Napady padaczkowe: rodzaje

Napady padaczkowe związane są z występowaniem zaburzeń czynności elektrycznej mózgu. Przebiegają one bardzo różnorodnie – polegać mogą zarówno na nagłych utratach świadomości, jak i na drżeniu ręki czy na wystąpieniu drgawek całego ciała. Jakie są rodzaje napadów padaczkowych?

Spis treści

1. Napady padaczkowe ogniskowe (częściowe)
2. Napad padaczkowy - jak pomóc choremu?
3. Napady padaczkowe uogólnione
4. Stan padaczkowy
5. Napady padaczkowe: nowości w klasyfikacjach

Napad padaczkowy to stan przejściowy, w którym dochodzi do zaburzeń czynności mózgu związanych z gwałtownymi, chaotycznymi wyładowaniami elektrycznymi w komórkach nerwowych.

Typowo jako napady padaczki kojarzone są epizody drgawek, w rzeczywistości jednak padaczka zdecydowanie niejedno ma imię - tak naprawdę wyróżnia się nawet około 40 postaci napadów padaczkowych.

O tym, jak dokładnie będzie przebiegał napad padaczkowy, decyduje przede wszystkim to, w której części mózgu dochodzi do zaburzeń jego czynności elektrycznej.

Rozróżnianie poszczególnych typów ataków padaczki ma znaczenie zarówno ze względu na ustalenie rokowania pacjenta, ale i w związku z ustalaniem leczenia – wybór zalecanych pacjentowi leków nierzadko uzależniony jest od tego, jaki dokładnie rodzaj napadów padaczkowych u niego występuje.

Napady padaczkowe ogniskowe (częściowe)

Do napadów padaczkowych ogniskowych (nazywanych także częściowymi) dochodzi wtedy, kiedy nadmierne wyładowania pojawiają się w jednym konkretnym miejscu mózgowia i w obrębie jednej półkuli.

Najprostszy podział rozróżnia napady ogniskowe proste oraz złożone, w obrębie wymienionych kategorii istnieją kolejne specyficzne podtypy tych napadów padaczkowych.

• Napady padaczkowe ogniskowe proste

Charakterystyczną cechą napadów ogniskowych prostych jest to, że nie towarzyszą im zaburzenia świadomości – podczas nich pacjent zdaje sobie sprawę z tego, co doświadcza. Wśród napadów ogniskowych prostych wymienia się:

• napady ruchowe - związane one są z zaburzeniami czynności elektrycznej w obrębie tzw. kory ruchowej mózgu. Napady te polegać mogą np. na zwrocie gałek ocznych w jedną stronę czy na nagłym drżeniu ręki. Czasami po napadach ruchowych pacjenci doświadczają przemijających (trwających maksymalnie kilkanaście godzin) niedowładów.
• napady czuciowe - bazują one na doświadczaniu różnych zaburzeń ze strony narządów zmysłów. Podczas napadu czuciowego pacjent może doznawać bólu, ale i odczuwać drętwienie jakiejś części ciała. Ten rodzaj napadów padaczkowych może być mylony z omami (halucynacjami), ponieważ pacjenci mogą np. słyszeć jakieś nieistniejące dźwięki (np. gwizdanie) czy odczuwać jakieś nietypowe, nieodczuwalne przez innych zapachy.
• napady psychiczne (emocjonalne) - związane z dość nietypowymi doznaniami, takimi jak uczucie przebywania poza własnym ciałem czy odbieranie zniekształconych obrazów istniejących w otoczeniu przedmiotów (np. wrażenie, że coś jest zdecydowanie mniejsze niż w rzeczywistości). Niektórzy specjaliści uważają, że również i doświadczanie deja vu może być związane z psychicznymi napadami padaczkowymi.
• napady wegetatywne - ten rodzaj napadów padaczkowych związany jest np. z uczuciem ucisku w klatce piersiowej, ze wzmożoną potliwością, przyspieszeniem czynności serca czy ze zwiększonym wydzielaniem śliny.
• Napady padaczkowe ogniskowe złożone

Odwrotnie niż w przypadku napadów ogniskowych prostych, w napadach ogniskowych złożonych pacjenci doświadczają zaburzeń świadomości, a oprócz tego nie pamiętają, że przebyli napad.

