Objawy chorej trzustki na skórze - o jakich schorzeniach mogą świadczyć?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Schorzenia trzustki mogą manifestować się również na skórze pacjenta. Jakie zmiany skórne mogą pojawić się w przebiegu ostrego zapalenia trzustki, a jakie w przebiegu schorzeń onkologicznych tego gruczołu? Dowiedz się, w jaki sposób chora trzustka może objawiać się na skórze.

Spis treści

1. Ostre zapalenie trzustki (OZT) - co to za schorzenie?
2. Ostre zapalenie trzustki - objawy skórne
3. Zmiany skórne w raku trzustki
4. Zmiany skórne w nowotworach trzustki czynnych hormonalnie
5. Glukagonoma a rumień pełzający nekrotyczny
6. Insulinoma
7. Gastrinoma - czyli guz gastrynowy
8. Guz somatostatynowy, czyli somatostatinoma
9. VIPoma czyli zespół Vernera-Morrisona
10. Rakowiak trzustki - karcynoid

Objawy chorej trzustki najczęściej dotyczą dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Trzustka to gruczoł, odgrywający istotną rolę w funkcjonowaniu naszego organizmu. Produkuje on liczne hormony (między insulinę i glukagon) oraz enzymy trawienne. Zdarza się jednak, że chora trzustka objawia się również na skórze.

Ostre zapalenie trzustki (OZT) - co to za schorzenie?

Istotą tego schorzenia jest niszczenie trzustki, jak i okolicznych tkanek na drodze przedwczesnej aktywacji enzymów produkowanych przez ten narząd. Najczęstsze przyczyny ostrego zapalenia trzustki związane są ze schorzeniami dróg żółciowych, a dokładniej - kamicą pęcherzyka żółciowego oraz nadużywaniem alkoholu. Te dwa czynniki odpowiadają aż za 80% przypadków OZT.

Najczęstsze objawy ostrego zapalenia trzustki to:

• silny ból brzucha,
• nudności i wymioty,
• gorączka,
• wzmożone napięcie powłok brzucha,
• przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
• w zaawansowanych przypadkach nawet: zaburzenia świadomości, spadek ciśnienia tętniczego krwi.

Ostre zapalenie trzustki - objawy skórne

Należy mieć świadomość, że OZT może się również manifestować na skórze pacjenta. Objawy skórne w OZT to:

• objaw Greya-Turnera - wynika z nagromadzenia się krwotocznego płynu w tkance podskórnej i przybiera postać sino-brunatnych plam na bocznych powierzchniach tułowia, symptom ten nie występuje często, bowiem u około 5 % pacjentów z OZT,
• objaw Cullena - w tej sytuacji krwotoczne zmiany lokalizują się w okolicach pępka, warto mieć świadomość, że objaw ten towarzyszy nie tylko OZT, ale może wystąpić w przebiegu krwawienia w ciąży pozamacicznej,
• objaw Walzela - występowanie sinicy marurkowatej w obrębie skóry tułowia i brzucha, objaw ten wynika z zaburzenia krążenia żylnego, a dokładniej uszkodzenia podskórnej sieci żylnej,
• objaw Foxa - rzadki objaw, w którym zmiany krwotoczne lokalizują się poniżej więzadła pachwinowego,
• martwica tkanki podskórnej - ma postać guzów lub grudek, lokalizujących się na ramionach, tułowiu oraz pośladkach, udach i podudziach, guzy te mogą być bolesne i ulegać pękaniu, pozostawiając po sobie blizny. Objaw ten może towarzyszyć również nowotworom trzustki. Należy go różnicować z takimi schorzeniami jak rumień guzowaty, guzkowe zapalenie okołotętnicze, a także toczeń głęboki.

Zmiany skórne w raku trzustki

Mówiąc o raku trzustki najczęściej mamy na myśli gruczolakoraka, który odpowiada aż za 80% przypadków raka trzustki. Warto podkreślić, że jednym z objawów tego nowotworu może być świąd skóry - nawet bez żadnych zmian skórnych. Skóra może również przyjmować żółtawe zabarwienie (żółtaczka), co wynika z ucisku guza na przewód żółciowy wspólny.

Co więcej, rak trzustki, ale również rak żołądka, czy rak jelita grubego może objawiać się wyczuwalnym w obrębie pępka guzem, nazywanym guzem siostry Mary Joseph, który stanowi przerzut nowotworowy do okołopępkowych węzłów chłonnych. Jego nazwa pochodzi od nazwiska pielęgniarki, która odkryła to powiązanie jako pierwsza.

Rakowi trzustki może również towarzyszyć opisywana powyżej martwica tkanki podskórnej. Ponadto, możemy spotkać się z także z zespołem Trousseau, czyli wędrującym, zakrzepowym zapalenie żył. Objawia się ono obecnością obrzęku i zaczerwienienia w przebiegu żyły, typowo są to zmiany bolesne.

Zmiany skórne w nowotworach trzustki czynnych hormonalnie

Mowa w tym miejscu o nowotworach neuroendokrynnych, które powstają z komórek tak zwanego rozproszonego układu wydzielania wewnętrznego i najczęściej lokalizują się w trzustce, rzadziej w dwunastnicy i żołądku.

Nowotwory te mogą wydzielać hormony, których działanie z kolei predysponują do pojawiania się zmian na skórze.

