynie wystąpienia problemu. Jest to najważniejszy element postępowania u chorych z zespołem psychoorganicznym - zdarza się bowiem, że wtedy, kiedy zlikwidowana zostanie jego przyczyna, już samo to doprowadza do ustąpienia objawów.

Jako przykład można tutaj podać zespół psychoorganiczny związany z rozwinięciem się u chorego jakiegoś nowotworu wewnątrzczaszkowego - nawet jeżeli w związku z tym schorzeniem pojawią się u pacjenta poważnego rodzaju zaburzenia psychiczne, takie jak np. urojenia i omamy, przeprowadzenie z powodzeniem operacji usunięcia takiej zmiany może skutkować całkowitym ustąpieniem tychże objawów.

Czasami jednak nawet przy wdrożeniu właściwego leczenia nie sposób jest uzyskać oczekiwanych efektów - tak bywa chociażby u osób, u których do zespołu psychoorganicznego doprowadziły nieodwracalne uszkodzenia mózgowia, które mogą być spowodowane np. urazem głowy czy przebyciem udaru mózgu. W takich przypadkach najistotniejsze staje się prowadzenie właściwego leczenia objawowego.