STAN PRZEDCUKRZYCOWY, czyli o krok od cukrzycy

Stan przedcukrzycowy to ostatni moment, by przeciwdziałać cukrzycy. Cukier w górnej granicy normy nie musi być powodem do niepokoju. Może to twoja cecha osobnicza... Ale na wszelki wypadek sprawdzaj poziom glukozy co jakiś czas i trochę zmień styl życia. Bo jeśli teraz nic nie zrobisz, za kilka lat możesz dołączyć do prawie trzymilionowej rzeszy chorych na cukrzycę.

Spis treści

1. Stan przedcukrzycowy to ostrzeżenie przed cukrzycą
2. Przyczyny cukrzycy typu 2
3. Stan przedcukrzycowy: zdrowa dieta przeciwdziała cukrzycy
4. Stan przedcukrzycowy: ruch przy cukrzycy równie ważny jak dieta
5. Insulinooporność
6. Zmiany w menu, które pomogą zapobiec cukrzycy

Stan przedcukrzycowy to nie cukrzyca, ale w każdej chwili może się w nią zmienić. Trwa spór o to czy stan przedcukrzycowy wymaga leczenia farmakologicznego czy wystarczy tylko zmiana trybu życia. Jedno jest pewne - nie należy go lekceważyć. Prawidłowe stężenie cukru we krwi u zdrowej osoby wynosi od 60 do 100-110 mg% (w zależności od laboratorium). Jeżeli tylko raz zbadasz jego poziom i będzie podwyższony, nie znaczy to, że masz cukrzycę, ale powinno cię to skłonić do wizyty u lekarza i do dalszych badań. Gdy po kolejnym badaniu okaże się, że mieścisz się w granicach normy - śpij spokojnie, w twoim organizmie nic złego się nie dzieje. Prawdopodobnie poziom glukozy we krwi w górnej granicy normy to twoja indywidualna cecha.

Jeszcze kilka lat temu za prawidłowe uważano stężenie cukru we krwi na poziomie 125 mg%. Normę obniżono do 100 mg%, ponieważ badania dowiodły, że stałe stężenie cukru powyżej tej wartości zwiększa ryzyko zawału serca i udaru mózgu.

Stan przedcukrzycowy to ostrzeżenie przed cukrzycą

Problem z nadmiarem cukru we krwi pojawia się wtedy, gdy po dwukrotnym badaniu na czczo (czyli co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku) okaże się, że jego poziom utrzymuje się między 100 a 125 mg%. To stan przedcukrzycowy albo mówiąc fachowo - nieprawidłowa glikemia czy nietolerancja glukozy. Wówczas konieczne jest wykonanie testu tolerancji glukozy. Polega on na tym, że najpierw na czczo pobiera się krew i oznacza poziom cukru. Następnie w ciągu 5 minut trzeba wypić 75 g glukozy rozpuszczonej w 250–300 ml wody. Kolejne badania krwi robi się co pół godziny. Jeżeli po 2 godzinach stężenie glukozy będzie na poziomie 140-190 mg%, oznacza to, że organizm nie radzi sobie z glukozą.

Stan przedcukrzycowy to jeszcze nie choroba, ale potraktuj go jak poważne ostrzeżenie. To moment, gdy wciąż możesz skutecznie przeciwdziałać rozwojowi cukrzycy albo przynajmniej znacznie go opóźnić. Aby doprowadzić poziom glukozy do normy, konieczna jest jednak zmiana stylu życia – trzeba schudnąć, zwiększyć aktywność fizyczną i prawidłowo się odżywiać.

Przyczyny cukrzycy typu 2

Za główne przyczyny cukrzycy typu 2 uważa się nadwagę, otyłość brzuszną, brak aktywności fizycznej i zbyt kaloryczną dietę. Zagrożeni są także wszyscy rodzinnie obciążeni cukrzycą. Co roku oznaczać cukier powinny osoby, które są w grupie podwyższonego ryzyka, czyli: miały lub mają w rodzinie chorego na cukrzycę, przeszły tzw. cukrzycę ciężarnych, urodziły dziecko o wadze przekraczającej 4,5 kg, mają niski poziom dobrego cholesterolu (HDL poniżej 35 mg%), wysoki poziom trójglicerydów (ponad 200 mg%) oraz nadciśnienie tętnicze (140/90 mm Hg lub więcej). Każdy, kto ukończył 45 lat, powinien badanie robić co 3 lata.

