RIKETSJE - jakie choroby wywołują? Objawy i leczenie riketsjoz

Riketsje to bakterie, które dostają się do organizmu człowieka za pośrednictwem kleszczy, pcheł, wszy i roztoczy, a następnie wywołują niekiedy śmiertelne choroby - tzw. riketsjozy. Dotychczas riketsje zagrażały jedynie m.in. mieszkańcom krajów południowej Europy, jednak ocieplający się klimat sprawił, że dotarły już do Polski. Ich nosicielami są m.in. kleszcze bytujące w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Sprawdź, jakie choroby wywołują riketsje, jakie są objawy zakażenia i na czym polega leczenie.

Spis treści

1. Riketsje - gdzie występują?
2. Riketsje - jakie choroby wywołują?
3. Riketsje – jak dochodzi do zakażenia?
4. Riketsje - objawy zakażenia
5. Riketsje – leczenie riketsjoz
6. Riketsje – zapobieganie zakażeniu

Riketsje to grupa bakterii, która wywołuje u człowieka riketsjozy - ostre choroby gorączkowe. Jednak w przeciwieństwie do większości wirusów czy bakterii, nie dostają się one do organizmu człowieka lub zwierzęcia bezpośrednio, lecz za pośrednictwem innych organizmów – tzw. wektorów, dla których nie są patogenne, tzn. nie wywołują u nich chorób.

Tymi wektorami najczęściej są kleszcze, choć mogą to być także inne stawonogi, np. roztocze, wszy, pchły. Są one krytycznym ogniwem w przenoszeniu choroby na człowieka i zwierzęta i cechują się, przynajmniej częściowo, pasożytniczym stylem życia.

1. Riketsje - gdzie występują?
2. Riketsje - jakie choroby wywołują?
3. Riketsje – jak dochodzi do zakażenia?
4. Riketsje - objawy zakażenia
5. Riketsje – leczenie riketsjoz
6. Riketsje – zapobieganie zakażeniu

Riketsje - gdzie występują?

Riketsje występują głównie w Afryce, krajach basenu Morza Śródziemnego i południowej Europy. Jednak zmieniający się klimat (coraz wyższe temperatury) sprawia, że rozprzestrzeniają się także na kraje o umiarkowanym klimacie.

W związku z tym nawet w Polsce można zarazić się chorobami, które do niedawna były diagnozowane tylko na południu naszego kontynentu czy na Czarnym Lądzie.

Obecność riketsji z grupy gorączek plamistych, dotychczas nie wykrywanych w naszej strefie klimatycznej, niedawno stwierdzono w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Z badań przeprowadzonych przez specjalistów z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w naszym kraju nawet ponad 20 proc. kleszczy jest zakażonych różnymi riketsjami.

Specjaliści przypuszczają, że do Polski mogły się dostać wraz z ptakami, które przyleciały z różnych rejonów świata.

Riketsje - jakie choroby wywołują?

Choroby wywoływane przez riketsje to riketsjozy. Należą one do grupy chorób zwanych chorobami wektorowymi lub chorobami przenoszonymi przez wektory.

Riketsje wywołują choroby należące do grupy durów wysypkowych i gorączek plamistych.

Dury wysypkowe (tyfusy plamiste)

• tyfus plamisty europejski wywołuje bakteria Rickettsia prowazekii. Choroba występuje w Afryce i Azji;
• tyfus plamisty szczurzy wywołuje bakteria Rickettsia typhi. Chorobę diagnozuje się na terenach o niskim poziomie ekonomicznym i sanitarnym, często w obozach dla uchodźców, a także miastach portowych (duże populacje naturalnych rezerwuarów bakterii – szczurów i myszy);
• Choroba Brilla-Zinssera (tyfus nawrotowy wysypkowy) - występuje u osób, które przechorowały dur wysypkowy lub miały kontakt z chorymi;

CZYTAJ TEŻ: CHOROBY TROPIKALNE: legionelloza (choroba legionistów), gorączka zachodniego Nilu, leiszmanioza

