Kiedy bolesne miesiączki to sygnał alarmowy? Oto, na co warto zwrócić uwagę

Bolesne miesiączki potrafią skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie. Choć wiele kobiet uznaje je za naturalny element cyklu, silny ból nie powinien być ignorowany. Może świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych, takich jak endometrioza czy zaburzenia hormonalne. Warto wiedzieć, kiedy szukać pomocy.

Czy miesiączka musi boleć?

Wiele dziewczyn przez lata słyszy, że ból menstruacyjny jest czymś zupełnie normalnym - częścią bycia kobietą, do której trzeba się po prostu przyzwyczaić. Tego rodzaju przekonanie bywa przekazywane z pokolenia na pokolenie, przez co wiele osób nie szuka pomocy ani nie zgłasza swoich dolegliwości lekarzowi, uważając je za coś oczywistego i nieuniknionego.

Tymczasem silne bóle menstruacyjne, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, zmuszają do stosowania leków przeciwbólowych czy zwalniania się z pracy lub szkoły, nie powinny być lekceważone.

Dolegliwości bólowe mogą poprzedzać miesiączkę lub pojawić się na początku krwawienia. Trwają średnio 1-2 dni i zlokalizowane są zazwyczaj w podbrzuszu, choć zdarza się, że promieniują do okolicy krzyżowej kręgosłupa i pachwin. Czasem występują również dolegliwości ogólne jak pogorszenie samopoczucia, zwiększona męczliwość, bóle głowy, nudności, biegunka, kołatanie serca

- wyjaśnił w rozmowie z Poradnikiem Zdrowie lekarz Krzysztof Urban, specjalista medycyny rodzinnej enel-med.

Przyczyny bolesnych miesiączek

Bolesne miesiączki można podzielić na pierwotne, pojawiające się mniej więcej w okresie 2–3 lat od wystąpienia pierwszego krwawienia oraz wtórne - wywołane stanami chorobowymi narządu rodnego. Dokładna przyczyna bolesnego miesiączkowania wciąż nie jest do końca poznana. Dotychczasowe badania wskazują, że dolegliwości należy wiązać ze wzmożonym wydzielaniem przez błonę śluzową macicy prostaglandyn, których fizjologicznym zadaniem jest wywołanie skurczów i ułatwienie opróżnienia macicy ze złuszczonego nabłonka i krwi miesiączkowej. Skurcz mięśni macicy powoduje ucisk naczyń i krótkie niedokrwienie narządu, co wywołuje ból. Zaobserwowano, że czynniki, takie jak palenie papierosów, występowanie bolesnych miesiączek w rodzinie, brak potomstwa, wczesne dojrzewanie płciowe sprzyjają pojawieniu się bolesnego miesiączkowania i mogą wiązać się z intensywnością odczuwanych dolegliwości

- powiedział.

Pierwotne bolesne miesiączki

Pierwotna postać bolesnego miesiączkowania najczęściej dotyka nastolatki i młode kobiety do 25. roku życia. W niektórych przypadkach dolegliwości bólowe pojawiają się już przy pierwszej miesiączce, ale równie dobrze mogą wystąpić dopiero po upływie kilku lat (zazwyczaj 2-3).

Ból może pojawić się jeszcze przed rozpoczęciem krwawienia lub w jego pierwszej fazie, a największe nasilenie przypada na pierwszy lub drugi dzień cyklu. Lokalizuje się on w dolnej części brzucha, ale może promieniować do okolicy lędźwiowej oraz pachwin.

Za dolegliwości bólowe odpowiadają skurcze mięśniówki macicy, wywoływane przez prostaglandyny - związki chemiczne powstające w błonie śluzowej, naczyniach i mięśniu macicy w wyniku działania enzymu COX. Skurcze powodują chwilowe ograniczenie przepływu krwi w obrębie macicy, co skutkuje niedotlenieniem tkanek i dolegliwościami bólowymi.

Oprócz bólu podbrzusza wiele kobiet doświadcza objawów ogólnoustrojowych, wynikających z działania prostaglandyn na inne układy: bóle głowy, nudności, biegunki, pogorszone samopoczucie, szybka męczliwość czy uczucie kołatania serca.

Często pierwotnym bolesnym miesiączkom towarzyszy również zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS), objawiający się bolesnością i obrzmieniem piersi, wahaniami nastroju czy drażliwością.

Wtórne bolesne miesiączki

Wtórne bolesne miesiączki pojawiają się nagle, mimo że początkowo cykle były regularne i bezbolesne. Są zazwyczaj związane z różnymi stanami chorobowymi, które wpływają na zdrowie układu rozrodczego.

Jedną z najczęstszych przyczyn wtórnych bolesnych miesiączek jest endometrioza - schorzenie, w którym tkanka podobna do błony śluzowej macicy rośnie poza nią, najczęściej w obrębie jajników, jajowodów czy innych narządów miednicy mniejszej.

Tkanka ta reaguje na hormony cyklu menstruacyjnego, powodując stany zapalne, bliznowacenie i ból, który często jest znacznie silniejszy niż w przypadku pierwotnych bolesnych miesiączek.

Inną przyczyną wtórnych bolesnych miesiączek może być mięśniak - niezłośliwa zmiana, która rozwija się w obrębie macicy i prowadzi do intensywnych, bolesnych skurczów. U niektórych kobiet mięśniaki mogą powodować zwiększone krwawienie menstruacyjne, co nasila ból.