Występujące w ich przebiegu zaburzenia świadomości mogą mieć rozmaity charakter - świadomość pacjenta może być bowiem zarówno tylko lekko zmącona, jak i może dochodzić do całkowitej jej utraty.

Napady ogniskowe złożone przybierać mogą formę nagłego znieruchomienia z zahamowaniem wykonywania jakiejś czynności.

Może dochodzić również do sytuacji odwrotnej, w której pacjent prezentować będzie automatyzmy, czyli wykonywać on będzie niezamierzenie, mimowolnie, pewne całkowicie bezcelowe czynności.

Przykładami automatyzmów, które mogą wystąpić w napadach padaczkowych złożonych, są:

• przełykanie śliny
• żucie
• skubanie
• a czasami nawet chodzenie czy rozbieranie się

Napad padaczkowy - jak pomóc choremu?

Napady padaczkowe uogólnione

Do napadów padaczkowych uogólnionych doprowadzają zaburzenia czynności elektrycznej dotyczące, najogólniej mówiąc, w zasadzie obu półkul mózgu. Najczęściej wyróżnia się sześć głównych rodzajów napadów padaczkowych uogólnionych.

• Napady padaczkowe toniczne

Napady toniczne polegają one na gwałtownym skurczu różnych, najczęściej wielu grup mięśniowych.

• Napady padaczkowe atoniczne

Napady atoniczne związane są ze zjawiskiem odwrotnym niż powyższe, czyli z nagłą utratą napięcia mięśniowego. Zaburzenia w przypadku napadów atonicznych dotyczą najczęściej mięśni kończyn górnych i dolnych, przez co pacjenci mogą doświadczać – nierzadko prowadzących do groźnych konsekwencji – gwałtownych upadków.

• Padaczkowe uogólnione napady nieświadomości

Jak sama nazwa wskazuje, podczas tych napadów padaczkowych pacjenci nagle tracą świadomość. Dochodzi do tego nagle, często nawet podczas wykonywania jakiejś czynności - pacjent w jakimś momencie po prostu nieruchomieje.

Napady nieświadomości trwają zwykle nie dłużej niż pół minuty. Po ustąpieniu napadu pacjent nierzadko nie ma poczucia, że go doświadczył.

Ten rodzaj napadów padaczkowych charakterystyczny jest przede wszystkim dla dzieci i młodzieży, inną cechą napadów nieświadomości jest to, że mogą one występować wielokrotnie, bo nawet kilkudziesięciokrotnie, w ciągu doby.

• Napady padaczkowe uogólnione miokloniczne

Napady miokloniczne polegają na występowaniu bardzo krótkich, bo trwających od jednej do pięciu sekund, zrywów (szarpnięć) mięśniowych.

Napady miokloniczne mogą obejmować różne grupy mięśniowe, przykładowo, gdy dotyczą one rąk, pacjent może upuszczać trzymane w nich przedmioty.

Podobnie jak napady nieświadomości, napady miokloniczne najczęściej występują w populacji dzieci i młodzieży. Podczas tego rodzaju napadów padaczkowych uogólnionych pacjenci mają zachowaną świadomość.

• Napady padaczkowe uogólnione toniczno-kloniczne (dawniej grand mal)

Napady toniczno-kloniczne to rodzaj napadów padaczkowych, który prawdopodobnie najbardziej kojarzony jest z tym schorzeniem. W napadach toniczno-klonicznych pacjenci tracą przytomność.

Pierwszą fazą, trwającą zwykle około minuty, jest faza toniczna – podczas niej u chorego dochodzi do skurczu różnych grup mięśniowych, prowadzącego np. do ułożenia zgięciowego głowy i tułowia czy do zaciśnięcia dłoni.