Gorączki plamiste

• gorączka plamista Gór Skalistych - wywołuje ją bakteria Rickettsia rickettsii. Choroba występuje w USA i Kanadzie;
• gorączka guzkowa (gorączka śródziemnomorska) - wywoływana jest przez Rickettsia conorii. Do zachorowań dochodzi głównie w krajach basenu Morza Śródziemnego;
• ospa riketsjowa (riketsjoza pęcherzykowa) - wywołuje ją bakteria Rickettsia akari. Choroba jest rozpowszechniona na całym świecie, jednak najczęściej diagnozuje się ją w USA, Korei, Rosji, Afryce południowej, Chorwacji i na Ukrainie;

CZYTAJ TEŻ: Kleszczowa gorączka Kolorado - objawy i leczenie

Do nowych riketsjoz należą m.in. japońska gorączka plamista, gorączka plamista wyspy Flindersa czy kleszczowa gorączka afrykańska (R. africae). Ponadto do grupy riketsjoz zalicza się zakażenia wywoływane przez drobnoustroje z rodzaju Coxiella (wywołuje gorączkę Q), Ehrlichia, Bartonella.

Riketsje – jak dochodzi do zakażenia?

Do zakażenia dochodzi głównie podczas ssania krwi przez zarażonego riketsjami stawonoga. Może mieć także miejsce, kiedy zarażony organizm przenosiciela zostanie połknięty (co może zdarzyć się u zwierząt) lub gdy dojdzie do zanieczyszczenia rany kałem wektora zawierającym materiał zaraźliwy.

• pchły (pochodzące od szczurów lub myszy) - przenoszą tyfus endemiczny (tyfus plamisty szczurzy). Do zakażenia może dojść przez kontakt uszkodzonej skóry z odchodami pcheł/wszy (np. poprzez wdrapanie) lub drogą wziewną, tzn. poprzez wdychanie powietrza zanieczyszczonego wydalinami i resztkami zakażonych pcheł;
• wszy (m.in. ludzkie i odzieżowe) - przenoszą tyfus plamisty europejski (do zakażenia człowieka dochodzi na skutek drapania skóry, przypadkowego wtarcia odchodów wszy w uszkodzone miejsce skóry, bądź też w trakcie ukąszenia), a także gorączkę guzkową (do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu ze zwierzętami, spożycia pokarmu i wdychania powietrza zanieczyszczonego wydalinami i resztkami zwierząt - nosicieli bakterii);
• roztocze (pasożytujące głównie na gryzoniach - szczury, myszy) - przenoszą gorączkę Q (głównie poprzez wdychanie zanieczyszczonego riketsjami kurzu) oraz ospę riketsjową;
• kleszcze - przenoszą gorączkę plamistą Gór Skalistych (w tym przypadku zakażenie może nastąpić na skutek zanieczyszczenia ran szczątkami zarażonych kleszczy, a także zanieczyszczonymi ubraniami);

W Polsce riketsje są przenoszone wyłącznie przez kleszcze. Warto wiedzieć, że kleszcze, które są najczęstszymi wektorami w Polsce, mogą przenosić nie tylko riketsje, lecz także inne choroby wektorowe, takie jak bartoneloza i tularemia (są to choroby, które mogą być przeniesione nie tylko przez kleszcze, lecz także przez inne organizmy), a także borelioza z Lyme, kleszczowe zapalenie mózgu i babeszjoza (to choroby, które są przenoszone wyłącznie przy udziale kleszcza).

Riketsje - objawy zakażenia

Charakterystyczne dla chorób wywoływanych przez riketsje, czyli głownie chorób gorączkowych, są bardzo wysoka gorączka - do 40 stopni C. Ponadto pojawia się krwotoczna, plamista wysypka.

Do innych objawów należą także:

• bóle mięśni
• niekiedy wymioty
• bradykardia
• zaczerwienienie gałek ocznych
• zapalenie spojówek

Powstające w naczyniach zakrzepy mogą prowadzić do zgorzeli kończyn.

WARTO WIEDZIEĆ: Bruceloza - choroba przenoszona przez zwierzęta

Riketsje – leczenie riketsjoz

Wszystkie riketsje łączy wrażliwość na tetracykliny, dlatego ta grupa antybiotyków jest lekiem z wyboru przy leczeniu riketsjoz.

Riketsje – zapobieganie zakażeniu

Nie pracowano szczepionki, która ochroniłaby przed riketsjami. W związku z tym bardzo istotne w zapobieganiu chorobom przez nie wywoływanych jest tępienie gryzoni i kontrolowanie populacji kleszczy i innych wektorów w środowisku.

Monika Majewska