Pokrzywka fizykalna: przyczyny, objawy, leczenie

Pokrzywka fizykalna to rzadko występująca, ale bardzo nieprzyjemna postać pokrzywki, która pojawia się pod wpływem bodźców fizycznych. Wysypka - swędzące bąble - pojawia się często niespodziewanie, a jej swędzenie jest trudne do zniesienia. Jakie mogą być przyczyny wystąpienia tej alergii? Czy daje inne objawy, czy tylko wysypkę? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Pokrzywka fizykalna - przyczyny
2. Pokrzywka fizykalna - objawy
3. Pokrzywka fizykalna - diagnoza
4. Pokrzywka fizykalna - leczenie
5. Pokrzywka fizykalna - jak sobie pomóc

Pokrzywka fizykalna, tak jak i inne pokrzywki, jest rodzajem alergii. Pod wpływem bodźców fizycznych dochodzi do wydzielania histaminy i pojawia się swędząca wysypka. Czy uciskające ubranie, szelki od ciężkiego plecaka, zimne powietrze lub dotknięcie nagrzanego pieca może być przyczyną reakcji alergicznej? Prawdopodobnie większość osób uzna, że to niemożliwe, aby dotknięcie czegoś mogło być przyczyną wystąpienia na skórze odczynu alergicznego w postaci bolesnych bąbli. A jednak to jest możliwe.

Tak powstaje pokrzywka fizykalna, która ujawnia się pod wpływem działania na skórę stymulatorów zewnętrznych wywołujących odczyn alergiczny w postaci bąbli. Taka reakcja może się pojawić, gdy na skórę będzie działało zimne powietrze, gdy chory dotknie zimnego przedmiotu. Kolejnym czynnikiem, który wywoła pokrzywkę fizykalną będą materiały ciepłe, a także podwyższenie ciepłoty ciała wskutek ciężkiej pracy fizycznej, ciepła emitowanego przez sztuczne źródło światła lub przez słońce. Gdy rozwinie się reakcja alergiczna chory odczuwa silną potrzebę drapania się. Następstwem tego są bolesne bąble na skórze. Problemem jest to, że drapanie nie znosi silnego swędzenia.

Pokrzywka fizykalna - przyczyny

Pokrzywka fizykalna to jedna z rzadziej występujących postaci alergii. Aby reakcja alergiczna się rozwinęła muszą na skórę zadziałać czynniki fizyczne. Rodzaj tych czynników jest podstawą podziału pokrzywki fizykalnej na różne postaci.

• Pokrzywka fizykalna wywołana kontaktem z zimnem

Pokrzywka z zimna może pojawiać się na fragmencie ciała lub też objąć całą powierzchnię skóry. Ten ostatni rodzaj pokrzywki rozwija się, gdy mamy do czynienia z szybkimi zmianami wartości temperatury działającymi na skórę. Tak może być, gdy np. wpadniemy do zimnej wody. Na ciele pojawiają się wtedy silnie

• Pokrzywka fizykalna wywołana ciepłem

Pokrzywka cieplna - gdy ciało jest wystawione ponad kilka minut na działanie temperatury co najmniej 40 stopni Celsjusza. Podrażnienie ciepłem może pochodzić z takich źródeł jak przegrzanie ciała ubraniem oraz spocenie się, czy gorąca kąpiel.

• Pokrzywka fizykalna wywołana promieniami słonecznymi

Pokrzywka świetlna - wystawienie skóry na silne promieniowanie słoneczne powoduje odczyny alergiczne na całej powierzchni ciała bez względu na to czy jest ona zakryta ubraniem czy tez odsłonięta. Ten rodzaj uczulenia charakteryzuje się stanami przewlekłymi i najczęściej dotyka kobiet. 

• Inne przyczyny fizykalne

Pokrzywka pojawia się na ciele w miejscu podrażnienia wskutek potarcia, ucisku (pokrzywka mechaniczna), ponadto do fizykalnych przyczyn można zaliczyć jeszcze pokrzywkę wibracyjną i pokrzywkę na wodę.

