Opony mózgowo-rdzeniowe

Opony mózgowo-rdzeniowe ochraniają mózgowie przed urazami mechanicznymi. Bez nich najważniejsza część ośrodkowego układu nerwowego, odpowiadającego za akcję serca czy regulację temperatury ciała, byłaby narażona na nieodwracalne zmiany, a co za tym idzie – śmierć. Wszelkie nieprawidłowości w obrębie opon mózgowo-rdzeniowych są zatem ogromnym zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka. Jakie są rodzaje opon mózgowo-rdzeniowych, jak są zbudowane i jakie choroby ich dotyczą?

Opony mózgowo-rdzeniowe ochraniają mózgowie oraz rdzeń kręgowy. Ich główna funkcja opiera się na zapobieganiu urazom mechanicznym. W połączeniu z płynem mózgowo-rdzeniowym amortyzują wszelkie wstrząsy. Zbudowane są z tkanki łącznej zwartej (ściśle przylegające do siebie włókna). Istnieją trzy opony mózgowo-rdzeniowe.

Spis treści

1. Opony mózgowo rdzeniowe
• Opona twarda
• Opona pajęcza (pajęczynówka)
• Opona miękka

Opony mózgowo rdzeniowe

Opona twarda

Opona twarda jest najgrubszą z opon mózgowo-rdzeniowych, najbardziej oddaloną od mózgowia błoną, odporną na uszkodzenia. Jest zbudowana z dwóch blaszek: zewnętrznej i wewnętrznej. Są one od siebie oddzielone w kilku miejscach.

Opona twarda ma fałdy, które utworzone są z blaszki wewnętrznej. Dzielą się na dwa rodzaje. Przebieg strzałkowy obejmuje sierp mózgu, który oddziela od siebie półkule oraz sierp móżdżku, który przedłuża sierp mózgu od otworu potylicznego do namiotu móżdżku.

W przebiegu poziomym znajduje się namiot móżdżku, który jest oddzieleniem półkul mózgu od tych móżdżku; z kolei przepona siodła oddziela przysadkę mózgową od dołu czaszki. Opona twarda jest silnie unerwiona i silne unaczyniona.

Jedną z chorób opony twardej jest idiopatyczny przerost opony twardej. To bardzo rzadkie schorzenie powoduje silne, nawracające bóle głowy oraz uszkadza nerwy czaszkowe. Zwiększone występowanie odnotowano w przebiegu chorób autoimmunologicznych takich, jak reumatoidalne zapalenie stawów, chorobie Hashimoto, toczniu układowym czy sarkoidozie.

Może również powstać w przebiegu chorób zakaźnych, chorób przenoszonych drogą płciową i ogólnie przy stanach zapalnych. Narażone są osoby, które cierpią z powodu zakażenia wirusem HIV, chorują na boreliozę, kiłę czy gruźlicę.

Przerost opony twardej czasem powstaje również w przypadku chorób nowotworowych tej okolicy.

Kolejną chorobą tej opony jest choroba Foixa-Alajouanine. W jej przebiegu powstaje przetoka, która łączy tętnicę z żyłą. W wyniku tego pomijana jest sieć naczyń krwionośnych włosowatych, które odżywiają oponę twardą w miejscu rdzenia kręgowego.

Powoduje to poważne trudności w chodzeniu, parestezje (utrata czucia, w tym przypadku od stóp do pasa, rzadko dotyka kończyn górnych), utratę kontroli nad wydalaniem moczu i kału oraz zaburzenia w sferze seksualnej. Leczenie chirurgiczne może częściowo odwrócić te stany.

Opona pajęcza (pajęczynówka)

Opona pajęcza, znana też jako pajęczynówka, znajduje się pomiędzy oponą twardą, z którą jest zrośnięta, a oponą miękką, od której oddzielona jest płynem mózgowo-rdzeniowym. W przeciwieństwie od opony twardej, pajęczynówka jest bardzo delikatna, cienka i podatna na uszkodzenia oraz jest nieunaczyniona i nieunerwiona.

Nazwa tej opony mózgowo-rdzeniowej wzięła się z tego, że z oponą miękką łączą ją beleczki pajęczynówki, przypominające pajęczynę.

Jedną z chorób jest zlepne zapalenie pajęczynówki, które powstaje w wyniku zakażenia i procesu zapalnego. Może ono wystąpić po leczeniu (choroby jatrogenne), zabiegach operacyjnych i diagnostycznych, jako powikłanie gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz po urazach mechanicznych. Najczęstsze objawy to:

• piekący ból w okolicach kręgosłupa,
• mrowienie i drętwienie kończyn,
• zaburzenia słuchu
• i inne objawy neurologiczne.

Leczenie zapalenia pajęczynówki obejmuje leczenie objawowe – nie ma leku, który likwidowałby chorobę. Nawet inwazyjna interwencja chirurgiczna jest nietrwałym rozwiązaniem. Kolejny schorzeniem pajęczynówki są torbiele, które rozwijają się u dzieci i młodzieży przed dwudziestym rokiem życia.

Wypełnione są płynem i mogą występować zarówno jako pierwotne (dziecko rodzi się z wadą), jak i wtórne, które tworzą się w wyniku na przykład urazu. Powodują one szereg bardzo poważnych objawów neurologicznych (między innymi: drgawki, niedowłady, podwójne widzenie). Leczenie polega na operacyjnym usunięciu torbieli.

Opona miękka

Opona miękka jest oponą zlokalizowaną najbliżej mózgowia, z którym jest zrośnięta, tak jak i z rdzeniem kręgowym. Ściśle przylega do mózgu i do błony komórek glejowych. Ma też kontakt z międzymózgowiem, móżdżkiem oraz rdzeniem przedłużonym.

W obrębie szyi opona miękka jest dodatkowo wzmocniona pasmami tkanki łącznej. Tworzy swoistą osłonę, która sprawia, że miękkie mózgowie jest w stanie zachować prawidłowy kształt. Opona miękka jest silnie unaczyniona i unerwiona, jednak bodźce mechaniczne, jak rozcinanie skalpelem, nie powodują dolegliwości bólowych.

To właśnie opony miękkiej i pajęczynowej dotyka zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, do którego może prowadzić zakażeniem wirusami ECHO, wirusami grypy A i B, ale również wirus odry czy ospy wietrznej. Zapalenie powodują także bakterie, pierwotniaki, pasożyty i występuje także jako powikłanie po leczeniu.

Objawy obejmują:

• bóle głowy,
• wysoką gorączkę,
• objawy oponowe (sztywność karku, objawy: Keringa, Brudzińskiego, Hermana, światłowstręt, objaw policzkowy oraz inne)
• oraz objawy neurologiczne takie jak napady padaczkowe, porażenie mowy i obrzęk nerwu wzrokowego.

Leczenie zależne jest od patogenu, który wywołał zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku bakterii stosuje się antybiotykoterapię, w zapaleniu grzybiczym leki przeciwgrzybicze.

Przeciwwirusowo wprowadza się leczenie objawowe, a w bardzo źle rokujących przypadkach wdraża się między innymi interferon. To ciężka choroba, której można zapobiec lub złagodzić jej przebieg stosując profilaktykę w postaci szczepionek.

Czytaj też:

• Zapalenie opon mózgowych: przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie
• Wirusowe zapalenie opon mózgowych: przyczyny, objawy, leczenie
• Krwotok podpajęczynówkowy: przyczyny, objawy, leczenie

zs