Groźne choroby przenoszone przez kleszcze

Choroby przenoszone przez kleszcze są bardzo groźne dla człowieka. Borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, babeszjoza to tylko niektóre choroby, będące konsekwencją kontaktu z tymi małymi pajęczakami. Sprawdź, jakimi jeszcze chorobami można się zarazić od kleszczy.

Spis treści

1. Choroby przenoszone przez kleszcze - rodzaje
2. Poznaj sposoby na ochronę przed kleszczami
3. Kiedy zaczyna się sezon na kleszcze?
4. Choroby przenoszone przez kleszcze - jak im zapobiegać?
5. Choroby przenoszone przez kleszcze - częstotliwość występowania

Choroby przenoszone przez kleszcze są groźne i często trudno je rozpoznać. Wiele osób sądzi, że wystarczy się zaszczepić i problem z głowy. Czy rzeczywiście wystarczy się zaszczepić, aby ukłucie kleszcza nie było dla nas niebezpieczne?

- Mówienie o szczepionce przeciwko kleszczom to nadużycie, bo szczepionka chroni nas wyłącznie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, skądinąd bardzo groźnemu dla zdrowia i życia człowieka - mówi prof. Stanisława Tylewska-Wierzbanowska z Samodzielnej Pracowni Riketsji, Chlamydii i Krętków Odzwierzęcych.

- Szczepić się należy, jednak sama szczepionka nie zwalnia nas z innych sposobów zabezpieczania się przeciwko ukłuciu kleszcza - dodaje.

W Polsce do chorób przenoszonych przez kleszcze należą m.in.:

• borelioza z Lyme,
• anaplazmoza,
• bartoneloza,
• gorączka Q,
• tularemia,
• kleszczowe zapalenie mózgu,
• babeszjoza,
• a także riketsjozy.

Choroby przenoszone przez kleszcze - rodzaje

• Kleszczowe zapalenie mózgu

Choroba w początkowym okresie może zostać nierozpoznana, bo objawy są mało charakterystyczne. Jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych i  psychicznych.

Objawy: grypopodobne, po których następuje okres bezobjawowy choroby. Po tym czasie może pojawić się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z objawami zapalenia korzeni nerwowych.

Hospitalizacja może trwać nawet kilka miesięcy, a leczenie i rehabilitacja wiele lat. Przeciwko KZM można się zaszczepić!

Dowiedz się więcej: Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

• Borelioza (choroba z Lyme)

Przenoszona jest z małych gryzoni, jeleni, saren, zajęcy na kleszcze i dalej człowieka. W pierwszym etapie choroby mogą pojawić się objawy grypopodobne, a następnie gorączki, poty, dreszcze, fale gorąca, zmęczenie, ociężałość, dolegliwości stawowe, drętwienie kończyn lub tylko palców, bóle i skrcze mięśnui, tiki mięśni twarzy lub innych mięśni, kołatanie serca, skoki ciśnienia, porażenie nerwów, w tym np. porażenie nerwu twarzowego (opadanie kącika ust), objawy podrażnienia lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i nerwów obwodowych i zapalenie mięśnia sercowego.

• Babeszjoza

Przebieg choroby podobny jest do malarii. Chorobę roznoszą kleszcze oraz psy. Przebieg wywoływanej choroby może być ciężki, a nawet śmiertelny. Objawy: gorączka, osłabienie.

W pełnoobjawowych przypadkach dochodzi do hemolizy wewnątrznaczyniowej oraz występowania w erytrocytach wtrętów w kształcie krzyża, pierścienia, gruszki lub kropli. Leczenie polega na podawaniu leku przeciwpasożytniczego, a także quininy lub klindamycyny.

• Anaplazmoza

Biologicznym żywicielem zarazków są małe gryzonie, z których zakażenie przenoszone jest na kleszcze i dalej człowieka.  Jest to ostra choroba gorączkowa, rozpoznawana głównie na Podlasiu. Objawy: grypopodobne, gorączka, ból głowy, krwawienia z przewodu pokarmowego, zapalenie płuc. Leczenie: doksycyklina lub rifampicyna.

• Bartoneloza

Zarazki bytują w organizmie wsze głowowej i odzieżowej oraz pchłach kocich. Z roku na rok wykrywa się więcej zakażeń, co jest wynikiem lepszej diagnostyki. choroby te dotykają głównie małe dzieci i ludzi starszych, mających kontakt z kotami.  Objawy: choroba kociego pazura, zapalenie węzłów chłonnych, choroby zapalne oczu.

• Gorączka Q

Przenoszona jest przez kleszcze z bydła, kóz, owiec, psów, kotów. Źródłem zakażenia są wydaliny i wydzieliny zwierząt, narządy wewnętrzne, surowe skóry.

Objawy: atypowe zapalenie płuc, gorączka, bóle mięśni, ból głowy, zapalenie wątroby, zapalenie wsierdzia. Do grupy ryzyka należą hodowcy bydła, owiec i kóz, służby weterynaryjne, pracownicy rzeźni i garbarni.

• Tularemia

Przenoszona przez kleszcze z królików, zajęcy, wiewiórek i szczurów. Źródłem zakażenia poza kleszczami są tkanki zwierząt, woda, kurz.

Objawy: postać wrzodziejąco-węzłowa, węzłowa, oczno-węzłowa, płucna: śródmiąższowe zapalenie  płuc. Do grupy ryzyka nalezą myśliwi, hodowcy zwierząt futerkowych, pracownicy garbarni, kucharze, rolnicy, pracownicy laboratoriów i turyści.