Pokrzywka fizykalna - objawy

Gdy przyczyną pokrzywki jest podrażnienie skóry w wyniku jej drapania pojawia się bardzo przykre i trudne do zniesienia swędzenie. To "zmusza" pacjenta do jeszcze silniejszego drapania skóry, a konsekwencją takiego postępowania jest pojawienie się bąbli.

Jeżeli pokrzywka pojawia się po bezpośrednim kontakcie z zimnym powietrzem lub przedmiotem na skórze pacjenta widać wyraźne czerwone plamy. Najgroźniejszą sytuacją przy alergii na zimno jest wstrząs anafilaktyczny, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Przy uczuleniu na ucisk na skórze chorego pojawiają się wypryski, bąble i opuchlizna, które są przyczyną bólu. Dodatkowym objawem może być podwyższona temperatura, ból w stawach.

Jeśli pokrzywka fizykalna ma związek z bezpośrednim działaniem ciepła na skórę na ciele pacjenta występują bąble i czerwone plamy. Gdy źródłem ciepła było promieniowanie słoneczne pojawi się również dokuczliwe swędzenie.

Pokrzywka fizykalna - diagnoza

Gdy lekarz podejrzewa, że pacjent cierpi na pokrzywkę fizykalna musi ustalić, jakie jest podłoże dolegliwości. Podstawą będzie szczegółowy wywiad. Lekarz będzie pytał o schorzenia alergiczne występujące w rodzinie chorego, o inne choroby, o warunki pracy, sposób spędzania wolnego czasu itp. Pytanie te mogą się wydawać nieistotne i mało związane z występowaniem alergii, ale w rzeczywistości są podstawą do rozpoznania postaci schorzenia.

Kolejnym etapem diagnozowania rodzaju pokrzywki fizykalnej jest przeprowadzenie testu prowokacyjnego. Przy podejrzeniu pokrzywki fizykalnej wywołanej potarciami, lekarz pociera skórę pacjenta i po upływie godziny ocenia, czy pojawiły się bąble.
Podobnie postępuje się przy podejrzeniu innych rodzajów pokrzywki fizykalnej. Lekarz może przyłożyć do skóry zimny przedmiot, kostkę lody, uciskać skórę lub nagrzać ją. Wszystkie te działania nazywa się testami prowokacyjnymi.

Testy alergiczne - rodzaje

Bardzo ważnym badaniem jest morfologia krwi. Przy podejrzeniu alergii zawsze się ją wykonuje, ponieważ u alergików poziom krwinek kwasochłonnych w rozmazie jest znacznie podwyższony.

Pokrzywka fizykalna - leczenie

W przypadku stwierdzenia pokrzywki fizykalnej konieczne może okazać się wprowadzenie leków antyhistaminowych. Leki te ograniczą swędzenie skóry i pojawianie się zmian skórnych w postaci bąbli.

Natomiast w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego konieczne jest podanie leków normujących krążenie krwi. Osoby zagrożone wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego powinny zawsze nosić przy sobie odpowiednie zestawy ratunkowe.

Pokrzywka fizykalna - jak sobie pomóc

Pacjenci dotknięci pokrzywką fizykalną najwięcej dla siebie mogą zrobić sami.

Gdy przyczyną zmian skórnych jest zimno, należy zadbać o właściwe ogrzewanie ciała w zależności od pory roku. Zimą konieczne jest noszenie ciepłych czapek, rękawic, butów lub bielizny termoaktywnej.

Osoby, które bezwiednie się drapią, powinny nosić luźniejsze ubrania, aby nie drażnić skóry. Podobnie będą działały paski, ozdoby o ostrych krawędziach.

Pokrzywkę na ucisk można "rozbroić" nosząc dobrze dobrane wkładki do butów, unikać pasków czy ramiączek wrzynających się w ciało. Torby, zwłaszcza, gdy każdego dnia jest ciężka, nie wolno nosić na ramieniu. Plecak powinien mieć szerokie szelki, rozkładające ciężar na dużą powierzchnię i specjalny stelaż, który będzie "odprowadzał" ciężar z ramion. W przypadku osób często podróżujących najlepszym rozwiązaniem są walizki na kółkach.

Przeczytaj też:

Dermografizm

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Anna Jarosz