Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) - przyczyny, objawy, leczenie reakcji anafilaktycznej

Wstrząs anafilaktyczny, zwany również reakcją anafilaktyczną lub anafilaksją to inaczej nagła, ciężka reakcja alergiczna lub niealergiczna, potencjalnie zagrażająca życiu, spowodowana dostaniem się alergenu do organizmu. W wyniku anafilaksji uwolnione zostają tzw. silne mediatory chemiczne, oddziałujące przede wszystkim na układ naczyniowy oraz mięśnie gładkie.

Spis treści

1. Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): objawy
2. Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): przyczyny
3. Anafilaksja jest najcięższym rodzajem alergii. Może zagrażać życiu
4. Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): leczenie
5. Jak się uchronić przed reakcją anafilaktyczną?

Wstrząs anafilaktyczny czyli reakcja anafilaktyczna lub inaczej anafilaksja to uogólniona reakcja organizmu pojawiająca się na skutek uwolnienia z jednego z rodzajów białych krwinek protein, wywołujących lub nasilających reakcje alergiczne. Anafilaksja może wynikać z reakcji układu immunologicznego - reakcja alergiczna (wstrząs alergiczny) lub nie być związana z układem immunologicznym - to reakcja niealergiczna (anafilaktoidalna).

Wstrząs anafilaktyczny może wystąpić nie tylko po użądleniu przez owady, ale także np. po zjedzeniu niektórych produktów (m.in. orzeszków ziemnych, maku), zażyciu leków (np. aspiryny, penicyliny), przy leczeniu odczulającym lub po szczepieniu. Czasem gwałtowną reakcję alergiczną wywołuje dopiero dodatkowy czynnik, np. intensywny wysiłek fizyczny, przegrzanie lub wychłodzenie organizmu czy wypicie alkoholu.

Szacuje się, że wstrząs anafilaktyczny występuje co roku u około 1-3% osób, a u około 0,5-2 procent ludzi wystąpi on przynajmniej raz w ciągu ich życia. Częstszy jest u osób młodych i u kobiet.

Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): objawy

Pierwsze objawy anafilaksji pojawiają się w ciągu kilku do kilkunastu minut od chwili zetknięcia się z alergenem. Może wtedy dojść do silnego niepokoju, stanów lękowych, uczucia ucisku i bólu głowy. Kolejnymi objawami są: szum w uszach, bladość, spadek ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca i słabe tętno, a także silna duszność, wymioty, ból brzucha i biegunka.

W postaciach najcięższych (wstrząs anafilaktyczny) dochodzi do drgawek, podczas których może nastąpić zgon w wyniku obrzęku błony śluzowej krtani i zablokowania dróg oddechowych. W postaciach lżejszych anafilaksji występuje kichanie, swędzenie w gardle, wysypka na skórze (pokrzywka) oraz uczucie duszności i lekki kaszel.

Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): przyczyny

Teoretycznie zakłada się, iż niemal każde białko występujące w produktach żywnościowych może doprowadzić do reakcji alergicznej. Jednak do najczęstszych pokarmów mogących wywołać anafilaksję zalicza się:

• orzechy (pistacjowe, ziemne, włoskie, laskowe czy migdały)
• mleko
• ryby i owoce morza
• kurze jaja
• ziarna sezamu i gorczycy
• niektóre warzywa i owoce (szczególnie te z drobnymi pestkami).

Reakcję anafilaktyczną mogą wywoływać również leki. Najczęściej obserwuje się anafilaksję po antybiotykach - penicylinie, cefalosporynach, aminoglikozydach i tatracyklinie. Anafilaksję mogą wywołać także witaminy np. witamina B1, B12 lub kwas foliowy. Do często uczulających należą także środki kontrastowe zawierające jod, podawane dożylnie np. przed badaniem tomografii komputerowej.

Przyczyną anafilaksji jest też alergiczna reakcja na jad owadów, zwłaszcza pszczół i os, szerszeni i mrówek.

Czytaj też: Uciążliwe komary, pszczoły, osy, meszki - jak się chronić przed gryzącymi owadami?

Poza tym do wstrząsu anafilaktycznego może dojść po podaniu szczepionek i surowic, m. in. wywołać go mogą: immunoterapia alergenowa (tzw. odczulanie – zwłaszcza podawana w formie wstrzyknięć podskórnych), surowica przeciwtężcowa, szczepionki przeciwwirusowe. Zdarza się również, że dochodzi do niego w wyniku przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych (zwykle pomyłkowe przetoczenie niezgodnego preparatu).

Wśród innych przyczyn wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego eksperci najczęściej wymieniają zimno lub ciepło, wysiłek fizyczny i stres.

U około 1/3 osób, które doznały wstrząsu anafilaktycznego, nie udaje się ustalić przyczyn wystąpienia anafilaksji.

Anafilaksja jest najcięższym rodzajem alergii. Może zagrażać życiu

Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): leczenie

Przy wystąpieniu objawów reakcji anafilaktycznej należy natychmiastowo podjąć leczenie. W pierwszej kolejności usuń źródło alergenu, a następnie trzeba podać domięśniowo lub podskórnie adrenalinę (w przypadku wstrząsu anafilaktycznego zaleca się ją podać we wlewie dożylnym). Najkorzystniejszym miejscem wstrzyknięcia jest zewnętrzna powierzchnia uda. Zastrzyk może być podany również przez ubranie.

Kolejnym etapem jest podanie leków przeciwhistaminowych I generacji. Należy też podtrzymywać odpowiednią pracę układu oddechowego i układu krążenia. W przypadku, gdy chory stracił przytomność, należy bezzwłocznie wezwać karetkę.

Jak się uchronić przed reakcją anafilaktyczną?

Aby nie doprowadzić do reakcji anafilaktycznych, unikaj substancji alergizujących i przede wszystkim zwróć uwagę na skład pokarmów, zwłaszcza jeśli wiesz, że na niektóre produkty jesteś uczulona. Dobrze jest wykonać testy skórne, aby dowiedzieć się, jakich produktów powinnaś unikać. Jeśli jesteś silnym alergikiem, powinnaś zawsze mieć przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną oraz wisiorek lub bransoletkę z informacją dotyczącą substancji, na które jest uczulona. Dobrze jest też poddać się zabiegom odczulającym.

Czy wiesz, jakie to badanie?

Pytanie 1 z 10

densytometria

badanie USG jamy brzusznej

nieinwazyjny pomiar gęstości kości za pomocą promieni RTG

przegląd stomatologiczny jamy ustnej

Następne pytanie