Stan przedcukrzycowy: zdrowa dieta przeciwdziała cukrzycy

Dieta powinna być urozmaicona, bogata w witaminy i sole mineralne. I co bardzo ważne: należy zachować proporcje między białkiem, tłuszczami oraz węglowodanami.  Węglowodany mogą pokrywać 50–60 proc. dziennego zapotrzebowania energetycznego, białko – 15–20 proc., a tłuszcze (widoczne i ukryte w produktach) – 20–30 proc. Połowa białka powinna pochodzić np. z ryb, twarogów, białek jaj, co najmniej połowa tłuszczu – z olejów roślinnych, zaś większość węglowodanów z produktów jak najmniej przetworzonych (np. warzywa, pełnoziarniste pieczywo, grube kasze).

TEST >> SPRAWDŹ, CZY MASZ STAN PRZEDCUKRZYCOWY

Stan przedcukrzycowy: ruch przy cukrzycy równie ważny jak dieta

Aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu właściwej wagi ciała, co w przypadku cukrzycy jest bardzo istotne. Polecane są marszobiegi, pływanie, jazda na nartach, gra w siatkówkę lub koszykówkę. Na co dzień sprawdza się gimnastyka, jogging, aerobik i spacery w szybkim tempie. Wysiłek fizyczny musi być regularny. Najlepiej ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu po 30-60 minut. Ćwiczenia należy zaczynać od łatwiejszych i kończyć wyciszającymi. W trakcie wysiłku trzeba pić niskozmineralizowane niegazowane wody.

Insulinooporność

Trzustka produkuje ważny dla metabolizmu hormon – insulinę – dzięki któremu krążąca we krwi glukoza zostaje zamieniona w niezbędną do życia energię. Jeśli jemy dużo, a mało się ruszamy, rosną zapasy paliwa energetycznego. Komórki obładowane tłuszczem leniwie reagują na insulinę. Trzustka zaczyna więc produkować coraz więcej tego hormonu. Ale to nie pomaga – rozwija się stan nazywany insulinoopornością. Trzustka nie może wyprodukować odpowiednio dużej ilości insuliny i dochodzi do rozwoju cukrzycy typu 2: stężenie glukozy we krwi stale jest zbyt wysokie.

Zmiany w menu, które pomogą zapobiec cukrzycy

• Jedz regularnie: 3 posiłki główne i 2 dodatkowe (drugie śniadanie, podwieczorek).
• Posiłki powinny mieć podobną zawartość węglowodanów, czyli cukrów prostych i złożonych. Cukry proste (cukier, słodycze, miód) ogranicz do minimum lub całkiem z nich zrezygnuj.
• Unikaj smażenia potraw, zamiast tego piecz w folii i na ruszcie, gotuj na parze, duś z minimalną ilością tłuszczu.
• Ogranicz ilość soli, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i jasnego pieczywa.
• Stosuj niskokaloryczne zamienniki, np. zamiast śmietany – jogurt naturalny, zamiast kiełbasy – chuda szynka.
• Wybieraj owoce i warzywa, które mają mniej węglowodanów. Np. fasolę, groch, soję, soczewicę lub kukurydzę zastąp – brokułami, cykorią, rzodkiewką, szparagami, ogórkiem, szczypiorkiem, pomidorami. Zamiast czarnej porzeczki, bananów, winogron, owoców suszonych – grejpfruty, jabłka.
• Kasze, ryż, makaron jedz al dente, tj. lekko niedogotowane– organizm dłużej rozkłada zawarte w nich węglowodany.
• Soki do picia najlepiej wyciskaj w domu i rozcieńczaj wodą. Pamiętaj, że gotowe najczęściej są dosładzane cukrem.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: lek. med. Grzegorz Borstern, specjalista chorób wewnętrznych