Zespół Korsakowa – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół Korsakowa to choroba neuropsychiatryczna, której objawy zbliżone są do amnezji. Wywołuje ją niedobór witaminy B1 lub uszkodzenia części mózgu odpowiedzialnych za procesy pamięciowe. Zespół Korsakowa najczęściej dotyczy osób nadużywających alkohol, ale może ujawnić się także w przebiegu zaburzeń odżywiania, nowotworów żołądka i jelit oraz po udarze.

Spis treści

1. Zespół Korsakowa – przyczyny
2. Zespół Korsakowa – objawy
3. Zespół Korsakowa – diagnoza
4. Zespół Korsakowa – leczenie

Zespół Korsakowa określany jest niekiedy zespołem Wernickiego-Korsakowa, ponieważ łączy dwa rodzaje objawów: neurologiczne, czyli encefalopatię Wernickiego, i psychiatryczne, czyli zespół amnestyczny Korsakowa. Chorobę jako pierwszy odkrył rosyjski psychiatra Siergiej Korsakow. W latach 1887-1891 ukazała się seria jego artykułów naukowych, w których opisał przypadki kilku pacjentów mających poważne deficyty pamięci przy jednoczesnym zachowaniu świadomości. Szukając przyczyn podobnych objawów, naukowcy odkryli, że mają one związek z przewlekłym niedoborem witaminy B1, której brak wywołuje nieodwracalne zmiany w mózgu.

Zespół Korsakowa – przyczyny

Badania pośmiertne przeprowadzane na osobach uzależnionych od alkoholu wykazały, że u ok. 3 procent alkoholików występują zmiany w mózgu charakterystyczne dla zespołu Korsakowa.

Zespół Korsakowa może ujawnić się w przebiegu chorób, które powodują zaburzenia wchłaniania witaminy B1 (tiaminy) z przewodu pokarmowego. Należą do nich anoreksja, bulimia, nowotwory żołądka i jelit, zespół krótkiego jelita. Ale najczęstszą przyczyną zespołu Korsakowa jest choroba alkoholowa. Alkohol uszkadza bowiem ścianki jelita cienkiego, w którym wchłania się najwięcej witaminy B1. Długotrwały niedobór tiaminy prowadzi do trwałych zmian w tych częściach mózgu, które odpowiedzialne są za pamięć i kojarzenie faktów.

Do uszkodzeń neurologicznych charakterystycznych dla zespołu Korsakowa rzadziej dochodzi na skutek udaru, guzów mózgu czy urazów mechanicznych czaszki.

Zespół Korsakowa – objawy

Objawy zespołu Korsakowa można podzielić na dwa rodzaje: neurologiczne i psychiatryczne. Te pierwsze obejmują:

• niezborny chód,
• zaburzenia czucia i kontroli ruchów,
• oczopląs,
• nierówność źrenic,
• brak reakcji na światło,
• drgawki,
• uszkodzenie nerwów obwodowych, zmiany skórne i zaczerwienienie błon śluzowych (rzadko).

Druga grupa objawów dotyczy psychiki – należą do niej:

• zaburzenia pamięci bieżącej – chory nie potrafi zapamiętywać i przywoływać nowych informacji;
• trudności z przywoływaniem minionych wydarzeń – nawet jeśli chory pamięta wydarzenia z przeszłości, najczęściej trudno mu ustalić ich chronologię, w jego przekazach są pozbawione wzajemnych relacji, chaotyczne, nieuporządkowane;
• konfabulacje, czyli opowiadanie zmyślonych historii – mają za zadanie wypełnić luki w pamięci;
• zaburzenia świadomości – chory traci poczucie czasu, nie potrafi wskazać kolejności dat, ma zaburzone postrzeganie przestrzeni;
• problemy z myśleniem abstrakcyjnym.

Należy przy tym zaznaczyć, że osoba z zespołem Korsakowa zachowuje świadomość, rozumuje logicznie i prawidłowo wykonuje polecenia (oprócz przypadków, gdy występuje u niej niepamięć całkowita).

Zespół Korsakowa – diagnoza

By postawić diagnozę zespołu Korsakowa, najczęściej wystarczy wywiad lekarski z pacjentem. Chory nie musi przy tym zdradzać wszystkich objawów choroby – bywa, że zespół Korsakowa stwierdza się tylko na podstawie objawów psychiatrycznych, neurologiczne nie muszą występować.

Ostatecznym potwierdzeniem diagnozy jest oznaczenie poziomu witaminy B1 w surowicy krwi lub w moczu – jeśli jest znacznie obniżony, wskazuje to na zespół Korsakowa. W przypadku wątpliwości diagnostycznych rozpoznanie można postawić także na podstawie wyników rezonansu magnetycznego mózgu lub tomografii komputerowej głowy. Badania powinny wykazać, czy objawy choroby nie są skutkiem guza mózgu, tętniaka lub udaru.

Zespół Korsakowa – leczenie

Leczenie zespołu Korsakowa polega na podawaniu dożylnie dużych dawek witaminy B1 w celu uzupełnienia jej niedoboru (w ilości 50-100 mg na dobę). Efekty takiej kuracji zależne są od indywidualnych cech pacjenta oraz zaawansowania choroby. Zmiany psychiczne, które zaszły na skutek zmian w obrębie mózgowia, są trudne do całkowitego wyleczenia – tylko u ¼ chorych objawy zespołu Korsakowa ustępują w całości, u połowy tylko częściowo, a u pozostałych leczenie nie przynosi efektów.

Aby choroba nie powróciła, konieczna jest całkowita rezygnacja z alkoholu, włączenie diety bogatej w witaminy z grupy B i ubogiej w węglowodany.