Glukagonoma a rumień pełzający nekrotyczny

Guz ten wywodzi się z komórek produkujących hormon glukagon. Hormon odpowiada przede wszystkim za podwyższanie poziomu glukozy we krwi. W przebiegu schorzenia często rozwija się cukrzyca, dochodzi do spadku masy ciała, a także biegunki i niedokrwistości, czyli spadku stężenia hemoglobiny we krwi.

Zmianą skórną najbardziej typową dla tego nowotworu jest rumień pełzający nekrotyczny. Charakteryzuje się on występowaniem na skórze zaczerwienienia w kształcie owalnym, w którego centrum pojawia się pęcherz. Pęcherz ten po czasie ulega przerwaniu (pęka) i dochodzi do pojawienia się na skórze ogniska martwicy.

Zmiany te wiążą się z wystąpieniem bólu i świądu i na początku najczęściej lokalizują się na skórze kończyn dolnych. W następnej kolejności mogą zajmować także inne lokalizacje - przede wszystkim okolice krocza, okolice ust i dolnej części brzucha. Z czasem zmiany powiększają się i zajmują nowe lokalizacje.

Insulinoma

Jest to guz wywodzący się z komórek wytwarzających insulinę, a więc hormon odpowiedzialny przede wszystkim za obniżanie poziomu glukozy we krwi. Objawy insulinomy układają się w charakterystyczną triadę, nazywaną triadą Whipple’a, do której należą:

• objawy neurologiczne przypominające upojenie alkoholowe, występujące w czasie głodzenia,
• symptomom tym towarzyszy hipoglikemia, czyli obniżenie poziomu glukozy we krwi,
• objawy te ustępują po podaniu węglowodanów - czyli wtedy, gdy poziom glukozy we krwi podwyższa się.

Objawy skórne tego schorzenia są mało charakterystyczne i obejmują typowo bladość skóry, której towarzyszy obfite pocenie się.

Gastrinoma - czyli guz gastrynowy

Wywodzi się z komórek produkujących gastrynę - a więc substancję pobudzającą produkcję kwasu solnego przez komórki żołądka.

Objawy choroby wynikają przede wszystkim z rozwijającej się, opornej na leczenie choroby wrzodowej (nadmiar kwasu solnego niekorzystnie wpływa na błonę śluzową żołądka i prowadzi do jej uszkodzenia i powstawania wrzodów).

Skórne objawy są podobne do tych występujących w przebiegu insulinomy, skóra jest blada, zlana potem. Co więcej, na skórze mogą występować tłuszczaki.

Guz somatostatynowy, czyli somatostatinoma

Jest to guz lokalizujący się w trzustce, wydzielający somatostatynę, czyli hormon, który hamuje wydzielanie innych hormonów trzustkowych, co powoduje wystąpienie cukrzycy (niedobór insuliny), a także symptomy takie, jak biegunka, stolce tłuszczowe, które wynikają z upośledzonego wydzielania enzymów trawiennych przez trzustkę, co pogarsza wchłanianie i trawienie tłuszczów.

Typową zmianą skórną w guzie somatostatynowym jest zażółcenie skóry, które wynika z ucisku guza na przewód żółciowy wspólny.

VIPoma czyli zespół Vernera-Morrisona

Jest to guz zdolny do produkowania VIP, czyli wazoaktywnego hormonu jelitowego. Wiąże się to z wystąpieniem takich objawów jak biegunka, a także odwodnienie. Schorzeniu towarzyszą typowe zaburzenia elektrolitowe (spadek poziomu potasu, wzrost poziomu chlorków), co predysponuje do nieprawidłowej pracy serca - a dokładniej zaburzeń rytmu.

W odniesieniu do skóry, nowotwór ten objawia się głównie zażółceniem skóry (żółtaczka), a także cechami odwodnienia.

Warto podkreślić, że VIPoma może towarzyszyć schorzeniu genetycznemu - chorobie Recklinghausena, której symptomy to między innymi plamy na skórze koloru “kawy z mlekiem”, a także włókniaki, nerwiaki i nerwiakowłókniaki.

Rakowiak trzustki - karcynoid

Jest to guz wywodzący się z komórek produkujących takie hormony, jak prostaglandyna i serotonina. Może lokalizować się w obrębie trzustki, ale również w obrębie przewodu pokarmowego - na przykład w jelicie cienkim. Typowe objawy rakowiaka związane są z wyrzutem hormonów i należy do nich:

• zawroty głowy,
• przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
• biegunka,
• nadmierne pocenie się,
• skurcz oskrzeli,
• wzrost ciśnienia tętniczego lub jego spadek.

W odniesieniu do skóry, rakowiak objawia się typowo napadowym rumieniem w obrębie twarzy, szyi, dekoltu i klatki piersiowej. Z upływem czasu napadowe zmiany skórne utrzymują się dłużej - wolniej ustępują. Z czasem na skórze pojawiają się teleangiektazje, czyli potocznie mówiąc pajączki naczyniowe.

Podsumowując, skóra może pokazać nam nieprawidłowości, dotyczące narządów wewnętrznych, dlatego podczas diagnostyki należy patrzeć na pacjenta całościowo i nie ograniczać się tylko do obszaru organizmu, gdzie prezentują się dane zmiany. Na skórze mogą być widoczne nie tylko symptomy chorób trzustki, ale również chorób serca, wątroby, czy schorzeń układu oddechowego, dlatego wszelkie niepokojące nas wykwity powinniśmy konsultować z lekarzem.

lek. Katarzyna Banaszczyk