• Tibola

Cechą charakterystyczną tych zakażeń jest pojedynczy strup w miejscu ukłucia przez kleszcza na skórze owłosionej głowy, któremu towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych okolicy szyi. Gorączka i zaczerwienienie występują u około połowy chorych.

Poznaj sposoby na ochronę przed kleszczami

Kiedy zaczyna się sezon na kleszcze?

Aktywność kleszczy rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia, kiedy to wybudzają się ze snu zimowego wraz z osiągnięciem temperatury gleby 5-7 stopni C i kończy się, kiedy temperatura obniży się do powyższych. Ostatnio, w związku z ociepleniem klimatu i bezśnieżnymi zimami, zdarza się coraz częściej, że kleszcze spotyka się już w drugiej połowie lutego.

Te pasożyty najlepiej czują się na obrzeżach lasów i łąk, polanach, ale nie gardzą też miejskimi parkami czy osiedlowymi trawnikami. Przesiadują na spodniej stronie liści – głównie na ich końcach lub na gałęziach. Larwy spotykane są zazwyczaj w trawie do wysokości 30 cm, nimfy na trawach i niższych roślinach - do 1 m, a osobniki dorosłe – nawet przez na chwastach i krzewach do 1.2 metra wysokości.

- Kleszcze nie spadają z drzew, wspinają się na wysokość ok. 120 cm, bo na takiej wysokości maksymalnie może znajdować się grzbiet ich potencjalnego żywiciela – mówi Marta Supergan-Marwicz z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

- Oczywiście może się zdarzyć, że znajdziemy kleszcza wbitego za uchem, ale nie dlatego, że spadł tam z drzewa! Kleszcze dość długo wędrują po naszym ciele, szukając miejsca ciemnego, zacisznego, z cienką i delikatną skórą, w która mogłyby się wbić.

Choroby przenoszone przez kleszcze - jak im zapobiegać?

- Wybierając się na spacer, używajmy repelentów odstraszających kleszczy - stosujmy je u siebie i dzieci. Dostosowujmy też ubranie do miejsca, gdzie będziemy wypoczywać. Do lasu zakładajmy długie spodnie i bluzy z rękawem - mówi dr Ewa Duszczyk z Kliniki Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego WUM i Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego. - Jeśli okaże się, że staliśmy się ofiarą kleszcza - jak najszybciej go usuńmy.

Czym usunąć kleszcza? Przydatne narzędzia:

Zobacz galerię 5 zdjęć

Po przyjściu z lasu czy łąki, a nawet miejskiego parku, należy dokładnie przejrzeć całe ciało, zwłaszcza zgięcia kolan, skórę pod biustem, w zgięciach łokci, między pośladkami, za uchem, pachwiny, a także wytrzepać ubranie.

Jeśli znajdziemy kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć, bo im wcześniej zostanie wyjęty, tym mniejsze prawdopodobieństwo zakażenia odkleszczowym zapaleniem mózgu i boreliozą. Obecnie w aptekach dostępne są rozmaite przedmioty, które ułatwiają nam usuwanie kleszczy ze skóry, np. długopisy (ok. 27 zł), przyssawki (ok. 150 zł) a nawet lassa (ok. 21 zł) i karty do usuwania kleszczy. Jeśli nie jesteśmy w stanie sami usunąć kleszcza, udajmy się na pogotowie.

Warto zastanowić się nad zaszczepieniem siebie i dzieci przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu - szczególnie jeśli wybieramy się na tereny endemiczne, gdzie jest duża zachorowalność na kleszczowe zapalenie mózgu. W Polsce takimi rejonami są województwa: podlaskie, warmińsko-mazurskie, opolskie i mazowieckie.

Choroby przenoszone przez kleszcze - częstotliwość występowania

Borelioza jest najczęściej występującą na półkuli północnej chorobą przenoszoną przez kleszcze. W Europie każdego roku rejestruje się około 85 000 zachorowań. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH w 2013 roku w Polsce odnotowano 12 779 przypadków zachorowań oraz 5 348 przypadków w 2014 roku (w tym samym okresie 2013 roku – 4 251 przypadków). Natomiast w 2018 roku ten sam instytut zanotował już 20 tys. 139 przypadków boreliozy.

Liczbę zachorowań na pełnoobjawowe kleszczowe zapalenie mózgu w okresie ostatnich 10 lat w Polsce szacowano na 150 do ponad 250 przypadków rocznie. W 2014 roku odnotowano 195 przypadków, a w 2015 roku 150 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu. Z badań epidemiologicznych wynika, że są to dane niedoszacowane. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w rejonach północno-wschodniej Polski, w województwie podlaskim, zwłaszcza na terenach graniczących z Litwą (do 80% zgłoszonych zakażeń w danym roku) oraz w województwie warmińsko-mazurskim i wschodniej części mazowieckiego.

W 2017 roku i 2018 roku odnotowano odpowiednio 476 oraz 450 zachorowań wg danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH. Badacze są zgodni, że liczby te są niedoszacowane. Ocieplenie klimatu przyczynia się do ekspansji kleszczy na tereny, które do tej pory nie były endemiczne. Przyczyną zwiększonej zachorowalności, obok zmian klimatycznych, są również podróże do obszarów endemicznego występowania KZM.

W Europie rejestruje się ponad 10.000 zachorowań rocznie. We wszystkich krajach, w których prowadzi się rejestrację kleszczowego zapalenia mózgu, obserwuje się wzrost liczby zachorowań trwający od około 20 lat.

Czytaj też:

• Gatunki kleszczy – które z nich są najgroźniejsze?
• Jak usunąć kleszcza krok po kroku
• Domowe sposoby na kleszcze
• Jak się chronić przed kleszczami? Skuteczne sposoby