W trakcie fazy tonicznej pacjent może również nie oddychać, czasami na skutek gwałtownego skurczu mięśni dochodzi też do przygryzienia języka czy do mimowolnego oddania moczu.

Po fazie tonicznej następuje faza kloniczna, która zwykle rozpoczyna się głębokim wdechem i polega na występowaniu drgawek utrzymujących się również do około minuty.

• Napad padaczki - pierwsza pomoc

Poza już wymienionymi, z napadami toniczno-klonicznymi związane bywają również:

• przyspieszenie czynności serca
• ślinotok
• zaburzenia odruchów źrenicznych (podczas napadu źrenice nie reagują na światło).

Napad toniczno-kloniczny kończy się po około dwóch minutach tym, że pacjent przechodzi w fazę głębokiego snu.

Stan padaczkowy

Stan padaczkowy stanowi jedno z najgroźniejszych zjawisk związanych z padaczką.

Rozpoznaje się go wtedy, kiedy pojedynczy napad padaczkowy trwa dłużej niż 30 minut lub gdy pacjent doświadcza serii następujących pomiędzy sobą napadów padaczkowych, pomiędzy którymi nie odzyskuje on świadomości.

Stan padaczkowy może prowadzić m.in. do niewydolności oddechowej czy do niedotlenienia mózgu, dlatego też zaliczany jest on do stanów zagrożenia życia i jego wystąpienie wymaga udzieleniu choremu pilnej, specjalistycznej pomocy medycznej.

Napady padaczkowe: nowości w klasyfikacjach

Opisany powyżej podział napadów padaczkowych bazuje na klasyfikacji zaproponowanej dość dawno, bo w 1981 roku, przez International League Against Epilepsy (ILAE).

Nie budzi zapewne zdziwienia, że od tego czasu pierwotny system klasyfikacyjny ulegał licznym przemianom, co więcej - najprawdopodobniej nadal nie powstała idealna i pełna klasyfikacja wszystkich możliwych rodzajów napadów padaczkowych.

Ostatnia wersja klasyfikacji ILAE pochodzi z 2017 roku. W najnowszej edycji autorzy skupili się m.in. na rozróżnieniu, od jakich problemów rozpoczyna się napad padaczkowy. W związku z tym wyszczególniono:

• napady o ogniskowym początku
• napady o uogólnionym początku
• napady o nieznanym początku

Różnice dotyczą również podziału napadów ogniskowych - te napady dzielone są bowiem na napady ogniskowe z zaburzeniami świadomości oraz na napady z zachowaną świadomością.

W obrębie tych dwóch kategorii rozróżnia się z kolei napady z zaburzeniami motorycznymi (ruchowymi) oraz napady bez zaburzeń motorycznych (czyli takie, w których pojawiają się zaburzenia czuciowe, psychiczne czy wegetatywne).Sens istnienia takiego podziału tłumaczony jest m.in. tym, że napad początkowo ogniskowy może stać się napadem uogólnionym (w takiej sytuacji mówi się o wystąpieniu napadu wtórnie uogólnionego, zwykle przybierającego postać napadu toniczno-klonicznego).

Napady o nieznanym początku są istotne z kolei głównie dlatego, że wymagają one najuważniejszej diagnostyki w celu określenia, jakiego rzeczywiście rodzaju napadów padaczkowych doświadcza dany chory.

Więcej o rodzajach padaczki:

• Dziecięca padaczka z napadami nieświadomości (piknolepsja, zespół Friedmana)
• Padaczka Rolanda
• Zespół padaczkowy Westa
• Padaczka północna
• Padaczka alkoholowa
• Psychogenne napady rzekomopadaczkowe

O leczeniu padaczki:

• Leczenie padaczki farmakologiczne i zabiegowe
• Stymulacja (stymulator) nerwu błędnego w leczeniu padaczki
• Telemedycyna w leczeniu padaczki
• Padaczka a ciąża