W wielu przypadkach za dolegliwości odpowiada zespół policystycznych jajników (PCOS). Nie bez znaczenia są też infekcje układu rozrodczego, takie jak zapalenie jajników, macicy lub miednicy.

Bolesne miesiączki wtórne różnią się od pierwotnych również swoim przebiegiem - mogą nasilać się z upływem czasu, a ich intensywność często jest wyższa. Ból pojawia się nie tylko w pierwszych dniach cyklu, ale utrzymuje się przez dłuższy czas, a nawet występuje poza miesiączką.

Bolesne miesiączki - nasilenie objawów

Oceniając bolesne miesiączki u dziewcząt i kobiet, stosuje się trzystopniową klasyfikację, która uwzględnia intensywność objawów:

• bolesne miesiączki lekkiego stopnia - dolegliwości występują pierwszego dnia miesiączki i nie powodują ograniczenia w wykonywaniu codziennych czynności,
• bolesne miesiączki o umiarkowanym nasileniu - dolegliwości bólowe utrzymują się od dwóch do trzech dni podczas krwawienia miesiączkowego, towarzyszą im inne objawy, np. nudności, biegunka, ból głowy, zmęczenie, i w pewnym stopniu ograniczają normalne funkcjonowanie,
• bolesne miesiączki o dużym nasileniu - dolegliwości pojawiają się już przed pierwszym dniem krwawienia miesiączkowego i utrzymują się nawet do siedmiu dni wraz z licznymi objawami dodatkowymi, co prowadzi do istotnego ograniczenia życia codziennego.

Bolesne miesiączki - kiedy należy pójść do lekarza?

Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli:

• ból jest bardzo silny i nie ustępuje po zastosowaniu leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty,
• dolegliwości utrzymują się przez wiele dni i znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie,
• ból pojawił się nagle, mimo że wcześniej miesiączki nie powodowały żadnych dolegliwości,
• towarzyszą mu inne niepokojące objawy, takie jak obfite krwawienia, zawroty głowy, omdlenia, wymioty czy gorączka,
• ból pojawia się również poza menstruacją, np. podczas owulacji, stosunku płciowego lub oddawania moczu,
• istnieje podejrzenie chorób, takich jak endometrioza, mięśniaki macicy, torbiele jajników czy stany zapalne narządów miednicy mniejszej.

W każdym przypadku, gdy bolesne miesiączki pojawiają się po kilku latach bezbolesnych menstruacji. Może to bowiem sugerować, iż są one wynikiem stanu chorobowego w narządzie rodnym lub w pobliskich narządach czy układach (np. przewodzie pokarmowym, układzie moczowym). Ginekolog przeprowadzi badanie fizykalne i w razie konieczności wdroży pogłębioną diagnostykę laboratoryjną i obrazową, mającą na celu wykluczenie chorób w obrębie miednicy. W przypadku pierwotnego bolesnego miesiączkowania podstawą rozpoznania jest dobrze zebrany wywiad i badanie ginekologiczne oraz ocena odpowiedzi na standardowe leczenie farmakologiczne

- przypomniał ekspert.

Leczenie bolesnych miesiączek

Leczenie farmakologiczne:

• leki przeciwbólowe (NLPZ) - ibuprofen, naproksen czy ketoprofen zmniejszają produkcję prostaglandyn odpowiedzialnych za skurcze macicy i ból,
• doustne środki antykoncepcyjne - regulują cykl menstruacyjny i zmniejszają ilość wydzielanych prostaglandyn,
• leki rozkurczowe - mogą przynieść ulgę w przypadku silnych skurczów.

W przypadku wtórnego bolesnego miesiączkowania (np. z powodu endometriozy) leczenie może obejmować terapię hormonalną, a niekiedy zabiegi chirurgiczne.

Leczenie niefarmakologiczne:

• ciepłe okłady na podbrzusze - pomagają rozluźnić mięśnie i zmniejszyć ból,
• aktywność fizyczna - umiarkowane ćwiczenia poprawiają krążenie i redukują napięcie mięśniowe,
• techniki relaksacyjne - joga, medytacja czy masaż mogą złagodzić stres, który nasila odczuwanie bólu,
• suplementacja magnezu, witaminy B1 czy kwasów omega-3 - niektóre badania sugerują, że może łagodzić objawy,
• dieta przeciwzapalna - ograniczenie przetworzonej żywności, cukru i tłuszczów nasyconych może korzystnie wpłynąć na przebieg cyklu.

W leczeniu pierwotnych bolesnych miesiączek w pierwszej kolejności stosuje się tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), których mechanizm polega na zmniejszeniu wytwarzania prostaglandyn. Leki stosuje się przez kilka pierwszych dni cyklu, a w przypadku kobiet, u których występują objawy wyprzedzające miesiączkę – kilka dni przed jej rozpoczęciem. Na każdym etapie można również wspomagać się metodami niefarmakologicznymi. Niektórym paniom ulgę przynoszą ćwiczenia relaksacyjne, masaż, umiarkowana aktywność fizyczna (np. spacer, joga), zastosowanie miejscowej elektrostymulacji (TENS), ciepłe okłady na podbrzusze lub w okolicy pleców. Leczenie wtórnych bolesnych miesiączek jest przyczynowe, tzn. polega na poszukiwaniu i usunięciu przyczyny, która prowadzi do ich występowania

- podsumował dr Urban.

Zobacz galerię 6 zdjęć

Paula Komendarczuk

Konsultacja: lek. Krzysztof Urban, specjalista medycyny rodzinnej enel-med